Chương 110: Vua Joseph

Số từ: 1966
Dịch giả: Xuân Dương
NXB Hội Nhà Văn
Nguồn: Sưu tầm
Vào khoảng trưa hôm sau, khi hai chàng trai dùng bữa xong, một người cưỡi ngựa mang thư của ngài Bộ trưởng đến với nội dung như sau:
"Thưa ngài bá tước,
Tôi chờ ngài đến ba giờ chiều nay để giới thiệu ngài với Bệ hạ, người mà tối qua, trước khi tôi kịp giới thiệu ngài, đã tỏ ý muốn gặp ngài. Khi từ lâu đài trở về, chúng ta sẽ ăn tối, tôi sẽ giới thiệu với ngài con gái tôi, nữ công tước Lavello người rất muốn làm quen với ngài.
Tời cũng nhờ ngài chuyển lời mời dùng bữa tôi trong lá thư thứ hai đến bạn của ngài, đại uý Manhès, người tôi không rõ địa chỉ, tôi mong ông ấy cũng đến nhà tôi khoảng năm đến sáu giờ".
René chuyển lá thư thứ hai đến tay Manhès, anh chàng này đáp lại là rất vinh hạnh và sẽ đến theo lời mời của ngài bộ trưởng.
Ba giờ, bá tước Léo xuất hiện tại nhà ngài Saliceti. Anh thấy ngài Bộ trưởng đã sẵn sàng, cỗ xe đã thắng ngựa.
Vua Joseph, con cả trong nhà, người đã sẵn sàng nhường ngôi trưởng cho Napoléon vì tài năng xuất chúng của em, là một người đàn ông bốn mươi lăm tuổi, nét mặt phúc hậu và niềm nở.
Tính khí của con người này ôn hoà ngang với tính gây gổ của em ông. Đây là người đầu tiên trong nhà Napoléon có ý định dành cho một ngai vàng. Nhưng cũng phải thừa nhận rằng trên ngai vàng cũng như ở cương vị khác, Joseph luôn là người tận tụy và nghe lời em trai nhất nhà.
Không có gì kỳ lạ hơn là suốt 89 tập thư từ trao đổi giữa Napoléon và Joseph, trong đó Joseph luôn gọi em là "Ngài" và "Bệ hạ", trong khi Napoléon gọi lại bằng một từ không đổi "Anh".
Rất nhiều trong số thư từ ấy là những lời khuyên, vài thư là mệnh lệnh và thật kỳ lạ hơn nữa là dù Napoléon chưa từng ở nhưng lại biết rõ tình hình nơi đây hơn cả Joseph đang tại vị. Napoléon hay đề cập đến lòng tốt quá mức của anh trai. Vị hoàng đế không muốn nương tay trong luật pháp hoàng tộc, ông đặc biệt không thích ân xá cho bọn cướp, trộm cắp và ngay cả các thầy tu. Chính vì vậy mà tử tước Rodio, kẻ leo được lên tước vị ấy nhờ vua Ferdinand và hoàng hậu Caroline, tiếp tục ủng hộ cho lực lượng du kích sau khi vua Joseph thay Ferdinand, bị bắt ở Pouille khi trong tay đang cầm vũ khí, bị đưa ra toà, được thừa nhận là tù binh chiến tranh và được xá tội. Nhưng có một mệnh lệch "cấp cao" đưa đến, toà xử lần thứ hai được triệu tập và kết hội hắn. Đức vua vắng mặt, Saliceti cho xử bắn kẻ này.
Về việc này, vì vua Joseph lấy làm tiếc khi người ta không cho ông được thoải mái ân xá, Napoléon đã viết một lá thư dài mà chúng tôi xin trích đoạn dưới đây:
"Anh cứ so sánh dân Naples với dân đảo Corse, anh hãy nhớ khi chúng ta vào Niolo, bốn mươi tên nổi dậy đã bị treo cổ lên cây và nỗi sợ đã khiến không kẻ nào dám ho he nữa. Còn chuyện khi em trở về từ Grande Armée lập tức nơi đó nổi dậy. Em đã cử Junot đến nhưng tình hình không thay đổi, em bèn ra lệnh đốt trụi hai làng và cho xử bắn kẻ nổi dậy, trong đó có sáu tên thầy tu. Thế là đâu vào đấy, xứ ấy thuần phục và còn thuần phục lâu nữa. Tất nhiên, em không đề nghị anh noi gương em. Song phải công nhận đó là một sức mạnh. Nếu anh trị vì nghiêm khắc và kỷ luật dân Calabre cũng như những vọng khác có ba mươi năm nữa cũng sẽ không nhúc nhích.
