8

Số từ: 3025
Nhà xuất bản Trẻ in ấn và phát hành
Hoàng Anh dịch
(NGÀY TRƯỚC)
DẤU CHÂN CỦA BỐ ÔNG

Bà tin vào định mệnh. Theo bà, mọi con đường ta đi trong cuộc đời, dù là hướng này hay hướng khác, đều dẫn tới một thứ đã được định sẵn cho chúng ta.
Tất nhiên ông chỉ lẩm bẩm cho qua chuyện trong lúc tập trung vào một cái đinh vít hoặc cái gì đó mỗi khi bà bắt đầu nói như thế. Nhưng ông không bao giờ bất đồng với bà. Có lẽ với bà, định mệnh là một
thứ gì đó
, ông không muốn lạm bàn. Nhưng với ông, định mệnh là
một người nào đó
.
Trở thành một đứa trẻ mồ côi vào năm mười sáu tuổi là một việc rất kỳ lạ. Mất đi gia đình của mình trước khi kịp xây dựng gia đình riêng để thay thế nó. Đó là một kiểu cô đơn rất đặc biệt.
Tỉ mỉ và có trách nhiệm, Ove đã hoàn tất hai tuần lễ làm việc trên đường ray. Và trong sự ngạc nhiên của chính mình, cậu nhận ra mình thích nó. Có một sự tự do nhất định khi làm một công việc. Kiểm soát mọi thứ bằng đôi bàn tay và chứng kiến thành quả cho nỗ lực của mình. Ove chưa từng ghét trường học, nhưng cậu cũng không thấy được mục đích của nó. Cậu thích toán và học vượt hai năm so với các bạn cùng lớp trong môn này. Còn với các môn học khác, thành thực mà nói, cậu không quá quan tâm đến chúng.
Nhưng chuyện này là một điều gì đó hoàn toàn khác. Một điều phù hợp với cậu hơn nhiều.
Khi kết thúc ca làm việc của ngày cuối cùng, Ove cảm thấy chán chường. Không chỉ vì cậu sẽ phải quay lại trường để đi học, mà vì lúc này cậu mới nhận ra không hiểu mình sẽ kiếm sống bằng cách nào. Bố là người tốt về nhiều mặt, đương nhiên rồi, nhưng Ove phải thừa nhận là bố để lại cho cậu một di sản không có gì nhiều nhặn ngoài ngôi nhà xuống cấp, chiếc Saab cũ nát, và chiếc đồng hồ đeo tay móp méo. Sẽ không có chuyện Ove chấp nhận sự cứu trợ của nhà thờ, Chúa có thể tin vào điều đó, Ove đã độc thoại như vậy trong phòng thay đồ, cho mình và có lẽ cho cả Chúa.
— Nếu ngài phải lấy đi cả bố lẫn mẹ tôi, thì cứ việc giữ lại số tiền của ngài! - Cậu hét với cái trần nhà.
Rồi Ove thu dọn đồ đạc và ra về. Không rõ Chúa hay ai đó là người đã lắng nghe, chỉ biết rằng khi cậu bước ra khỏi phòng thay đồ, một người thuộc ban giám đốc đã đứng đợi sẵn.
— Cậu Ove? - Người đàn ông cất tiếng hỏi.
Ove gật đầu.
— Ngài giám đốc muốn bày tỏ sự cảm kích của mình vì cậu đã làm việc rất tích cực trong hai tuần lễ vừa qua. - Người đàn ông đi thẳng vào vấn đề.
— Cảm ơn. - Ove đáp và dợm quay đi.
Nhưng người đàn ông đã giữ tay cậu lại. Ove dừng bước.
— Ngài giám đốc muốn hỏi xem cậu có quan tâm đến việc ở lại đây và tiếp tục làm việc cho chúng tôi hay không?
Ove im lặng đứng nhìn người đàn ông, dường như để kiểm tra xem đó là một lời nói thật hay một trò đùa. Rồi cậu chậm rãi gật đầu.
