Chương 3: Bế tắc

Số từ: 3939
Người dịch: Xuân Hồng
Nxb Hội Nhà Văn
Và đây là sự thật, không có gì khác ngoài sự thật,
một giọng nói cất lên trong làn không khí đặc mùi khói thuốc của quán Ba Con Chuột Mù vào chập tối vài ngày sau đó.
Tôi từng nghe vài chuyện lạ lùng trong sự nghiệp của mình, như anh biết đấy, Twist, nhưng anh phải thừa nhận câu chuyện này đủ khiến anh phải vò đầu bứt tai. Mỗi sự thật lại càng làm mọi chuyện thêm phi lý. Ơn giời, chúng tôi đã tìm cách bịt miệng báo chí rồi. Cứ hình dung xem phản ứng ra sao nếu tất cả các chi tiết được tiết lộ. Đám kền kền chết tiệt ngoài kia sẽ tha hồ bầu xâu vào.

Thanh tra Archibald Hurst, một người to béo tầm tuổi 50 với nước da hồng hào, vừa cùng bạn ông là tiến sĩ Alan Twist đọc báo cáo của cảnh sát viên Edward Watkins về buổi tối ngày 31 tháng Tám.

Như vậy, anh Twist,
ông tiếp tục,
anh nghĩ sao về vụ này?

Ở phía đối diện, người đàn ông ngoại ngũ tuần dáng dấp sang trọng đang trầm ngâm vuốt bộ ria mép hoàn hảo của mình. Cao và rất gầy, thoạt nhìn, Alan Twist có vẻ là một quý ông hòa nhã và thanh thản chào đón mỗi ngày mới của tuổi hưu trí bằng sinh lực và hứng thú mới. Chỉ có ánh nhìn như xuyên thấu từ đôi mắt xanh biếc phía sau cặp kính kẹp mũi gợi ý rằng: trên thực tế, ông là một nhà tội phạm học nổi tiếng. Cái dáng cao lêu nghêu của ông là hình ảnh quen thuộc trong văn phòng Sở Cảnh sát Luân Đôn danh tiếng, và luôn được chào đón bất cứ khi nào có vấn đề khó khẩn cần giải quyết.

Chà, chắc chắn quá độc đáo, người ta thậm chí có thể nói là nực cười,
ông khẽ trả lời.
Dĩ nhiên, ngoại trừ chàng nhạc sĩ bất hạnh.

Viên thanh tra uống một hơi dài cho cạn cốc bia và bực hội càu nhàu:

Lẽ ra tôi nên biết. Vụ việc càng cường điệu, thì nó càng kích thích, mê hoặc anh giống như anh gặp tình huống rắc rối trong kịch vậy. Khó chịu ở chỗ, tôi rất ghét kiểu rối rắm này. Nhưng, như thường lệ, nó lại cứ rơi vào tôi. Thậm chí người ta còn chẳng tỏ ra tôn trọng tôi bằng việc gõ cửa nhà và nói rằng tình huống này cần đến những khả năng đặc biệt của tôi cơ. Họ cứ thế vứt toẹt hồ sơ lên bàn tôi thôi!


Thôi nào, Archibald, đừng than phiền nữa. Cá nhân tôi thấy trường hợp cũng khá thú vị. Giờ kể tôi nghe phần còn lại của câu chuyện, vì tôi không cho rằng anh chàng tội nghiệp kia chết vì dịch hạch.


Dĩ nhiên là không. Anh ta bị đâm hai nhát vào bụng, như báo chí đã đưa tin. Những đốm trên mặt, mí mắt thâm quầng, vết thương ở cổ: chỉ là phần hóa trang khéo léo. Theo giám định viên, anh ta chết lúc 11 giờ kém 15 phút, nói cách khác là không lâu sau khi biến mất khỏi hành lang. Cha mẹ anh ta là người Do Thái gốc Ba Lan, đều đã qua đời. David Cohen là con một và dường như không có họ hàng nào ở Anh Quốc. Anh ta chơi kèn clarinet tại một hộp đêm ở Soho. Các thành viên khác của nhóm nhạc nói anh ta vui vẻ nhưng khá kín tiếng. Theo họ được biết, anh ta không có kẻ thù nào cả. Về cuộc sống riêng của Cohen, họ chỉ có thể nói là từng nhìn thấy anh ta đi cùng một cô gái vài lần lúc khá muộn, và mô tả đó là ‘một cô búp bê thật sự với mái tóc đen ông ả’. Không ai biết cô ấy là ai, nhưng họ tin chắc sẽ nhận ra được nếu trông thấy. Họ nói Cohen tiêu rất nhiều tiền kể từ hồi gặp cô ta. Điều đó có thể lý giải tại sao anh ta lại nợ tiền thuê nhà ba tháng liền.

