Chương 27

Dịch giả: Trương Đắc Vỵ
NXB Văn Học
Antoni:
Tôi sẽ nhớ khi Caesar nói ‘Hãy làm việc này’, việc đó được thi hành ngay.
[67]
• SHAKESPEARE
[67] Julius Caesar (hồi 1, cảnh hai) của William Shakespeare.
Bọn gác lảng vảng quanh nơi giam Uncas sốt ruột nên bất chấp cả hơi phù phép của thầy phù thủy mà chúng rất sợ. Chúng thận trọng rón rén đi lại một khe vách, trống ngực đánh thình thình; ánh sáng yếu ớt leo lét của đống lửa lọt qua khe vách. Trong hồi lâu, chúng vẫn tưởng David là Uncas, nhưng rồi điều Mắt Chim Ưng dự đoán đã xảy ra. Vì người đã dài lại phải nằm co quắp, dần dần David thấy môi, phải duỗi cả hai cẳng khiến cho một bàn chân quá khổ của anh chạm vào đống lửa, gạt cả than tro sang một bên. Mới đầu bọn Huron tưởng phép lạ của thầy phù thủy đã làm tù nhân của chúng thay hình đổi dạng. Đến khi David không biết là có người đang theo dõi mình, quay đầu lại và để lộ bộ mặt hồn nhiên, hiền lành, khác với diện mạo hiên ngang của Uncas, bọn Huron dù có cả tin đến đâu cũng phải nhận thấy mình đã nhầm lẫn. Chúng nhất tề xông vào trong lều; chẳng nể nang gì nữa, chúng túm lấy thầy quản hát và biết ngay là đã mắc lừa. Chúng hét lên một tiếng mà Mắt Chim Ưng và Uncas đang chạy trốn đã nghe thấy lần thứ nhất. Chúng điên cuồng hùng hổ dọa sẽ báo thù làm cho David tưởng giờ tận số của mình đã điểm; tuy nhiên anh vẫn kiên quyết giúp cho các bạn chạy trốn. Không còn cuốn sách và ống sáo trong tay, anh đành dựa vào trí nhớ ít khi sai sót của mình, đọc to bằng một giọng tha thiết đoạn mở đầu của bài kinh an táng, hy vọng được bước sang thế giới bên kia một cách nhẹ nhàng thanh thoát. Bọn Huron nhớ ngay đến bệnh tật của anh; chúng bèn chạy ra khỏi lều và đánh thức cả làng dậy.
Ngay lúc ngủ, dân Anh điêng cũng để vũ khí cạnh mình nên khi tiếng kêu báo động vừa dứt, thì hai trăm con người đã vùng dậy sẵn sàng giao chiến hay săn đuổi, tùy theo yêu cầu. Chẳng bao lâu mọi người đã biết chuyện tù sổng; toàn bộ lạc tụ tập quanh chiếc lều hội nghị, nóng lòng đợi lệnh của các thủ lĩnh. Trong lúc đột nhiên cần phải vận dụng tài trí như thế này, tất cả đều cảm thấy thiếu con người đa mưu là Magua. Có ai nhắc đến tên hắn, và tất cả nhìn quanh, ngạc nhiên thấy thủ lĩnh này vắng mặt. Họ bèn cử người chạy đến lều Magua để mời hắn tới.
Trong lúc chờ đợi, một vài thanh niên nhanh nhẹn và cẩn thận nhất được lệnh đi quanh thung lũng và nấp trong rừng để dò xem dân Delaware đáng nghi ngờ ở gần đấy có âm mưu ác ý gì không. Đàn bà trẻ con chạy loăng quăng, cả làng lại diễn lại cảnh lộn xộn man rợ và cuồng loạn, rồi tình trạng đó cũng dịu dần đi. Mấy phút sau, những thủ lĩnh già nhất và xuất sắc nhất đã hội họp ở trong lều, nghiêm trang bàn bạc với nhau.
Có tiếng nói ồn ào của những người đang đi lại; mọi người hy vọng sẽ biết được manh mối sự việc bất ngờ và bí hiểm vừa mới xảy ra. Đám đông dãn ra nhường lối cho một số chiến binh bước vào; bọn này đưa về người phù thủy không may bị Mắt Chim Ưng trói cứng suốt từ bao lâu đến giờ.
Tuy dân Huron có ý kiến khác nhau về thầy phù thủy, có người vững tin ở sức mạnh của lão ta, người cho là lão đã lừa dối, nhưng lúc này mọi người đều hết sức chăm chú nghe lão nói. Khi thầy phù thủy đã kể vắn tắt sự việc, cha của người đàn bà ốm bước ra và bằng lời lẽ rất hùng hồn, cũng thuật lại những điều đã được chứng kiến. Câu chuyện của hai người đã giúp tìm ra phương hướng điều tra thêm, và bây giờ dân Huron tiến hành tìm tòi với tất cả sự tinh ranh đặc biệt của họ.
Họ không xô đến hang thành một đám đông lộn xộn, rối loạn mà chọn ra mười người khôn ngoan kiên quyết nhất trong số các thủ lĩnh để tiến hành điều tra. Vì không thể để mất thời gian nên ngay sau đó, những người được chỉ định nhất loạt đứng dậy, chẳng nói chẳng rằng rời khỏi nơi họp. Đến cửa hang, người thanh niên đi đầu phương lối cho những người già lên trước, rồi tất cả tiến vào con đương hầm tối và thấp với lòng quyết tâm của những chiến binh sẵn sàng hy sinh cho lợi ích chung. Tuy nhiên trong bụng, họ cũng nghi hoặc không biết sắp phải đấu tranh với một sức mạnh nào đây.
Gian ngoài của hang vẫn im lặng tối tăm. Người đàn bà ốm vẫn nằm nguyên ở chỗ cũ mặc dù một số người có mặt khẳng định đã trông thấy ngươi
thầy thuốc da trắng
giả hiệu mang bệnh nhân vào rừng. Thấy trong lời kể của người cha bệnh nhân có sự mâu thuẫn cụ thể và rõ rệt như vậy, mọi người đưa mắt nhìn ông ta. Bứt rứt trước một sự buộc tội yên lặng và trong lòng bối rối không hiểu vì sao có chuyện này, ông lão bước đến bên giường cúi xuống đưa cặp mắt nghi ngờ nhìn người bệnh như không tin vào sự thật. Con gái ông đã chết.
Trong một lúc, tình cảm tự nhiên lấn át mọi tình cảm khác của người chiến binh già, ông ta buồn rầu đưa tay che mắt. Nhưng rồi tự chủ lại, ông quay về phía các bạn cùng đi, chỉ tay vào xác chết và nói bằng tiếng Huron:

