Chương mười tám

Số từ: 5649
Người dịch: Nguyễn thị Hải Hà
NXB Lao Động
Nguồn: vietmessenger
Ugwu là người đầu tiên nhìn thấy người ta lũ lượt dẫn nhau đi trên con đường đất chạy ngang Abba. Họ kéo lê mấy con dê, mang khoai củ và đội thùng trên đầu. Trẻ con đội mấy cái chậu nhỏ hoặc kéo mấy đứa nhỏ hơn chạy loạn. Ugwu nhìn họ đi ngang qua, có người yên lặng, có người nói um sùm; hắn biết có rất nhiều người trong đám chạy loạn này không biết mình sẽ đi về đâu.
Ông Chủ về nhà sau buổi họp khi trời vừa sẩm tối. "Ngày mai mình sẽ đi Umuahia", Ông Chủ nói. "Mình cũng đã định đi Umuahia từ trước rồi, chỉ là đi sớm hơn dự định một hay hai tuần thôi." Ông Chủ nói rất nhanh, nhìn vào khoảng không. Ugwu tự hỏi không biết vì Ông Chủ không muốn thú nhận là làng của ông sắp thua trận hay bởi vì Olanna không chịu nói chuyện với Ông Chủ. Ugwu không biết chuyện gì xảy ra giữa hai người, nhưng bất kể là chuyện gì, chắc chắn nó phải xảy ra trong lúc hai người đi dự hội nghị của làng ở quảng trường. Olanna về nhà, im lặng một cách khác thường. Nàng nói chuyện như một cái máy. Nàng để hắn quyết định mọi việc từ thức ăn cho đến những gì liên hệ tới Bé By, suốt buổi ngồi thừ trên cái ghế nghiêng ngoài hàng hiên. Có lần hắn thấy nàng đi đến gốc cây ổi rồi ve vuốt thân cây, hắn tự nhủ sẽ đến kéo nàng đi, sau một phút, trước khi hàng xóm tưởng nàng lên cơn điên. Nhưng nàng không đứng lâu ở đó. Nàng lặng lẽ quay lại ngồi ở hàng hiên.
Lúc này nàng vẫn mang cái vẻ lặng lẽ ấy. "Em vào trong gói ghém quần áo và thức ăn cho tất cả mọi người để ngày mai mình đi, Ugwu."
"Vâng, thưa cô."
Hắn nhanh chóng thu xếp hành lý — nói cho cùng họ chẳng có mấy tài sản. Không giống như ở Nsukka, hắn gần như mụ mị với quá nhiều thứ để chọn lựa, giờ này, ở đây, hắn chỉ đem theo rất ít đồ. Hắn mang đồ ra, xếp sẵn vào trong xe từ rất sớm và đi vòng vòng quanh nhà để biết chắc là mình không quên thứ gì. Olanna đã gói mấy quyển album và tắm cho Bé By. Họ đứng chờ cạnh xe khi Ông Chủ kiểm tra mực nước và dầu trong máy xe. Trên đường, người ta lũ lượt đi từng nhóm, rất đông.
Cái cổng gỗ xây bằng bùn trong vách tường đằng sau nhà kêu cọt kẹt rồi mở ra và Aniekwena vào sân. Ông ấy là anh họ của Ông Chủ. Ugwu không thích cái lối nhếch mép giảo hoạt của ông ta; ông ta hay đến thăm vào giờ ăn và nói, "Ố! Ồ!", một cách ngạc nhiên rất giả tạo khi Olanna mời ông cùng dùng bữa với gia đình nàng. Ông có vẻ vô cùng lo lắng. Sau lưng là mẹ của Ông Chủ.
"Chúng tôi đã chuẩn bị xong, Odenigbo, nhưng mẹ của chú không chịu thu xếp đồ của bà để đi." Aniekwena nói.
Ông Chủ đóng nắp ca-pô. "Mẹ. Con tưởng mình đã thống nhất với nhau là mẹ sẽ đi Uke."
"Ekwuzikwananu nofu!" Đừng có nói như vậy với mẹ! Con bảo là mình phải chạy và tốt hơn hết là mẹ nên đi về Uke. Nhưng con có nghe thấy mẹ đồng ý chưa nào? Mẹ có nói ‘ồ’ với con không?"
"Vậy mẹ có muốn đi Umuahia với chúng con không?" Ông Chủ hỏi.
Bà mẹ nhìn chiếc xe đã sẵn sàng khởi hành. "Nhưng tại sao con phải chạy chứ? Chạy đi đâu? Con có nghe thấy tiếng súng không?"
"Người ta chạy khỏi Abagana và Ukpo, điều đó có nghĩa là lính Hausa đang đến gần và sắp sửa vào đến Abba."