Em sẽ kết thúc thư của mình như em đã bắt đầu. Anh sẽ là vua Naples và Sicile, anh sẽ có ba, bốn năm hoà bình. Nếu định làm ông vua trễ nhác, nếu anh không cầm chắc dây cương trong tay, nếu anh chỉ nghe ý kiến của dân chúng, đám người chỉ biết điều họ muốn, nếu anh không từ bỏ những lạm dụng và những vị tha cũ theo cách anh vẫn làm, nếu anh không thiết lập những áp đặt mà anh có thể thực hiện nhờ sức của người Pháp, người đảo Corse, người Thuỵ Sĩ, người Naples và trang bị vũ khí cho các tàu chiến, anh sẽ chằng làm được gì hết và trong bốn năm nữa, thay vì có ích cho em, anh lại làm hại em vì anh sẽ tước đi các phương cách của em. Anh hãy nhớ kỹ điều em nói: Sự trị vì của anh phụ thuộc vào kết quả xử lý vùng Calabre. Đừng tha thứ. Hãy dùng vũ lực với ít nhất sáu trăm phần tử nổi dậy. Chúng làm phương hại số lượng lớn binh sĩ của ta. Hãy cho đốt nhà của ba mươi trưởng làng và hãy phát vãng tài sản của họ cho quân đội. Hãy giải giáp vũ khí với mọi người dân và cho càn qua năm hay sáu làng lớn, những làng tỏ ra cứng đầu nhất.
Vì Calabre nổi dậy, tại sao anh không dùng nửa tài sản quốc gia cho quân đội? Đó sẽ là một nguồn cứu cánh rất lớn đồng thời tạo tiền lệ cho tương lai. Người ta không thay đổi cũng không cải cách một Nhà nước với đường lối mềm mỏng. Phải có những giải pháp khác thường và cứng rắn. Vì dân Calabre sát hại quân sĩ của em, em sẽ tự ra sắc chỉ trưng thu nửa phần thu nhập của tỉnh đó. Nhưng nếu anh bắt đầu bằng việc thực hiện những quy tắc để không cho họ nổi dậy, họ sẽ luôn dựa vào anh, lòng tốt của anh, thứ chỉ là sự yếu đuối sẽ là nấm mồ cho nước Pháp.
Anh là người quá tốt bụng".
Thực tế là vua Joseph rất hiền, do đó mà ông không làm vua được bốn năm tại mà chỉ được hai năm.
Saliceti vừa được thông báo ông đến cùng bá tước Léo. Anh chàng Manhès không biết gì về cuộc diện kiến của bạn mình, đã đang ở bên cạnh vua Joseph.
- Thưa ngài - Vua Joseph nói với Léo sau khi đáp lại lời khen tặng của Saliceti và lời chào kính trọng của Léo - Hôm qua, nghe bạn đồng hành của ngài, ngài Manhès, sĩ quan tuỳ tùng của em rể Murat của tôi, cách ngài đối xử với sáu tên cướp chặn đường ở đầm Pontins. Tôi có lời khen với hành động ấy, nhưng đến tối qua ngài Saliceti, người ngài được tiến cử đến do một trong số người bạn tốt nhất của ông ấy, rằng ngài muốn phục vụ trong quân đội. Với quyết định này, ta phải làm điều hơn cả khen ngợi, ta nợ anh lời cảm ơn.
- Tâu bệ hạ - Bá tước Léo đáp - Chắc ngài Bộ trưởng đã nói với Bệ hạ là thần không có chút tham vọng nào cả. Những gì Bệ hạ ban cho thần, dù có ít thế nào, với thần cũng là đủ. Một khi có súng trong tay, nếu bệ hạ cho thần làm binh sĩ bình thường, một khi có kiếm trong tay nếu bệ hạ cho thần làm sĩ quan, tức là thần phải làm cho xứng với lòng tốt của bệ hạ và thần sẽ làm hết sức.