Vợ con tôi đã bỏ chúng tôi rồi! Thượng đế đã ghét bỏ các con của Người.

Nghe tin buồn này, mọi người đều trang nghiêm im lặng. Lát sau, khi một người cao tuổi sắp sửa nói, họ thấy từ gian bên cạnh có một vật gì đen đen lăn ra tận giữa nơi họ đang đứng. Chưa biết rõ phải đối phó với cái gì, tất cả lui lại kinh ngạc nhìn. Đến khi vật đen lăn đến chỗ có ánh sáng và đứng dậy, mọi người mới nhận ra nét mặt nhăn nhó nhưng vẫn dữ tợn lầm lì của Magua. Họ đồng thanh reo lên một tiếng ngạc nhiên.
Thấy Magua còn đang bị trói, mấy người vội lấy dao cắt dây, chân tay Magua lại được tự do, lưỡi lại cử động được. Hắn đứng thẳng lên, rùng mình như một con sư tử rời khỏi hang. Hắn không nói một tiếng, tay nắm chặt cán dao, đưa mắt nhìn tất cả mọi người như muốn tìm xem có ai thích hợp để hắn trút mối căm hờn.
Lúc này, thật may cho Uncas và người trinh sát, thậm chí cả David nữa không ở gần hắn vì, đang cơn tức giận đến gần nghẹt thở, hắn sẽ chẳng mất thời giờ suy nghĩ cách sát hại tàn ác tinh vi. Nhưng thấy toàn những bộ mặt quen thuộc, hắn nghiến răng ken két như tiếng giũa sắt, nuốt giận vì không có đối tượng để trút cơn thịnh nộ. Mọi người đều nhận thấy tâm trạng đang sôi sục của hắn; sợ khuấy thêm tính nóng nảy của hắn lúc này đã gần như điên dại nên trong mấy phút, không ai nói gì. Sau cùng, một người cao tuổi nhất lên tiếng:

Anh bạn tôi đã gặp địch thủ rồi. Nó có ở gần đây để dân Huron ta báo thù không?