"Thế con không nghe dibia nói là Abba chưa bao giờ bị thất thủ? Người nào có thể làm cho mẹ phải chạy, bỏ nhà bỏ cửa chứ? Alu melu! Con có biết là bố con đang mắng chúng ta không?"
"Mẹ, mẹ không thể ở lại đây. Không có ai ở lại đây cả."
Bà ngẩng lên và nheo mắt, nhìn một cách chăm chú như là tìm một trái kola chín mùi trên cây quan trọng hơn là nghe lời Ông Chủ nói.
Olanna mở cửa xe và bảo Bé By ngồi vào ghế sau.
"Tin tức không tốt. Lính Hausa đang đến gần", Aniekwena nói. "Tôi sẽ đi đến Uke. Nhắn cho chúng tôi biết tin khi chú đến Umuahia." Ông ta quay người bỏ đi.
"Mẹ!" Ông Chủ quát to. "Đi thu dọn đồ ngay thôi!"
Mẹ Ông Chủ tiếp tục nhìn lên cây kola. "Mẹ sẽ ở đây coi chừng nhà cửa. Mấy đứa chạy đi rồi cũng phải quay về. Mẹ sẽ ở đây chờ. Tại sao mẹ phải bỏ nhà bỏ cửa mà chạy đi đâu chứ, gbo?"
"Có lẽ nhẹ nhàng thuyết phục mẹ sẽ dễ hơn là la lối om sòm", Olanna nói bằng tiếng Anh. Giọng nàng có vẻ xa cách, ngắn ngủn. Ugwu chưa hề nghe lại giọng nói này kể từ cái lần mấy tháng trước ngày Bé By chào đời.
Mẹ Ông Chủ nhìn họ một cách ngờ vực, cứ như bà chắc mẩm là Olanna vừa mới nói xấu bà bằng tiếng Anh.
"Chẳng lẽ mẹ không đi với chúng con thật sao?" Ông Chủ hỏi. "Biko. Đi với chúng con đi mà."
"Đưa chìa khóa nhà của con cho mẹ. Có khi mẹ cần lấy đồ trong nhà."
"Đi với chúng con đi mẹ."
"Đưa chìa khóa cho mẹ."
Ông Chủ trân trối nhìn bà rồi lặng lẽ đưa cho bà một chùm chìa khóa. "Xin mẹ đi với chúng con", Ông Chủ lặp lại, nhưng bà chẳng trả lời rồi buộc chùm chìa khóa vào trong một chéo áo.
Ông Chủ leo lên xe. Lúc lái xe đi, ông cứ quay lại nhìn, có lẽ để xem mẹ có đổi ý không; biết đâu bà sẽ chạy theo Aniekwena ngay lập tức hay vẫy tay ra hiệu cho ông dừng lại. Nhưng bà đã chẳng làm thế. Bà đứng đấy, song không vẫy tay. Ugwu cũng nhìn bà cho đến khi họ rẽ ra đường đất. Tại sao bà có thể ở lại đó, chỉ một mình, không có người thân xung quanh như thế chứ? Nếu tất cả mọi người ở Abba đã bỏ đi, không còn ai buôn bán, họp chợ nữa, bà lấy đâu ra thức ăn?
Olanna chạm vào vai Ông Chủ. "Mẹ sẽ không sao đâu. Lính liên bang sẽ không ở lại Abba nếu họ đi qua."
"Ù", Ông Chủ nói, nghiêng người hôn lên môi nàng. Ugwu cảm thấy nhẹ người vì họ đã nói chuyện bình thường trở lại. Dòng người tị nạn đã bắt đầu thưa dần.
"Giáo sư Achara đã giúp chúng ta tìm một căn nhà ở Umuahia", Ông Chủ vui vẻ nói to. "Có một số bạn cũ đã đến đấy, và mọi chuyện sẽ sớm trở lại bình thường. Mọi chuyện sẽ trở lại hoàn toàn bình thường."
Vì Olanna vẫn lặng thinh, Ugwu trả lời, "Vâng, thưa ông."
Ngôi nhà thì chẳng có vẻ gì bình thường cả. Mái tranh và vách tường nứt nẻ, không sơn siếc gì sất, Ugwu lo lắng, nhưng cũng không bằng cái hố được dùng làm cầu tiêu có tấm sắt gỉ sét đậy bên trên để đuổi ruồi. Nó làm Bé By sợ kinh hồn. Lần đầu tiên con bé phải dùng cái nhà cầu này, Ugwu giữ con bé thăng bằng còn Olanna thì dỗ dành nó. Bé By khóc mãi. Con bé khóc nhiều hơn trong những ngày kế tiếp, làm như nó chợt hiểu ra căn nhà này không xứng đáng với Ông Chủ. Căn nhà xấu xí, cỏ mọc lởm chởm và mấy khối xi măng chất đống ở góc nhà. Nhà hàng xóm thì quá gần, gần đến độ mình có thể ngửi thấy mùi xào nấu úng dầu và nghe tiếng trẻ con nhà họ khóc. Ugwu chắc chắn là Giáo sư Achara đã đánh lừa Ông Chủ thuê căn nhà này; có cái gì đó rất dối trá, xảo quyệt trong cặp mắt ốc nhồi của ông ta. Thêm vào đó, nhà ông ta ở cuối đường rất to và sơn trắng thật quyến rũ.