Khi Ove đi được vài bước, người đàn ông nói với theo:
— Ngài giám đốc bảo là cậu giống hệt bố!
Ove không quay lại. Nhưng đầu cậu ngẩng cao hơn trong lúc bước tiếp.
Và cậu đã tiếp nối con đường của bố như thế. Cậu làm việc cần cù, không bao giờ phàn nàn, cũng như không bao giờ ốm đau. Những người công nhân làm cùng ca với Ove nhận thấy cậu khá trầm lặng và hơi kỳ quặc. Cậu không bao giờ muốn tham gia uống bia với họ sau ca trực, và hình như cũng không quan tâm đến phụ nữ, một chuyện càng kỳ quặc hơn. Nhưng cậu là con trai của bố, và chưa bao giờ làm gì để họ phải phàn nàn. Nếu có ai nhờ Ove giúp một tay, cậu sẽ giúp ngay. Nếu có ai nhờ trực hộ, cậu sẽ đồng ý không mảy may thắc mắc. Cứ thế, theo thời gian, gần như tất cả bọn họ đều nợ Ove một vài lần trợ giúp, và cậu được họ chấp nhận.
Khi chiếc xe tải thường chở họ ngược xuôi dọc theo đường tàu bị hỏng cách thành phố hai mươi cây số, giữa một cơn mưa đêm lớn nhất của năm đó, Ove đã sửa nó thành công chỉ với một chiếc tua vít và nửa cuộn băng dính. Sau lần ấy, các công nhân đường sắt đánh giá cậu là người dễ mến.
Tối đến, Ove luộc xúc xích và khoai tây, rồi vừa ngồi nhai trệu trạo vừa nhìn ra ngoài cửa sổ bếp. Rốt cuộc cậu đem đồ vào ngồi ăn trong chiếc Saab.
Sáng hôm sau cậu quay lại với công việc. Cuộc sống của Ove tuần tự trôi qua như thế. Cậu thích sự nề nếp, thích biết được những gì sẽ diễn ra. Từ sau cái chết của bố, cậu bắt đầu phân biệt rõ hơn loại người làm những chuyện nên làm và loại làm điều ngược lại. Những người chỉ làm và những người chỉ nói. Cậu nói ngày càng ít đi và làm ngày càng nhiều hơn.
Ove không có bạn bè. Nhưng mặt khác cậu cũng gần như không có kẻ thù, ngoại trừ Tom, người kể từ sau khi được cất nhắc lên làm đốc công đã không bỏ lỡ một cơ hội nào để phá hỏng cuộc đời của Ove. Hắn giao cho cậu những công việc bẩn thỉu và nặng nhọc nhất, quát mắng cậu, ngáng chân cậu trong bữa sáng, cử cậu kiểm tra gầm toa xe và cho chúng chạy trong lúc cậu còn nằm trên đường ray, không có gì bảo vệ. Khi Ove hốt hoảng tránh ra vừa kịp lúc, Tom cười khinh bỉ và hét lên:
Cẩn thận đấy, kẻo lại mất mạng giống như ông già mày đấy con ạ!

Ove chỉ cúi đầu làm thinh. Cậu thấy không việc gì phải thách thức một người đàn ông to gấp đôi mình. Cậu đi làm hằng ngày và hoàn thành công việc của mình - như vậy là đủ đối với bố, nên với cậu cũng vậy. Các đồng nghiệp của Ove quen dần với tính cách của cậu.
Khi người ta không nói nhiều thì họ cũng không phun ra những lời bậy bạ,
một trong những công nhân lớn tuổi nói với Ove vào một buổi chiều bên đường tàu. Cậu gật đầu đồng tình. Một số người hiểu được điều đó, số khác thì không.
Và cũng chỉ có một số người hiểu được thái độ của Ove tại văn phòng giám đốc vào một ngày nọ.