Thằng Delaware phải chết
Magua thét vang như sấm.
Mọi người lại yên lặng hồi lâu, rồi vẫn ông già lúc trước lại thận trọng nói:

Thằng Mohican chạy nhanh và nhảy dài, nhưng các thanh niên của ta đang đuổi theo.


Nó đi rồi à?
Magua hỏi, giọng trầm và khàn như từ trong lồng ngực phát ra.

Con ma ám ảnh chúng ta, và tên Delaware đã bịt mắt chúng ta.


Ma à!
Magua mỉa mai nhắc lại,
Chính con ma ấy đã giết bao người Huron, đã sát hại các chiến binh trẻ của ta ở
thác nước
, đã lột da đầu họ ở
suối chữa bệnh
và bây giờ đã trói tay Cáo Tinh Khôn!


Anh bạn tôi nói về ai thế?


Về con chó Súng Dài mang trái tim và đầu óc tinh khôn của dân Huron dưới làn da tái.

Như thường lệ, cái tên khủng khiếp đó tác động mạnh đến người nghe. Sau một lát suy nghĩ, các chiến binh nhớ lại rằng kẻ thù ghê gớm và liều lĩnh của họ đã lọt vào tận nơi họ đồn trú để hoành hành. Từ ngạc nhiên họ chuyển thành căm giận, và những tình cảm hung dữ nung nấu trong lòng Magua truyền sang mọi người. Kẻ nghiến răng tức tối, người la hét, có người điên cuồng vung tay đánh vào không khí như thể đối tượng căm thù của họ đang giơ đầu chịu đòn. Nhưng sự tức giận đột nhiên bùng nổ này cũng chóng dịu đi, và đám người lại lầm lì yên lặng như thường lệ, trong những lúc không hoạt động.
Về phần mình, Magua cũng lợi dụng thời gian đó để suy nghĩ. Y thay đổi điệu bộ, làm ra vẻ một người biết hành động và suy nghĩ sao cho xứng đáng với một vấn đề nghiêm trọng như thế này. Y nói:

Ta hãy đi ra chỗ mọi người họp, họ đang đợi chúng ta.