Giờ chúng ta chuyển sang gia đình Minden. Chẳng có gì đáng nói ngoại trừ chuyện họ rất cẩn thận với tiền bạc của mình. Thậm chí có thể nói là keo kiệt. Họ sống tằn tiện dù tài khoản ngân hàng cho phép họ chi tiêu rộng rãi hơn… cho dịch vụ sưởi ấm căn hộ của họ chẳng hạn. Nói một cách khác, họ gần như khổ sở với ý nghĩ bị mất ba tháng tiền nhà. Liệu đó có thể là động cơ phạm tội không? Phải chăng họ bịa đặt toàn bộ câu chuyện kỳ quái này để che giấu những việc đã làm? Không, như thế rất vô lý. Trước hết, anh không đời nào giết thịt con ngỗng đang đẻ trứng, thứ lỗi cho cách diễn đạt của tôi. Và tôi không cho rằng họ có khả năng nghĩ ra một câu chuyện ngớ ngẩn đến thế. Dù thế nào, cảnh sát Watkins cũng đã nhìn thấy một ‘bác sĩ dịch hạch’ và trực tiếp trò chuyện với bác sĩ Marcus. Bản thân tôi biết Watkins, có thể bảo đảm về tính chính trực và theo đó là những lời khai của ông ấy. Chứng tỏ nhà Minden không hề bị ảo giác. Tôi bất đắc dĩ mới phải nói vậy, nhưng ba nhân chứng của chúng ta đều nói sự thật, dù có thể nghe rất vô lý.


Tôi đồng ý, Archibald,
Twist đáp lời, với vẻ thích thú không kìm nén.
Có manh mối nào không?


Không nhận ra dấu vân tay nào cả. Đám bác sĩ Marcus, Sheldon và Ross đều đeo găng và, khỏi nói cũng biết, chẳng có biên chế ở cơ sở y tế nào. Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu mấy cái túi tí xíu bọn họ đưa cho nhà Minden có thể dẫn ta tìm đến họ. Mấy điếu thuốc trong cái gói tìm thấy dưới chân giường khác loại với số còn lại, đều được vấn bằng tay. Có một ít hashish
trộn lẫn với thuốc lá. Về lý thuyết, có thể đó là một đường dây ma túy, nhưng dù sao tôi vẫn không nghĩ vậy, vì chơi thuốc là chuyện không hiếm gặp trong giới nghệ sĩ và nhạc sĩ. Mà liều lượng cũng chẳng cao lắm.


Một lần nữa, tối tán thành với anh. Thêm vào đó, những kẻ buôn bán ma túy giải quyết vấn đề rất nhanh và tàn nhẫn, không có thời gian để biên soạn những chuyện kỳ quặc đâu. Còn gì nữa không?


Không. À khoan… có đấy. Có người đã mang tới Văn phòng Đồ thất lạc một cây can bịt bạc. Người ta nhặt được nó trước cửa một căn nhà trong hẻm gần phố Bury, vào khoảng 10 giờ rưỡi đêm 31 tháng Tám. Watkins tin rằng đây chính là cây can bác sĩ Marcus sử dụng, nghe chừng hợp lý vì không hề có dấu vân tay nào. Một mẫu can cũ, vẫn còn được sử dụng. Nó có thể là một manh mối mà cũng có thể không.


Kỳ quái,
tiến sĩ Twist lầm bầm, mắt lim dim.

Cái gì kỳ quái? Anh nghĩ bác sĩ Marcus cố tình vứt lại chăng?