"Đây không phải là một căn nhà, thưa cô", Ugwu nói.
Olanna cười to. "Nhìn em kìa. Chẳng lẽ em không biết là bao nhiêu người phải ở chung nhà với người khác sao? Vấn đề thật sự nghiêm trọng đấy. Còn bây giờ mình có một căn nhà với hai phòng ngủ, nhà bếp, phòng khách và phòng ăn. Mình rất may mắn là có quen biết một người ở ngay trong địa hạt Umuahia này."
Ugwu không nói gì nữa. Hắn ước gì nàng đừng quá tin người như thế.
"Chúng ta quyết định tháng sau làm đám cưới", vài ngày sau Olanna bảo hắn. "Đám cưới sẽ nhỏ thôi, tiệc cưới cũng làm ở đây."
Ugwu nghe mà hết hồn. Đám cưới của họ, hắn tưởng tượng là phải tươm lắm lắm cơ, căn nhà ở Nsukka sẽ được trang hoàng như ngày hội, mấy tấm khăn trải bàn trắng tinh dưới những đĩa thức ăn đầy ú ụ. Tốt nhất là họ nên chờ cho đến khi chiến tranh chấm dứt, hơn là tổ chức tiệc cưới trong căn nhà chật chội, tù túng và gian bếp đầy mùi mốc ẩm này.
Ngay cả Ông Chủ cũng có vẻ chẳng để ý đến căn nhà. Buổi chiều, ông trở về từ văn phòng Bộ Nhân lực, ngồi bên ngoài, hài lòng nghe radio của Biafra và Đài BBC, làm như nền đất của hàng hiên không bết đầy bùn đất, làm như mấy cái ghế gỗ dài ở đó cũng giống như mấy ghế nệm sofa ở Nsukka. Bạn ông bắt đầu đến chơi sau đó vài tuần. Đôi khi Ông Chủ đi với họ đến quán rượu Mặt Trời Mọc ở cuối đường. Đôi khi ông ngồi nói chuyện với bạn ở hàng hiên. Những cuộc viếng thăm của bạn bè Ông Chủ làm Ugwu quên đi những khiếm khuyết tồi tàn của căn nhà. Hắn không còn dọn mời xúp ớt hay rượu, nhưng hắn có thể thường xuyên nghe những giọng trầm bổng, tiếng cười, tiếng hát, và cái giọng sang sảng của Ông Chủ. Sinh hoạt gần giống như ở Nsukka ngay sau tuyên bố ly khai; hy vọng mọi thứ sẽ trở lại như cũ.
Ugwu thích Julius, người mặc áo đính cườm dài đến đầu gối, nhà thầu xây dựng của quân đội, thường mang đến từng thùng biahiệu Golden Guinea, mấy chai rượu whisky hiệu White Horse, đôi khi là xăng dầu đựng trong một cái thùng màu đen; cũng chính Julius là người đã đề nghị Ông Chủ xếp lá dừa lên nóc xe để ngụy trang và sơn đèn pha bằng nhựa đen.
"Có lẽ mình không đến nỗi bị oanh tạc, nhưng phải cẩn thận đề phòng!" Ông Chủ nói, lúc ông cầm chổi quét sơn trong tay. Một ít nhựa đen chảy qua cái chắn bùn làm bẩn màu sơn xanh. Sau đó, khi Ông Chủ vào trong nhà, Ugwu cẩn thận lau sạch, cho đến khi nhựa đen chỉ che bóng đèn pha.
Người khách mà Ugwu thích nhất là Giáo sư Ekwenugo. Ông là thành viên của ban Khoa học. Móng tay trên ngón trỏ của ông rất dài và giũa nhọn giống như một lưỡi dao găm nho nhỏ. Ông giũa móng tay lúc ông nói về cái mà ông và các đồng nghiệp đang chế tạo, loại mìn có sức công phá cực mạnh được gọi là ogbunigioe, dầu dùng cho phanh xe làm bằng dầu dừa, máy xe bằng kim loại vụn, xe tăng, lựu đạn. Mọi người reo mừng bất cứ khi nào ông tuyên bố một điều gì, Ugwu cũng reo mừng từ cái ghế của hắn trong nhà bếp. Giáo sư Ekwenugo tuyên bố hỏa tiễn đầu tiên của Biafra được chế tạo thành công đã tạo nên tràng pháo tay dữ dội.
