Phần 3.2: Cam đai bay

Số từ: 1223
Tác giả: Alan Phan
Thái Hà Books phát hành
NXB Văn Hóa Dân Tộc
Cái hành động nhỏ nhặt nhanh chóng tạo nên một tư duy mới và nhiều kế hoạch bổ sung khác tiếp tục nối đuôi. Càng
làm
nhiều, càng khiến chúng trở thành thói quen hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng.


Con rắn không thay được da phải chết. Những đầu óc không chịu cởi mở thay đổi sẽ ngừng hoạt động.
FRIEDRICH NIETZSCHE
C
ách đây vài tháng, tôi được nghe lại một câu chuyện cười phổ biến của khách nước ngoài tại Hà Nội từ một quan chức cao cấp. Một du khách Anh hỏi một hướng dẫn viên du lịch:
Chúng tôi đã đi thăm Vịnh Hạ Long (Ha Long Bay), Vịnh Cam Ranh (Cam Ranh Bay)… Một vịnh khác tôi thấy quảng cáo khắp xứ này, chắc phải hấp dẫn lắm, chúng tôi muốn tới Cam Dai Bay.

Chúng tôi cười một chút, nhưng tôi không biết nghe xong, ông có thấy chút hổ thẹn? Một dấu ấn có thể nhiều hơn các biểu ngữ… lại là ba chữ đơn giản:
Cấm đái bậy
.
Tại New York vào thập niên 1970, lối quản trị hành chính của các thị trưởng phe khuynh tả đảng Dân chủ như Lindsay, Koch… khiến tỷ lệ tội ác công cộng như trộm cướp, giết người, mại dâm… tăng mạnh. Khu Times Square (Quảng Trường Thời Đại) nổi danh không còn bóng du khách vì đây là trung tâm ổ chứa các tệ nạn về đêm. Kinh tế khủng hoảng, ngân sách lãng phí với các chương trình mị dân. Các ông thị trưởng
siêu tiến bộ
này cho rằng phần lớn tội phạm là những dân da đen nghèo khó, phải cứu giúp và giáo dục thay vì trừng phạt. Người giàu chạy trốn khỏi thành phố, vì thuế lợi tức và kinh doanh lên rất cao và tội ác càng ngày càng gia tăng, khiến cho ngân sách càng thêm hao hụt.
Kết quả là New York gần tuyên bố phá sản vào năm 1975, phải nộp đơn xin chính phủ liên bang cứu viện và Tổng Thống Ford đã trả lời bằng câu nói bất hủ:
Drop Dead
(Hãy chết đi).
Cử tri quay sang bầu cho đảng Cộng hòa và thị trưởng Rudy Giuliani hứa sẽ quét sạch mọi rác rưởi cho xã hội. Chương trình của ông bắt đầu bằng một bước rất nhỏ: dẹp sạch bọn lau cửa kính xe hơi.
Khoảng 10 năm trước đó, các trẻ em nghèo New York nghĩ ra một cách kiếm tiền lẻ khá hiệu quả. Tại vài ngã tư nơi hay xảy ra nạn kẹt xe, các em xin tài xế cho lau chùi kính xe để đổi lấy một hai đô la tiền
tip
. Phần lớn không ai từ chối lời mời dễ thương này từ các khuôn mặt ngây thơ và cũng vì số tiền quá ít.
Thấy các em làm ăn được, bọn tội phạm nhảy vào kinh doanh theo bình diện lớn. Các tay đầu gấu được trải khắp thành phố tại mọi ngã tư và gần như đòi tiền mãi lộ mọi tài xế. Trước khi tài xế có dịp phản ứng, chúng xịt loại thuốc chùi nhiều bọt xà phòng xóa hẳn tầm nhìn. Bạn nào không trả 5 đô la (hoặc cao hơn cho các siêu xe) phải tự leo xuống lau chùi cửa kính, gây nạn kẹt xe khủng khiếp. Bạn nào phàn nàn có thể bị ăn đòn tại chỗ hay xe bị cào trầy xước. Chính quyền không can thiệp vì đây là nhóm cử tri