Không, dĩ nhiên là không. Rõ ràng gã bỏ nó lại trong lúc lẩn trốn. Điều kỳ quái là… thôi khỏi bận tâm. Cùng trở lại những sự kiện chính trong buổi tối đáng nhớ ấy theo đúng trật tự diễn biến nào. May ra nó giúp chúng ta hiểu thêm điều gì đó:

10 giờ tối. Watkins bắt gặp một ‘bác sĩ dịch hạch’ ở phố Bury. Ông ấy nghĩ mình nhìn thấy một kẻ mất dạng vào ngõ nhỏ. Tôi không cho rằng mình cầm đèn chạy trước ô tô khi nhận định thế này: cái bóng là một trong những kẻ tự xưng bác sĩ, đang trên đường tới gặp David Cohen sống cách đó chỉ chưa đây hai trăm thước.

10 giờ 20 phút tối. Vợ chồng Minden nghe thấy tiếng người ở trọ của họ kêu rên. Họ đi ra hành lang và bắt gặp vài người lố nhố tụ tập trong phòng David Cohen.

10 giờ 35 phút tối. David Cohen biến mất khỏi hành lang.

10 giờ 40 phút đến 10 giờ 45 phút tối. Marcus, Ross và Sheldon bỏ đi. Chính trong khoảng thời gian này, David Cohen bị giết bằng vài vết đâm vào bụng.

11 giờ 5 phút tối. Watkins phát hiện bác sĩ Marcus đang đứng tựa vào một thùng rác rỗng… và thấy xác David Cohen năm phút sau đó trong chính cái thùng rác ấy.

11 giờ 20 phút tối. Watkins thẩm vẩn vợ chồng Minden.

11 giờ 45 phút tối. Xe cảnh sát và nhân viên kiểm tra y tế đến.

Ít nhất người ta có thể nói rằng có rất nhiều câu hỏi còn để ngỏ. Giả thuyết đơn giản nhất là, coi mọi chuyện là kết quả của tình trạng bất ổn về tâm thần của ai đó, nhưng việc biến mất và về sau lại tái xuất hiện của người quá cố cho thấy giả thuyết này không chính xác. Vậy thì tại sao, tại sao phải dàn dựng một màn kịch công phu đến thế? Phải chăng tất cả chỉ để nhằm vào nhà Minden?


Đương nhiên chúng tôi đã tính tới khả năng đó,
Hurst nhã nhặn đáp,
nhưng không tìm thấy bằng chứng nào dù là mong manh nhất về động cơ cho vụ này. Nhà Minden sống khép kín và chẳng ai quan tâm đến họ, họ cũng không có con cái. Thêm nữa, chỉ có Watkins chứng kiến ‘màn trình diễn’ của tay bác sĩ Marcus trong ngõ hẻm. Gã bày ra cốt để cho viên cảnh sát xem chăng? Không hề, bởi không ai biết ông ta sẽ gặp vợ chồng Minden và nghe kể về hoạt cảnh lúc trước, tôi dám nói như thế. Chỉ chắc chắn một đĩêu, ba kẻ tự xưng bác sĩ là đồng phạm. Liệu David Cohen có chung nhóm với bọn chúng không? Trong trường hợp nào thì cũng không đúng, vì anh ta bị sát hại kia mà. Có thể ba kẻ kia đánh thuốc anh ta và hóa trang làm anh ta nghĩ mình mắc bệnh dịch hạch. Nhưng trong trường hợp đó, tại sao phải loại bỏ anh ta quá sớm nếu ý định là làm cho anh ta hoang mang? Và mục đích của màn ‘tái xuất hiện’ trong thùng rác là gì?

Điều đáng quan tâm là liệu vụ giết hại David Cohen là mục tiêu cuối cũng hay chỉ là một chi tiết nhỏ trong cả bức tranh lớn. Tôi không biết anh thì sao, Twist, nhưng tôi thiên về giả thuyết sau. Khó mà hình dung được là bọn sát nhân lại mạo hiểm tìm cách đánh lạc hướng các điều tra viên như vậy.


Tôi đồng ý, nhưng như thế cũng chẳng giúp chúng ta tiến xa hơn được chút nào. Chúng ta vẫn không biết mục đích. Tất cả chuyện này có ý nghĩa gì?