"Chúng tôi vừa phóng hỏa tiễn chiều nay, vừa mới chiều nay thôi", ông vừa nói vừa vuốt ve cái móng tay của ông. "Hỏa tiễn được chế tạo ở đất nhà. Đồng bào tôi ơi, chúng ta đang trên đường đi lên."
"Chúng ta đang ở trên xứ sở của những thiên tài!" Julius nói trống không. "Biafra là đất của thiên tài!"
"Đất của thiên tài", Olanna lặp lại, nét mặt thanh tú của nàng đang chuyển từ cười mỉm sang cười to.
Tiếng vỗ tay sau đó nhường chỗ cho tiếng hát.
Mãi-mãi đoàn kết!
Mãi-mãi đoàn kết!
Nước cộng hòa của chúng ta sẽ chiến thắng!
Ugwu cũng hát và lại ước gì mình có thể gia nhập Lực lượng Nhân dân Tự vệ hay quân chính quy, đi săn lùng bọn Nigeria núp trong lùm bụi. Những bản tin chiến sự trở thành những điểm sáng trong ngày của hắn, tiếng trống dập dồn, giọng nói hào hùng vang lên:
Đề cao cảnh giác là giá trị của tự do! Đây là Đài Phát thanh Biafra Enugu! Tiếp theo là bản tin chiến sự hằng ngày.
Sau những tin tức đầy lạc quan — quân đội Biafra đã đánh đuổi tàn quân của kẻ thù, quân Nigeria thương vong rất lớn, những cuộc thu dọn chiến trường đang kết thúc — hắn cứ mơ ước được gia nhập quân đội. Hắn sẽ giống như những người được tuyển mộ vào quân đội, ở trong trại huấn luyện — trong khi họ hàng và những người chúc mừng đứng bên ngoài reo hò — hắn sẽ xuất hiện, ánh mắt rạng ngời, trong bộ đồng phục uy nghi, thẳng cứng vì nhuộm hồ, hình nửa mặt trời vàng sáng rực trên tay áo.
Hắn thèm muốn được đóng một vai, sẵn sàng hành động. Chiến thắng. Vì thế khi tin tức được loan báo trên radio là Biafra đã lấy lại vùng đất chính giữa miền Tây và quân đội Biafra diễu hành ở Lagos, hắn cảm thấy một cảm giác kỳ lạ: nhẹ người vì thoát khỏi chiến tranh pha lẫn với sự thất vọng. Chiến thắng là của họ và hắn rất nóng lòng được trở lại căn nhà trên phố Odim, được ở gần gia đình hắn, được gặp lại Nnesinachi. Tuy vậy, chiến tranh hình như kết thúc quá sớm và hắn chưa kịp góp phần. Julius mang đến một chai whisky, những người khách cùng nhau hát và hò hét say sưa về sức mạnh của Biafra, về cái ngu của đám Nigeria, cái ngớ ngẩn của kẻ đọc tin tức trên Đài BBC.
"Nhìn mấy cái mồm bẩn thỉu của bọn Anh. ‘Một cú đánh thật đẹp mắt của Biafra’, đúng vậy!"
"Chúng ngạc nhiên vì vũ khí của Harold Wilson cho bọn Muslim chăn bò đã không giết chúng ta thật nhanh như chúng từng thầm hy vọng!"
"Anh nên trách bọn Nga, không phải bọn Anh."
"Chắc chắn là bọn Anh. Lính của ta mang về một ít đạn đại bác của Nigeria thu được ở khu Nsukka để phân tích. Mỗi cái vỏ có in hàng chữ BỘ CHIẾN TRANH NGA trên ấy."
"Mình cũng cứ bắt sang băng tần có giọng Anh trên đài mãi."
"Vậy thì cả hai, Anh và Nga. Những sự hợp tác không được phép của Chúa sẽ không thành công."
Tiếng nói càng lúc càng to, Ugwu không còn muốn nghe. Hắn đứng dậy, đi ra đằng sau ngồi trên những khối gạch ngói, xi măng. Mấy đứa bé trong đội thiếu nhi đang tập trên đường bằng gậy có hình dáng như súng, đứa này gọi đứa kia là đại úy, tiểu đoàn trưởng bằng một giọng cao lanh lảnh.
Một người bán hàng rong đầu đội rất cân một cái mâm thật đầy đi qua. "Ai mua garri, garri đây!"
Cô ta dừng lại khi có một cô gái trẻ từ căn nhà đối diện gọi. Hai người mặc cả, đôi co một lúc rồi bỗng nhiên cô gái trẻ la lớn, "Này, chị bán hàng hay ăn cướp hả? Đừng có nói là mình bán garri với cái giá đó".