nghèo
cần được xã hội giúp đỡ.
Guiliani diệt trừ bọn
lau kính xe
không nhân nhượng. Chỉ trong ba ngày sau khi ông nhậm chức, New York không còn bóng dáng một tên lau kính xe nào, kể cả trẻ em. Đây là một thông điệp ngắn gọn và hữu hiệu.
Chúng tôi không chấp nhận một tệ nạn xã hội nào, dù là nhỏ nhất.
Một thông điệp không hề loan truyền qua các mạng truyền thông hay biểu ngữ, mà bằng
hành động
thực tế, dứt khoát và nhanh chóng. Khỏi cần phải nói thêm là sau đó, New York trở lại với vị trí
Ông Hoàng của các thành phố Mỹ
. Kinh doanh bộc phát tạo thanh khoản cho ngân sách, tội phạm giảm vì pháp luật nghiêm khắc, người giàu và du khách nườm nượp quay lại… tất cả vì New York đã trở lại là một vùng đất lành, một nơi đáng sống.
Cách đây 20 năm, sức khỏe của tôi đã suy sụp tệ hại. Như nhiều đứa trẻ khác ở Việt Nam, gia đình và xã hội tạo cho tôi thói quen đánh răng một lần vào buổi sáng khi thức dậy. Khi gặp người đẹp hay dự các buổi họp quan trọng, tôi nhai thêm miếng
gum
bạc hà cho thơm miệng. Cho đến một ngày khi tôi đọc một bài viết là vi khuẩn trong răng thực sự là nguồn gốc của mọi loại bệnh tật, kể cả bệnh tim mạch. Sống hơn 40 năm, chẳng bác sĩ nào nói với tôi điều này.
Từ hôm đó, tôi luôn đánh răng sau mỗi lần ăn, dù ăn nhiều hay ít. Thói quen nhỏ này đã cải thiện sức khỏe của tôi thấy rõ. Từ việc làm đơn giản đó, tôi bắt đầu chú ý đến các kiến thức về sức khỏe nhiều hơn, cách ăn uống rau củ, tập thể dục đến cách tập thở và ngồi thiền. Tôi hãnh diện mà nói, 20 năm nay, tôi ít bệnh hơn 40 năm trước đó.
Một hành động nhỏ nhanh chóng tạo nên một tư duy mới và nhiều kế hoạch bổ sung khác tiếp tục nối đuôi. Càng
làm
nhiều, càng có điều kiện tạo thói quen hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng.
Môi trường vệ sinh ở Singapore có thể coi là sạch nhất thế giới. Tất cả bắt đầu bằng lệnh cấm khạc nhổ, vứt rác bừa bãi… nơi công cộng của chính quyền Lý Quang Diệu vào năm 1968. Người dân Singapore đã tập thói quen trên khi biết rằng cảnh sát Singapore rất quyết liệt trong việc thực thi luật này (phạt 100 đô la Sing nếu vứt tàn thuốc bừa bãi). Cũng gốc người Trung Quốc, nhưng dân Singapore hành xử khác hẳn người Trung Quốc, dù nơi công cộng hay chốn riêng tư.
Nguồn gốc của văn minh và văn hóa của một cá nhân hay một dân tộc bắt đầu từ những quyết định nhỏ và đơn giản. Nhiều bạn hỏi nếu tôi
được
tư vấn cho các nhà quản lý đô thị thì tôi sẽ khuyên họ làm gì? Tôi sẽ nói là các bác hãy ra một lệnh trong ngày đầu tiên nhậm chức là
tên nào đái bậy hay xả rác bậy sẽ bị nhốt ba ngày tù
. Và nghiêm chỉnh thực thi luật pháp không nhân nhượng, dù người vi phạm là vợ chồng hay con cháu yêu quý của các bác.
Khi bỏ tù những tên đái bậy trên đất đai đường phố, người dân sẽ hiểu là các bác cũng sẵn sàng bỏ tù những tên đái bậy trên nền kinh tế và tài chính của Việt Nam.
17 tháng 07 năm 2012