Không gian lặng hẳn đi, ít nhất ở chỗ bàn của họ, trong một góc tối của quán rượu. Những chỗ khác, khách khứa vẫn la hét om sòm, mải mê với cuộc trò chuyện nên chẳng chú ý gì đến hai nhà thám tử. Mấy ngón tay khỏe khoắn của viên thanh tra ngừng gõ lên bàn. Ông nhìn thẳng vào mắt bạn mình:

Tôi nghĩ chúng ta có thể khẳng định chắc chắn có sự đồng lõa giữa ba tay bác sĩ. Tạm thời, chúng ta hãy quên di động cơ của bọn họ. Tôi không nói cả ba đến sát hại anh chàng nhạc sĩ, nhưng Marcus chắc chắn có liên can. Cuộc trò chuyện ngắn của gã với Watkins đã khẳng định điều này. Nào, về sự xuất hiện của cái xác, Watkins quả quyết rằng ông ấy đã nhìn thấy một xác chết thật sự và, rất có khả năng, khi cảnh sát Harvey đến thì thi thể họ nhìn thấy vẫn là cái xác ấy. Anh đồng ý với tôi chứ? Như thế chúng ta có thể loại trừ khả năng một kẻ mạo danh lén chui vào thùng rác giả chết, đợi viên cảnh sát quay đi rồi mới thay xác thật vào. Làm sao một xác chết xuất hiện được trong thùng rác lúc trước còn trống không? Watkins thề rằng ông ấy chỉ rời mắt khỏi nó có một lúc để quay sang kiểm tra cái thùng ngập rác kê áp vào bức tường đối diện thôi. Chúng ta đã xác minh được rằng một người không thể tự mình di chuyển một cái xác vào vi trí đó trong khoảng thời gian ngắn như vậy được. Hai người phối hợp cùng nhau thì có thể. Nhưng bác sĩ Marcus là kẻ duy nhất có mặt. Và trong bất kì trường hợp nào thì rốt cuộc cái xác từ đâu chui ra? Anh vẫn đang nghe đấy chứ, Twist?

Nhà tội phạm học có vẻ quan tâm đến chuyện nhồi tấu thuốc hơn là những giả thuyết của người bạn. Ông ngước lên và viên thanh tra nhận thấy ánh nhìn ranh mãnh quen thuộc trong mắt ông.

Thực tế đúng là vậy. Những nhận xét của anh rất sắc sảo. Nhưng tôi quan tâm đến vụ biến mất trong hành lang hơn. Tôi đoán chừng rằng khu vực đó đã được tìm kiếm rất kỹ càng và chẳng phát hiện ra lối đi bí mật nào, phải không?


Việc đó quá dễ. Chẳng có gì cả, dĩ nhiên vậy rồi. Chúng tôi đã kiểm tra mọi bức tường, nền, trần nhà, thậm chí cả chấn song cửa sổ. Chẳng thấy gì. Chúng tôi đã thẩm vấn nhà Minden về hoạt cảnh trứ danh trong hành lang, từ lúc hai gã bác sĩ dịch hạch bắt đầu xuất hiện cho tới khi Cohen biến mất. Họ khăng khăng rằng lời khai của họ là đúng và như thế loại trừ được những giả thuyết suy đoán.

Trước khi tiến xa thêm theo hướng này, tôi muốn trở lại với ba gã bịp bợm và cách giả trang của chúng. Tôi nói ba bởi vì rõ ràng bác sĩ Marcus cũng mang đồ hóa trang. Bộ tịch một bác sĩ từ thế kỷ trước của gã quá hoàn hảo nên khó lòng là thật được. Bộ râu, mái tóc giả và chiếc kính cặp mũi với mắt kính dày cộp: Toàn bộ đều là giả và có khi cả giọng nói nữa. Watkins và nhà Minden không thống nhất về âm sắc, nhưng họ đều nhất trí rằng giọng nói đã cố tình bị làm méo đi. Ross và Sheldon đều mặc trang phục bác sĩ dịch hạch giống nhau với áo choàng dài cùng các phụ kiện. Chúng tôi đã hỏi nhà Minden xem họ có phân biệt được bọn chúng không, và họ nói là có. Ross, kẻ cầm phần đầu cáng, mặc thêm một chiếc áo khoác ngắn màu đen buông đến thắt lưng. Gã cũng bè người hơn kẻ có chiều cao trên mức trung bình là Sheldon. Có một chi tiết nữa anh cần biết, sau đây anh sẽ nhận ra tại sao: áo choàng của bọn chúng dài chấm mắt cá, có rất nhiều khuy ở đằng trước.