Người bán hàng rong gầm gừ rồi bỏ đi.
Ugwu biết cô gái trẻ này. Ngay từ đầu hắn đã để ý đến cô ta vì cặp mông tròn thật là tròn lắc rất nhịp nhàng, hết bên này sang bên kia, theo nhịp bước của cô. Tên cô ta là Eberechi. Hắn đã nghe hàng xóm nói sau lưng cô ta rằng bố mẹ cô đã đem cô cho một viên sĩ quan từ nơi khác đến như người ta đem hạt kola cho một người khách đến chơi nhà. Nửa đêm, họ gõ cửa nhà viên sĩ quan, và khi cửa mở ra, người ta đẩy cô vào trong một cách nhẹ nhàng. Sáng hôm sau, ông sĩ quan tươi cười cảm ơn bố mẹ cô cũng đang cười rõ tươi, trong khi Eberechi đứng bên cạnh.
Ugwu nhìn cô nàng vào bên trong và tự hỏi không biết cô ta cảm thấy thế nào khi bị đem cho một người xa lạ, chuyện gì xảy ra sau khi cô bị đẩy vào phòng và ai là người có lỗi, bố mẹ cô ta hay ông sĩ quan. Hắn không muốn suy nghĩ quá nhiều về việc đổ lỗi cho người nào, mặc dù, việc này làm hắn nhớ lại chuyện của Ông Chủ và Olanna trong những tuần trước khi Bé By được sinh ra, những tuần mà hắn muốn quên đi hơn là nhớ.
Ông Chủ tìm thấy một người có thể ngăn mưa trong ngày cưới. Ông già đến sớm, đào một cái hố ở sau nhà, nhóm một đống lửa trong đó và ngồi trong đám khói xanh dày đặc ấy, thêm lá khô vào cho bén lửa.
"Không có cơn mưa nào đến cả, không có gì xảy ra cho đến khi đám cưới kết thúc", ông nói khi Ugwu mang cho ông một đĩa cơm với thịt. Ugwu ngửi thấy mùi rượu gin nồng nặc trong hơi thở của ông. Hắn quay người vào bên trong để khói không bám vào cái áo sơ mi đã được là cẩn thận của hắn. Hai người anh họ của Olanna, Odinchezo và Ekene, mặc quân phục đang ngồi trên hàng hiên. Người thợ chụp ảnh đang hí hoáy với cái máy ảnh. Có một vài người khách đang ngồi trong phòng khách, nói chuyện và cười, chờ Olanna, thỉnh thoảng có người đi đến đặt một cái gì đó — nồi, ghế, quạt máy — vào đống quà.
Ugwu gõ cửa phòng nàng và mở cửa.
"Giáo sư Achara đã sẵn sàng để đưa cô đến nhà thờ", hắn nói.
"Được rồi." Olanna không nhìn vào gương nữa. "Bé By đâu rồi? Con bé không ra ngoài chơi phải không? Tôi không muốn con bé làm bẩn áo đâu."
"Em ấy đang ở trong phòng khách."
Olanna đang ngồi trước một cái gương cong. Tóc nàng vấn cao để lộ rõ những nét thanh tú trên làn da mịn màng. Ugwu chưa bao giờ thấy nàng đẹp đến thế, tuy vậy, có một vẻ gì đó rất miễn cưỡng trong cái cách nàng vỗ nhẹ vào chiếc mũ màu ngà và hồng ở một bên đầu của nàng để chắc chắn là chiếc mũ được giữ chặt.
"Chúng tôi sẽ làm lễ mang rượu sau, khi nào quân đội của chúng ta giành lại Umunnachi", nàng nói, làm như Ugwu không biết.
"Vâng, thưa cô."
"Tôi có nhắn tin cho chị Kainene ở Port Harcourt. Chị ấy không đến, nhưng tôi vẫn muốn báo tin."
Ugwu ngập ngừng. "Họ đang chờ, thưa cô."
Olanna đứng dậy và ngắm mình. Nàng vuốt tay lên cái áo cưới màu ngà và hồng, xòe ra ở thắt lưng, ngừng tay, chỉ chỉ vào phía dưới đầu gối của nàng. "Mấy đường may không đều. Arize may chắc chắn đẹp hơn."
Ugwu không nói gì. Ước sao hắn có thể thò tay ra và chạm vào môi nàng mà tẩy xóa nụ cười héo úa, nếu chỉ cần làm như thế là đã đủ.
Giáo sư Achara gõ vào cánh cửa khép hờ. "Olanna? Cô đã sẵn sàng chưa? Odenigbo và Julius đang chờ ở nhà thờ."
"Tôi đã xong. Xin mời vào", Olanna nói. "Ông có mang hoa không?"