Mọi người yên lặng nghe theo và ra khỏi hang để trở lại lều hội nghị. Khi đã ngồi yên chỗ, ai nấy đều quay mắt về phía Magua làm y hiểu rằng y có nhiệm vụ kể lại những việc đã xảy ra đối với bản thân. Y đứng dậy kể lại mọi chuyện, không thêm bớt, dè dặt. Tất nhiên y vạch trần sự lừa lọc của Duncan và Mắt Chim Ưng. Nghe y nói, người mê tín nhất trong bộ lạc cũng không còn nghi ngờ tính chất của những việc xảy ra. Thật quá rõ ràng là họ đã bị đánh lừa một cách láo xược, nhục nhã, xấu xa! Khi Magua nói xong và ngồi xuống, toàn thể bộ lạc (vì thực ra tất cả các chiến binh của bộ lạc đã tụ tập ở đó) nhìn nhau kinh ngạc trước sự gan dạ cũng như thành công của kẻ thù. Tuy vậy, họ cũng bàn tính cách thức và thời gian trả thù sao cho thuận lợi nhất.
Họ cử thêm một số chiến binh đuổi theo những người chạy trốn; các thủ lĩnh hăng hái để hết tâm trí vào việc bàn bạc. Các chiến binh già lần lượt đưa ra các biện pháp khác nhau. Magua chỉ yên lặng chăm chú nghe. Tên Anh điêng xảo quyệt này bây giờ đã trở lại bình tĩnh và tự chủ. Y theo đuổi mục đích của mình một cách khéo léo và thận trọng như thường lệ. Khi mọi người đã nói hết ý kiến, y mới chuẩn bị phát biểu. Lời nói của y càng thêm có trọng lượng vì có vài chiến binh trở về báo cáo đã tìm tung tích kẻ địch và biết chắc chắn ho đang nương náu ở làng của những đồng minh đáng ngờ của người Huron là dân Delaware láng giềng. Biết được tin quan trọng này, Magua trịnh trọng trình bày kế hoạch của mình. Chắc độc giả cũng đoán được là với tài hùng biện và trí khôn ngoan, Magua có thể làm mọi người chấp nhận kế hoạch của y không một lời phản đối. Vắn tắt ý kiến và mục đích của y như sau:
Chúng ta đã biết là theo một chủ trương mà bọn Huron không mấy khi xa rời, hai chị em Cora và Alice vừa đến làng đã bị tách khỏi mỗi người một nơi ngay. Magua sớm nhận thấy rằng nếu giữ được Alice, hắn có thể chắc chắn chi phối được Cora. Cho nên khi hai chị em phải chia tay, y giữ Alice ở gần mình và trao con người mà y rất quý cho dân Delaware, bạn đồng minh của bộ tộc Huron. Sắp xếp như vậy cũng chỉ là tạm thời, một phần để cho dân Delaware được vui lòng, một phần để theo đúng một nguyên tắc bất di bất dịch của dân Anh điêng.
Ý kiến của Magua không những xuất phát từ tư tưởng báo thù không bao giờ nguôi trong một người Anh điêng mà còn xuất phát từ quyền lợi bản thân thường xuyên ám ảnh đầu óc của y. Những sai lầm điên rồ y đã phạm lúc còn trẻ đòi hỏi phải có công lao vất vả lâu dài mới có thể chuộc lại và tái tạo được lòng tin trong bộ lạc cũ. Vả lại, không gây được lòng tin thì không thể nào có uy quyền được. Trong hoàn cảnh khó khăn tế nhị như vậy, tên Huron xảo quyệt không từ một thủ đoạn nào để tăng cường ảnh hưởng của mình. Và một trong những sách lược hữu hiệu nhất của y là khéo léo gây cảm tình với bộ lạc láng giềng vừa mạnh vừa nguy hiểm. Kết quả của biện pháp này đã đáp ứng lòng mong muốn của y vì, giống như mọi người khác dân Huron cũng không thoát được thường tình là đánh giá tài năng một con người dựa theo sự phê phán của kẻ khác.
Nhưng trong lúc phải uốn theo hoàn cảnh chung như thế, Magua không bao giờ quên mục tiêu riêng của mình. Kế hoạch của y đã bị phá vì có những sự việc bất ngờ giúp cho các tù nhân thoát khỏi tay y, và bây giờ y bắt buộc phải nhờ vả những người bấy lâu vẫn được y giúp đỡ.
Nhiều thủ lĩnh đã đưa ra những kế hoạch thâm độc hòng tấn công bất ngờ dân Delaware và chiếm lấy nơi đồn trú của họ để bắt lại các tù nhân. Mọi người nhất trí là vì danh dự và quyền lợi của bộ lạc, vì sự yên ổn và hạnh phúc của những người Huron đã khuất, nhất thiết phải giết vài tên địch mới rửa được hận. Nhưng việc thực hiện những kế hoạch này có nhiều nguy hiểm mà kết quả lại không chắc chắn nên bị Magua gạt bỏ một cách dễ dàng. Như mọi khi, Magua khéo léo vạch ra tính chất bấp bênh và nguy hại của các kế hoạch, và chỉ sau khi đã gạt hết mọi trở ngại bằng cách can ngăn mọi người, y mới trình bày ý định của mình.