Bản khai của nhà Minden khiến tôi nảy ngay ra ý này. Trước khi hai kẻ khiêng cáng dừng lại vì lỡ trớn, rất có thể cả đám đã đi dọc hành lang với Cohen luồn lách ở giữa. Vợ chồng Minden đảm bảo rằng bác sĩ Marcus, bấy giờ đang vội vã tiến về phía họ, không che khuất gì hết và họ vẫn bao quát được nếu có người bỏ trốn. Họ quả quyết là không có ai dưới cáng, nói cách khác là trên sàn nhà. Họ cũng chắc chắn cả Ross lẫn Sheldon khó lòng che giấu ai đó trên vai mình, dưới lớp áo choàng dài chẳng hạn. Cũng tức là, họ cam đoan vào thời điểm ấy không có ai khác trong hành lang ngoại trừ hai bác sĩ dịch hạch, Marcus, và vợ chồng họ.

Thanh tra Hurst dừng lại một lúc để ra hiệu lấy thêm đồ uống.

Trước thái độ khăng khăng của nhà Minden, chúng tôi phải từ bỏ giả thuyết của mình. Chúng tôi thậm chí đã kiểm tra thị lực họ, và thấy rất ổn. Đành nghĩ đến một hướng tiếp cận khác: liệu có sự thay thế nào giữa nạn nhân và một trong những kẻ khiêng cáng không, đặc biệt Ìà bác sĩ Ross. Ý tưởng này này ra dựa vào thực tế là, ngay trước khi ba kẻ bịp bợm của chúng ta rời đi, vợ chồng Minden bắt gặp bác sĩ Marcus dìu đỡ Ross một cách khá dị thường, như thể Ross bị mệt.… Nói cách khác, tên này mới chính là nạn nhân. Nhưng một vụ thế thân sẽ hàm ý sự đồng lõa của Cohen. David Cohen khỏe mạnh lại giả vờ bị ốm chăng? Không hợp lý lắm. Thêm vào đó, việc thay thế chỉ thực hiện được ở một thời điểm duy nhất. Vợ chồng Minden đã nhìn thấy người ốm trong phòng, khi anh ta còn sống và đúng là nằm trên cáng.

Sau đó, họ quay lại hành lang để tới cửa buồng của mình, bác sĩ Marcus đi theo. Chưa đầy một phút tiếp theo thì cuộc đón rước nho nhỏ kia bắt đầu tiến ra hành lang. Vợ chồng nhà Minden không nhìn rõ được, nhưng họ có thể thấy chuyển động của những cái bóng. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi và trong điều kiện như thế, làm sao Cohen khoác lên mình cái áo choàng vừa thay ra của một trong các bác sĩ dịch hạch được chủ? Một tên cởi khuy chiếc áo choàng dài của mình, còn tên kia cài khuy lại, đại để như vậy chăng?


Tôi đồng ý là việc đó khó lòng xảy ra,
Twist bình tĩnh đáp lời.
Có thể làm được, nhưng không phải vào lúc nhà Minden vẫn đứng chình ình ở đầu kia của hành lang.


Và, trong trường hợp nào,
Archibald Hurst nói tiếp kèm một tiếng thở dài chán nản,
điều đó cũng không làm thay đổi bản chất của vấn đề, vì bác sĩ Ross đã biến đi đâu? Bởi lẽ, xin thề có Chúa, có người nào đó thật sự đã biến mất! Hoặc từ trong phòng hoặc từ hành lang.


Và chưa đầy nửa giờ sau, David Cohen hiện hữu lần nữa trong một thùng rác.

Viên thanh tra nện mạnh nâm đấm xuống bàn.

Đó là điều khiến tôi bực hội nhất, anh Twist! Chi tiết biến mất rồi xuất hiện trở lại kỳ lạ không kém. Không thể được.


Tôi chưa hiểu, bạn thân mến.


Ý anh là sao, anh không hiểu tôi à?


Nếu một người có khả năng biến mất, thì việc anh ta có khả năng xuất hiện trở lại cũng hợp lý thôi.

Hurst chừng như sắp nổi đóa. Vừa hay người ta bưng ra cốc bia mới với lớp bọt hấp dẫn làm ông bình tĩnh lại.