Giáo sư đưa cho nàng một bó hoa nhựa đủ màu. Olanna bước lui lại. "Cái gì thế? Tôi muốn hoa tươi, Emeka."
"Nhưng không có ai trồng hoa ở Umuahia. Dân ở đây chỉ trồng cái có thể ăn được", Giáo sư Achara nói và bật cười.
"Thế thì tôi không ôm hoa vậy", Olanna nói.
Trong một lúc lâu, hai người do dự không biết phải làm gì với bó hoa nhựa, Olanna ngần ngừ đưa bó hoa ra trong khi Giáo sư Achara đụng tay vào nhưng không cầm. Cuối cùng ông cầm lấy nó và nói, "Để tôi xem có thể tìm thấy cái gì khác không" rồi rời phòng.
Đám cưới rất đơn giản. Olanna không ôm hoa. Nhà thờ Công giáo Thánh Sebastian nhỏ và số người đến dự cũng chỉ chiếm phân nửa số ghế. Ugwu không để ý xem có những ai đến dự, bởi vì hắn còn mải nhìn chăm chăm vào cái khăn trắng cũ kỹ nhàu nát trải trên bàn thờ rồi tưởng tượng đến đám cưới của mình. Lúc đầu, cô dâu của hắn là Olanna, nhưng sau đó biến thành Nnesinachi và sau đó biến thành Eberechi với cặp mông tròn trịa hoàn hảo trong bộ áo cưới màu ngà và hồng có cái mũ bé xíu cùng một màu.
Sự hiện diện của Okeoma ở sau nhà đã mang Ugwu ra khỏi thế giới tưởng tượng của hắn. Okeoma không giống trước đây chút nào, theo trí nhớ của Ugwu; cái đầu bù xù, cái áo sơ mi nhăn nheo của nhà thơ đã biến mất. Bộ quân phục phẳng phiu, vừa vặn làm anh ta có vẻ gọn gàng hơn, gầy hơn. Trên tay áo có dấu hiệu xương và đầu lâu bên cạnh hình nửa mặt trời vàng. Ông Chủ và Olanna ôm chầm lấy anh ta không biết bao nhiêu lần. Ugwu cũng muôn ôm chầm lấy anh bởi vì bộ mặt tươi cười của Okeoma đã mang quá khứ trở về với một sức mạnh mà trong một vài giây ngắn ngủi, Ugwu có cảm tưởng căn phòng mù mịt khói ngăn mưa là phòng khách của căn nhà trên phố Odim.
Okeoma dẫn theo người anh họ cao gầy, bác sĩ Nwala.
"Anh ấy là bác sĩ Giám đốc điều hành của Bệnh viện Albatross", Okeoma giới thiệu. Bác sĩ Nwala cứ nhìn Olanna bằng vẻ chiêm ngưỡng rất lộ liễu và kỳ cục đến nỗi Ugwu muốn bảo anh ta là không được phép trố cặp mắt ốc nhồi ra nhìn Olanna, mặc cho anh ta có là bác sĩ hay không, không cần biết. Ugwu có cảm giác không những hắn có quan hệ với Olanna mà còn chịu trách nhiệm về hạnh phúc của nàng nữa. Lúc Ông Chủ và Olanna khiêu vũ bên ngoài trong tiếng vỗ tay của bạn bè, hắn nghĩ, họ là gia đình của mình. Đám cưới của họ giống như con dấu đảm bảo vững chắc, bởi vì hễ họ còn hứa là vợ chồng thì thế giới của hắn còn bền vững, an toàn. Họ khiêu vũ, hai thân thể kề sát nhau một lúc lâu cho đến khi Julius thay nhạc khiêu vũ bằng Tân nhạc, và họ được kéo rời ra, nắm tay, nhìn vào mắt nhau, nhún mình theo bài hát mới của Rex Lawson. "Chào mừng Biafra, Vùng đất của Tự Do." Với đôi giày cao gót, Olanna cao hơn Ông Chủ. Nàng cười rạng rỡ. Khi Okeoma nâng ly nói lời chúc mừng, nàng lau nước mắt và bảo anh thợ nhiếp ảnh đứng đằng sau dàn máy, "Khoan, khoan, đừng chụp vội".
Ugwu nghe thấy tiếng động ngay trước khi họ chuẩn bị cắt bánh trong phòng khách, cái tiếng gầm rít rền vang trên trời. Lúc đầu nó như tiếng sấm, xong nó ngừng một chút và trở lại, to hơn, nhanh hơn. Không biết từ đâu gần đây, đàn gà bắt đầu kêu quang quác.
Có người gào lên, "Máy bay địch! Bom!"
"Ra ngoài! Tất cả ra ngoài!" Ông Chủ hét to, nhưng có một vài người khách chạy vào phòng ngủ và kêu thất thanh, "Jesus! Jesus!"