Mở đầu, để thu hút sự chú ý của mọi người, y dùng phương pháp rất hiệu nghiệm là tâng bốc lòng tự ái của người nghe. Y nhắc lại rất nhiều những trường hợp dân Huron đã tỏ ra can đảm và hiên ngang khi trừng phạt kẻ địch để rửa nhục, rồi y không tiếc lời tán dương sự khôn ngoan của dân làng. Y mô tả đức tính này như một đặc điểm lớn phân biệt hải ly với các loài vật khác, phân biệt loài vật với giống người và nhất là phân biệt dân Huron với mọi người khác trên trái đất. Sau khi ca ngợi tính thận trọng của mọi người, y nói đến cách vận dụng đức tính đó trong hoàn cảnh hiện nay của bộ lạc. Y nói: một mặt người cha da trắng vĩ đại cai quản xứ Canada không ưa gì dân Huron vì rìu trận của họ đã vấy quá nhiều máu, mặt khác dân Delaware cũng đông như dân Huron, lại nói tiếng khác, có quyền lợi khác, hơn nữa lại không thích dân Huron và chỉ chờ dịp để làm cho dân Huron bị viên tướng da trắng vĩ đại ghét bỏ. Rồi y lại nói về những khó khăn của bộ lạc, về những tặng phẩm mà bộ lạc có quyền được hưởng vì công trạng trước đây, về nơi đồn trú hiện tại cách quá xa làng bản và các khu rừng săn bắn của họ. Y làm cho mọi người thấy rằng trong hoàn cảnh gay go này, cần phải thận trọng bàn bạc, không nên tùy hứng. Thấy những người già tán thành ý kiến ôn hòa của mình, nhưng có nhiều chiến binh vào loại xuất sắc và hung hãn nhất cau mày khi nghe những kế hoạch chính trị, y khôn khéo quay trở về vấn đề mà họ ưa thích nhất. Y lớn tiếng ca tụng những kết quả do tài trí của họ đã đem lại, khẳng định rằng với tài trí đó, cuối cùng họ sẽ hoàn toàn chiến thắng kẻ thù. Y còn nói bóng gió rằng nếu biết thận trọng, họ có thể mở rộng chiến thắng, tiêu diệt tất cả những kẻ nào mà dân Huron căm ghét. Tóm lại y kết hợp tính hiếu chiến với mưu mẹo, lời lẽ khi úp khi mở cho vừa lòng cả hai bên và để mỗi bên đều có điểm hy vọng tuy không bên nào dám nói rằng đã hiểu rõ ý định của y.
Diễn giả hay nhà chính trị nào có thể tạo ra được một tình huống như vậy thường được quần chúng đương thời tin phục, còn hậu thế đánh giá ra sao lại là chuyện khác. Ai cũng thấy lời lẽ của Magua bao hàm nhiều ý chưa diễn đạt hết, ai cũng nghĩ rằng chỉ có mình mới hiểu được những ẩn ý và cho là dự kiến của mình hoàn toàn phù hợp với thâm ý đó.
Trong tình hình thuận lợi như vậy, không có gì lạ một khi kế hoạch của Magua được mọi người tán thành. Toàn thể bộ lạc đồng ý hành động theo như đã bàn bạc và đồng thanh ủy nhiệm toàn bộ công việc điều khiển cho người thủ lĩnh đã đề ra những biện pháp khôn ngoan và dễ hiểu như vậy.
Thế là Magua đã đạt được những mục đích chính mà y đã để hết trí tuệ xảo quyệt và tháo vát vào. Y hoàn toàn lấy lại được uy tín đã bị mất, thậm chí còn được giao quyền chỉ huy mọi công việc. Thực tế y là thủ lĩnh của họ và chừng nào y còn giữ được lòng tin yêu của dân làng, không vị đế vương nào có thể độc đoán hơn, nhất là khi bộ lạc còn ở trên đất địch. Vì thế, y chuyển ngay từ vẻ dáng của một người đang cùng bàn bạc với dân làng sang phong thái nghiêm nghị, đạo mạo cần thiết để trợ lực cho vai trò quan trọng đầy quyền lực của y.
Y cử liên lạc đi khắp nơi để dò la tình hình, ra lệnh cho trinh sát đến dò xét nơi đồn trú của dân Delaware. Y cho các chiến binh trở về nhà và báo trước là họ có thể được gọi đi công cán bất cứ lúc nào. Y ra lệnh cho đàn bà trẻ con rút lui và dặn họ phải kín tiếng. Khi đã sắp xếp mọi việc xong xuôi, Magua đi khắp làng, dừng lại chỗ này chỗ kia, vào thăm những gia đình mà y cho là sự có mặt của y có thể làm vui lòng chủ nhà. Y củng cố lòng tin cho các bạn, trấn an những kẻ dao động, làm vui lòng mọi người. Rồi y đi về lều riêng. Người vợ mà y bỏ lại khi bị đuổi khỏi bộ lạc này, đã chết. Y không có con, và bây giờ y sống một mình trong chiếc lều, không người thân thích. Đây chính là chiếc lều xiêu vẹo lẻ loi ở đó ta đã gặp David. Magua chấp nhận cho David ở chung, nhưng trong những lần ít ỏi hai người gặp nhau, y giữ vẻ lạnh lùng khinh miệt của một người bề trên kiêu ngạo.