- Ông Saliceti đã nói với ta rằng anh từng phục vụ trong hải quân?
- Thần từng làm cướp biển với một trong những người tên tuổi nhất bờ biển nước ta, với thuyền trưởng Surcouf người Malo.
- Ta có nghe nói anh có mặt ở trận Trafalgar. Làm sao anh tham gia trận Trafalgar được nếu anh trên tàu cướp biển?
- Được biết trận đại chiến sắp xảy ra, thần xin vào phục vụ cho chỉ huy tàu Redoutable, thuyền trưởng Lucas. Nhờ tướng Decaen, đảo trưởng đảo Pháp và ông chủ Surcouf giới thiệu nên chỉ huy Lucas đã cho thần làm đại uý thứ ba trên tàu Redoutable, thay vị trí còn khuyết.
- Và trên tàu Redoutable, ông Saliceti đã bảo với ta anh không chỉ chiến đấu mạnh mẽ như một con sư tử mà còn có khả năng là người đã bắn chết Nelson đúng không?
- Thần không bao giờ dựng lên chuyện này tâu bệ hạ, trước hết vì thần không chắc chắn về điều đó, thứ nữa là Nelson là một chiến binh vĩ đại mà thần sẽ xấu hổ khi bịa chuyện về cái chết của ông ta.
- Thế khi từ Anh trở về, anh không gặp lại chỉ huy Lucas sao?
- Có chứ tâu Bệ hạ.
- Thế chỉ huy Lucas không nói về anh với em trai ta à?
- Ông ấy đã làm như vậy, tâu bệ hạ.
- Thế tại sao ông ấy không giới thiệu anh tới gặp hoàng đế
- Ông ấy đã dành cho thần cái vinh dự đó.
- Thế mà em ta không những không thưởng gì cho anh mà còn không thừa nhận cấp bậc của anh ư?
- Thần không thể trả lời tâu bệ hạ vì như thế là thần hoặc buộc tội mình hoặc buộc tội em trai bệ hạ. Nếu hoàng thượng ra lệnh cho thần buộc tội mình thì…
- Thôi! Thế đủ rồi - Vua Joseph nói và chạm tay vào vai bá tước Léo kèm theo một nụ cười - Anh hãy đem kể mọi chuyện với ông Saliceti người mà ta mới bổ nhiệm Bộ trưởng Bộ Quân cảnh ấy. Về chuyện này, ông ấy sẽ làm tốt cả những gì anh muốn - Rồi gật đầu ra hiệu cho lui - Nếu anh không hài lòng về ông ấy, cứ đến phàn nàn với ta.
- Thần không bao giờ phàn nàn tâu bệ hạ - René nói.
- Nhân đây - Joseph nói với theo buộc René dừng lại khi anh sắp bước qua ngưỡng cửa vì hiểu cuộc triệu vời đã xong - Ta không thể mời anh đi săn như ở Ấn Độ nơi anh giết hổ, báo nhưng trong rừng Asproni ta cũng có nhiều lợn lòi lắm, nếu anh không chê con mồi yếu đuối ấy, ông Saliceti sẽ để anh đi dạo bao nhiêu lần trong đó cũng được.
René cúi mình đa tạ rồi lui ra.
Manhès còn ở lại phía sau nhà vua, nháy mắt và tay ra hiệu anh sẽ ra ngay sau đó. Thật ra Manhès lui lại để xem phản ứng của vua Joseph với người bạn của mình là thế nào, và cái khuôn mặt tươi roi rói của anh khi ra gặp René cho thấy ấn tượng của nhà vua là rất tuyệt.
Quả nhiên như vậy, khi cánh cửa chưa khép lại sau lưng Manhès vua Joseph đã rút một cuốn sổ tay trong túi ra, cuốn sổ này dùng để ghi chép những điều ngài sợ không nhớ được và đã viết vài dòng bút chì như sau: "Giới thiệu hoặc với Reynier, hoặc với Verdier chàng trai mà mình thấy đó là một mẫu mực về lòng can đảm và sự hào hoa".