Tiếng động trở nên to hơn, ngay trên đầu.
Họ chạy — Ông Chủ, Olanna ôm Bé By, Ugwu, thêm vài người khách — chạy ra luống khoai mì bên cạnh nhà và nằm sấp xuống. Ugwu nhìn lên và thấy máy bay lượn thấp trên bầu trời xanh như hai con chim săn mồi. Chúng vãi đạn tứ tung trước khi những quả bóng đen sẫm được lăn ra từ phía dưới bụng, cứ như mấy chiếc máy bay đang đẻ trứng khổng lồ vậy. Tiếng nổ đầu tiên to đến độ bên trong lỗ tai của Ugwu nghe có tiếng lùng bùng và người hắn run rẩy theo mặt đất đang rung chuyển. Người đàn bà trong căn nhà đôi diện chạy đến kéo áo Olanna. "Cởi áo ra! Cởi cái áo trắng này ra! Chúng sẽ nhìn thấy và nhắm vào chúng ta mà bắn!"
Okeoma giật phăng cái áo lính của mình, cúc văng tung tóe và quấn quanh người Olanna. Bé By bắt đầu khóc. Ông Chủ bịt hờ miệng con bé, làm như tên phi công có thể nghe thấy tiếng nó vậy. Tiếng nổ thứ hai tiếp theo sau, rồi thứ ba, thứ tư, thứ năm, cho đến khi Ugwu thấy nước tiểu ấm nóng trong quần đùi của mình và tin là trận bom sẽ không bao giờ chấm dứt. Nhưng chúng ngừng. Mấy cái máy bay bay xa dần. Không ai động đậy hay nói một lời nào, rất lâu, cho đến khi Julius đứng dậy nói, "Chúng đi rồi".
"Mấy cái máy bay bay thấp dễ sợ", một đứa bé trai nói một cách kích động. "Cháu nhìn thấy cả tên phi công!"
Ông Chủ và Okeoma là người đầu tiên đi ra ngoài đường. Okeoma nhìn có vẻ nhỏ thó hơn khi anh chỉ mặc cái áo lót và quần. Olanna tiếp tục ngồi trên mặt đất ôm Bé By, cái áo lính vẫn còn khoác bên ngoài áo cưới của nàng. Ugwu đứng dậy, đi ra ngoài đường. Hắn nghe bác sĩ Nwala nói với Olanna, "Để tôi giúp cô đứng dậy. Đất bẩn sẽ dính đầy áo của cô".
Khói dâng lên từ khu nhà gần nhà máy xay ngô cách đó một con đường. Hai căn nhà bị sập, chỉ còn lại đống gạch vụn đầy bụi và một vài người đang đào xới điên cuồng chỗ đống xi măng ngổn ngang nói, "Anh có nghe tiếng khóc, phải không?". Một lớp bụi rất mịn màu bạc phủ lên khắp thân hình của họ, khiến họ giống như những bóng ma không có tay chân, mắt mở trân trân.
"Đứa bé còn sống, tôi nghe thấy tiếng khóc, tôi nghe thấy mà", có người nào đó nói. Đàn ông, đàn bà xúm lại giúp và nhìn trân trối qua đống gạch vụn, có người chỉ đứng nhìn và một số khác nghiến răng rít lại cùng với cái búng tay. Một chiếc xe bị cháy, thân hình của một người phụ nữ nằm cạnh đó, quần áo đã cháy hết, một số chỗ lở loét màu hồng trên da thịt đã cháy nám đen và khi có người nào đó che thi hài này bằng một mảnh vải dệt bằng cây đay, Ugwu vẫn còn nhìn thấy cặp chân đen màu than. Trời âm u. Mùi ẩm ướt của cơn mưa sắp đến hòa lẫn với mùi khói cháy khét. Okeoma và Ông Chủ cũng tham gia đào xới đống gạch vụn. "Tôi nghe thấy tiếng đứa bé", người nào đó lại nói, "Tôi nghe thấy tiếng đứa bé".
Ugwu quay người đi. Có một chiếc xăng đan rất hợp thời trang đang nằm lăn lóc trên mặt đất, hắn nhặt chiếc dép lên và ngắm nghía cái quai da, cái gót hình khối tam giác trước khi trở lại chỗ cũ. Hắn hình dung một cô gái trẻ sang trọng đã đi đôi dép rồi tháo bỏ nó để chạy đến chỗ trú ẩn an toàn. Hắn tự hỏi còn chiếc kia đâu rồi.
Khi Ông Chủ về nhà, Ugwu vẫn còn ngồi trên nền nhà trong phòng khách, lưng dựa vào tường. Olanna đang khều khều miếng bánh trong cái đĩa con. Nàng vẫn còn mặc áo cưới; cái áo nhà binh của Okeoma đang vắt trên thành ghế bên cạnh. Khách khứa dần dần ra về, không ai nói năng gì nhiều, nét mặt họ như bị ám ảnh bởi một vẻ tội lỗi, dường như họ xấu hổ vì đã để cho trận oanh tạc phá vỡ đám cưới.