Tôi cho rằng anh nghĩ anh thật hài hước,
ông nói, sau khi uống hết nửa cốc.

Nghe đây, Archibald, nếu tôi được phép đưa ra nhận xét về cách anh xử lý vụ này…


Cứ tự nhiên. Tiếp tục đi!


Chà, xem chừng anh bị ám ảnh với mấy phen xuất hiện rồi biến mất quá nên chẳng để tâm đến tất cả những gì còn lại.


Chẳng lẽ vậy?
Viên thanh tra nói, kèm theo nụ cười nhăn nhở cho thấy ông còn nhiều là bài khác sắp đặt lên bàn.
Thoải mái mà nói, tôi thừa nhận anh có hơi làm tôi thất vọng. Bởi vì hình như anh không tiếp nhận được một chi tiết quan trọng: những lời nói của bác sĩ Marcus khi Watkins nhìn thấy gã dựa vào thùng rác. Gã nói về chuyện không được phát hiện quá sớm và lẽ ra nên để ở chỗ khác, rõ ràng là đang đề cập đến cái xác của David Cohen, và cả về một gã Kosminski nào đó, kẻ mà gã nghĩ là mình đang nói chuyện cùng. Chúng ta có đủ lý do để tin rằng hoạt cảnh này không phải là dàn dựng và bác sĩ Marcus bị bắt quả tang. Watkins có nhắc đến một chi tiết trong báo cáo của ông ấy, rằng: Marcus có vẻ khá run khi bị cảnh sát chất vấn.

Nếu chúng ta xem xét hành vi của gã ngay sau đó, mọi việc không có vẻ phi lý như bề ngoài. Gã chỉ bị bất ngờ, cho nên cố gắng kéo dài thời gian bằng một màn trình diễn kỳ quái và gây trở ngại, gần như điên rồ. Nhưng đó là sự điên rồ có liên quan đến tội ác, vốn rất láu cá bởi viên cảnh sát đang đối diện gã nghi ngờ rằng có một xác người trong thùng rác nhưng rồi tỏ ra bối rối trước những trò hề lạ thường của nhân vật tự nhân là một Bác sĩ Tội phạm. Điều tôi định nói là nếu bác sĩ Marcus hành xử khác đi thì Watkins sẽ lập tức nghi ngờ rằng gã đang tìm cách đánh bài chuồn. Sự thực, Marcus đã sử dụng mánh khỏe để đánh lừa Watkins.

Do đó chúng ta có thể suy luận như sau:

Một. Bác sĩ Marcus có một kẻ tòng phạm tên là Kosminski.

Hai. Kosminski chắc chắn là một trong mấy bác sĩ dịch hạch.

Ba. Tính cách Marcus rất đáng chú ý. Gã bình tĩnh, hoạt ngôn, nhanh chân và có khả năng diễn xuất.


Rất tuyệt vời, Archibald,’ Twist lên tiếng, kèm ánh mắt ngưỡng mộ khiến ông bạn phải phác một cử chỉ thể hiện sự khiêm tốn.

Cực kỳ tuyệt vời. Tôi biết chắc anh sẽ không tin nếu tôi nói đó là một trong những suy nghĩ đầu tiên vụt đến với tôi.
Nụ cười tự mãn đọng trên gương mặt viên thanh tra vài giây rồi mới tan hắn.
Đáng tiếc, có quả nhiều Kosminski ở Luân Đôn này nên không thể xác định được kẻ chúng ta cần. Chúng tôi đã tìm cách, nhưng đành phải bỏ cuộc. Nói thật lòng, Twist, tôi sợ vụ việc bí ẩn khó hiểu này sẽ không có lời giải trừ phi vài ngày tới xuất hiện thêm yếu tố mới để mọi việc sáng tỏ hơn.

Mặc dù xuất hiện hơi muộn, yếu tố mới mà Hurst hy vọng cuối cùng cũng đến. Thậm chí có thể nói nó tìm tới tận nơi đập của nhà viên thanh tra. Nhưng nói nó làm cho mọi việc sáng tỏ hơn thì không hề. Trên thực tế, chuyện lạ lùng xảy ra đêm cuối tháng Tám vừa qua chỉ là khúc dạo đầu của một trong những vụ án khó khăn và xương xẩu nhất trong sự nghiệp của Archibald Hurst.