Magua trở về lều khi đã làm xong những công việc chính trị. Nhưng trong khi mọi người khác ngủ, y không thấy buồn ngủ và cũng không muốn ngủ. Nếu có ai tò mò theo dõi cử chỉ của người thủ lĩnh mới được bầu thì sẽ thấy y ngồi trong một góc lều đang suy nghĩ về những kế hoạch tương lai, từ lúc y rút lui về lều cho đến lúc y triệu tập những chiến binh lại. Thỉnh thoảng gió lại rít qua khe vách, lửa chập chờn yếu ớt trên đống than hồng hắt ánh sáng lên con người cô độc lầm lì. Lúc này chẳng khó khăn lắm cũng có thể tưởng tượng được rằng Magua là Hoàng Tử Đêm Tối đang nghiền ngẫm những kế hoạch ác độc và âm mưu thâm hiểm.
Trời còn lâu mới sáng, các chiến binh đã lần lượt kéo vào túp lều lẻ loi của Magua, tập trung được hai mươi người. Người nào cũng có súng và các chiến cụ khác nhưng không ai mang hình vẽ chiến tranh trên mình. Những con người đầy vẻ hung dữ này lẳng lặng bước vào lều, người ngồi lấp vào bóng tối, kẻ đứng trơ như tượng. Chờ đến khi số người đã được chỉ định đến đông đủ, Magua mới đứng dậy ra hiệu xuất phát, và y đi trước dẫn đầu. Mọi người nối đuôi nhau sau người thủ lĩnh theo một trật tự được gọi là
hàng lối Anh điêng
[68] Khác với binh lính ra trận lúc xuất phát thường rộn ràng sôi nổi, họ lặng lẽ ra khỏi làng, kín đáo bí mật, giống như một hàng bóng ma lướt trên đường hơn là những chiến binh theo đuổi một hư danh bằng những hành động hy sinh liều lĩnh.
[68] Tức là đi hàng một.
Magua không dẫn mọi người theo con đường đâm thẳng đến nơi đồn trú của dân Delaware mà đi xuôi dòng suối quanh co và dọc theo đầm nước nhỏ do loài hải ly tạo nên. Trời hửng sáng khi tới khoảng trống do những con vật chăm chỉ và tinh khôn này làm ra. Magua đã khoác bộ quần áo cũ, trên tấm da áo có vẽ hình một con cáo. Lại có một thủ lĩnh khác trong bọn lấy con hải ly tượng trưng cho bản thân (còn gọi là totem).
Cho rằng đi qua một tập thể hải ly thân thích đông như thế mà không có lời chào hỏi là vô phép, người này dừng lại nói những câu dịu dàng thân mật như nói với người vậy. Y gọi hải ly là các em, nhắc nhở chúng là nhờ có mình che chở nên giống hải ly mới được sống yên ổn, trong khi có biết bao con buôn vụ lợi xúi giục dân Anh điêng bắt hải ly. Y hứa sẽ tiếp tục che chở cho hải ly và khuyên chúng phải nhớ ơn. Rồi y nói đến chuyến xuất trận lần này, bằng lời lẽ tế nhị bóng bẩy khuyên chúng truyền cho bà con một phần tinh khôn của giống hải ly mà ai cũng biết tiếng.[69]
[69] Dân Anh điêng thường hay nói chuyện với giống vật.
Trong khi người thủ lĩnh phát biểu những câu lạ lùng như vậy mọi người khác đều nghiêm trang chăm chú nghe như tin rằng việc làm đó cần thiết. Một hai lần thấy có những hình thù đen đen nhô khỏi mặt nước, người Huron nọ tỏ ra thích thú, cho rằng lới nói của mình không phải vô ích. Khi y vừa dứt lời, một con hải ly lớn nhô đầu ra khỏi cửa một chiếc lều có những vách bàng đất đã hư nát nên mọi người tưởng là lều bỏ không. Người thủ lĩnh coi dấu hiệu tin người của hải ly như vậy là điểm tốt đặc biệt, và tuy hải ly thấy người vội vàng thụt vào ngay, y vẫn không ngớt lời cảm ơn và khen ngợi.
Thấy đã mất khá nhiều thời giờ cho người chiến binh này bộc lộ tình cảm, Magua ra hiệu tiếp tục lên đường. Trong lúc cả bọn cùng tiến lên, bước đi yên lặng khiến tai người thường không sao nghe thấy được, con hải ly già lại ló đầu ra khỏi chỗ nấp.
Nếu trong bọn có ai quay đầu lại, chắc sẽ được thấy con vật theo dõi cử chỉ của họ một cách chăm chú, sắc sảo như có ý thức rõ rệt. Thực ra, mọi hành vi của con hải ly hình như tập trung vào công việc theo dõi đó nên người quan sát giàu kinh nghiệm nhất chắc cũng không giải thích nổi hành vi của nó. Mãi đến khi bọn Magua đã khuất vào rừng, tất cả mới rõ ràng. Ta thấy con vật ra khỏi lều và lột cái đấu hải ly, để lộ khuôn mặt nghiêm nghị của Chingachgook.