Ông Chủ tự rót cho mình một ly rượu dừa. "Em có nghe tin gì không?"
"Không", Olanna trả lời.
"Quân ta đã mất hết những phần đất chiếm lại được ở giữa miền Tây, và cuộc tiến quân vào Lagos đã không thành. Nigeria đã tuyên bố bây giờ là chiến tranh chứ không phải là cảnh sát giữ an ninh trật tự nữa." Chàng lắc đầu. "Chúng ta bị phản bội và bị bỏ rơi."
"Anh có muốn thử không?" Olanna hỏi. Cái bánh được đặt giữa bàn, vẫn còn y nguyên, chỉ có một miếng nhỏ được nàng vừa mới cắt ra.
"Anh chưa muốn ăn lúc này." Chàng uống nốt chỗ rượu dừa và rót thêm ly nữa. "Chúng ta phải đào một cái hầm trú ẩn." Giọng chàng thản nhiên, làm như không phải cái chết vừa mới cận kề vài phút trước. Chàng quay sang Ugwu. "Em có biết cái hầm trú ẩn ra làm sao không, bạn tốt?"
"Có, thưa ông", Ugwu trả lời. "Giống như cái của Hitler."
"Tốt, ừ, tôi cũng nghĩ thế."
"Nhưng thưa ông, người ta nói hẩm trú ẩn là nấm mồ tập thể." Ugwu nói.
"Nói nhảm. Hầm trú ẩn an toàn hơn là ruộng khoai mì."
Bên ngoài, màn đêm đã buông xuống, bầu trời thỉnh thoảng sáng rực vì ánh chớp. Olanna bất thình lình nhảy dựng lên từ ghế đang ngồi và hét to, "Bé By đâu rồi? Ke Bé By?", rồi chạy thoắt vào trong phòng ngủ.
"Nkem!" Ông Chủ chạy theo nàng.
"Anh có nghe không? Chúng lại đánh bom mình nữa kìa."
"Đó là tiếng sấm." Ông Chủ túm lấy Olanna từ phía sau và giữ nàng lại. "Đó chỉ là tiếng sấm. Chúng bị người ngăn mưa giữ lại, cuối cùng cũng được thả ra. Đó chỉ là tiếng sấm thôi."
Chàng ôm nàng một lúc lâu cho đến khi Olanna ngồi xuống và tự cắt cho mình một miếng bánh khác.
4. Quyển Sách: Thế Giới Im Lặng Khi Chúng Tôi Chết
Ông ta lý luận rằng người Nigeria không có một nền kinh tế riêng cho đến khi họ có độc lập. Chính sách thực dân rất độc đoán, đó là một chính thể chuyên chế độc ác được thiết lập để bảo vệ quyền lợi của nước Anh. Nền kinh tế Nigeria trong thập niên 1960 chỉ gồm có tiềm năng — nguyên liệu thô, nhân lực, tinh thần cao, một ít tiền dự trữ của Bộ Thương mại để lại sau khi người Anh đã lấy đi một phần để xây dựng nền kinh tế hậu chiến của họ. Và mấy mỏ đầu mới được khám phá. Nhưng những nhà lãnh đạo mới của Nigeria đã quá lạc quan, quá tham vọng với những dự án phát triển mà họ nghĩ là sẽ chiếm được lòng tin cậy của nhân dân, quá ngây thơ trong việc chấp nhận tiền cho vay bóc lột của nước ngoài, quá phấn khởi trong việc bắt chước người Anh, học đòi thái độ kẻ cả ăn trên ngồi trốc, nhà thương tốt hơn, lương cao bổng hậu hơn, đã bỏ rơi người Nigeria khá lâu. Ông ta chi phác thảo tổng quát những vấn đề phức tạp mà một quốc gia mới thành lập phải đương đầu, nhưng tập trung vào cuộc thảm sát năm 1966. Những lý do ai cũng có thể nhìn thấy dễ dàng — trả thù "cuộc đảo chính Igbo", chống đối sắc lệnh thống nhất có thể khiến người miền Bắc thất thế trong điều hành dân sự — không phải là vấn đề chính. Cả con số người chết, ba ngàn, mười ngàn hay năm chục ngàn cũng không phải là vấn đề chính. Vấn đề chính là cuộc thảm sát đã làm người Igbo sợ hãi và trở nên đoàn kết. Vấn đề chính là cuộc thảm sát đã biến những người vốn ban đầu là người Nigeria sau trở thành những người Biafra đầy nhiệt huyết.