Khi đó là hai năm sau cái chết của bố cậu. Ove vừa tròn mười tám tuổi. Tom bị nghi lấy cắp tiền trong hộc đựng tiền của một toa xe, và Ove có lẽ là nhân chứng duy nhất. Trên toa xe lúc đó chỉ có hai người. Theo lời giải thích của một người quản lý tại văn phòng ngài giám đốc lúc Tom và Ove được triệu tập lên, không một ai tin Ove là thủ phạm. Tất nhiên cậu không phải là người lấy tiền.
Ove ngồi đợi trên một chiếc ghế gỗ ở phía ngoài phòng làm việc của ngài giám đốc. Cậu nhìn sàn nhà được mười lăm phút thì cửa mở. Tom bước ra, hai nắm đấm siết chặt tới mức da tay trắng bệch.
Tom nhìn vào mắt Ove, nhưng cậu tiếp tục nhìn xuống sàn nhà cho đến khi được đưa vào phòng làm việc của ngài giám đốc.
Nhiều người đàn ông mặc com-lê có vẻ mặt nghiêm nghị đang ngồi quanh phòng. Bản thân ngài giám đốc thì đi qua đi lại phía sau bàn làm việc, sắc mặt hơi đỏ cho thấy ông đang giận đến nỗi không thể đứng yên một chỗ.
— Cậu có muốn ngồi xuống không, Ove? - Một trong những người đàn ông mặc com-lê lên tiếng.
Ove nhìn vào mắt ông ta, và nhận ra ông ta là ai. Bố đã từng sửa ô tô cho ông ta một lần. Một chiếc Opel Manta với phần động cơ khá lớn. Ông ta mỉm cười thân thiện với cậu và chỉ tay vào chiếc ghế giữa phòng, tựa như muốn cho Ove biết cậu đang ở giữa những người bạn và có thể thư giãn.
Ove lắc đầu. Người đàn ông gật đầu, tỏ ra thông cảm…
— Thế này nhé, đây chỉ là một thủ tục thôi, Ove. Không ai ở đây tin cậu ăn trộm tiền cả. Cậu chỉ cần nói cho chúng tôi biết ai đã làm chuyện đó.
Ove nhìn xuống sàn nhà. Nửa phút trôi qua.
— Cậu Ove?
Ove không đáp. Giọng nói nghiêm khắc của ngài giám đốc rốt cuộc cũng phá tan sự im lặng:
— Trả lời câu hỏi đi, Ove!
Cậu vẫn im lặng, mắt nhìn xuống sàn. Nét mặt của những người đàn ông mặc com-lê trong phòng chuyển từ sự tin tưởng sang hoang mang.
— Ove, cậu biết là phải trả lời câu hỏi. Cậu có lấy tiền không?
— Không. - Cậu đáp với giọng cứng cỏi.
— Vậy thì ai lấy?
Ove lặng thinh.
— Trả lời câu hỏi đi! - Ngài giám đốc ra lệnh.
Ove ngước mắt lên. Cậu thẳng người lại và đáp:
— Tôi không phải là loại người đi hớt lẻo chuyện người khác.
Cả căn phòng lặng ngắt trong khoảng thời gian phải đến vài phút.
— Cậu nên hiểu, Ove… rằng nếu cậu không nói cho chúng tôi biết người lấy tiền là ai, và nếu chúng tôi có từ một nhân chứng trở lên khẳng định thủ phạm là cậu, thì chúng tôi sẽ đi đến kết luận rằng cậu chính là người lấy tiền.
Ove gật đầu, nhưng không nói thêm gì cả. Ngài giám đốc nhìn Ove chăm chú như thể cậu là người lừa bịp trong một ván bài poker. Gương mặt Ove vẫn bình thản. Ngài giám đốc gật đầu một cách dứt khoát.
— Vậy thì cậu có thể đi.
Và Ove ra về.
Tom đã đổ vấy cho Ove khi hắn ta ở trong văn phòng của ngài giám đốc mười lăm phút trước đó. Buổi chiều cùng ngày, hai công nhân trẻ trong kíp của Tom, những kẻ sốt sắng muốn lấy lòng đàn anh, đã tuyên bố họ chứng kiến tận mắt Ove ăn trộm tiền. Nếu Ove vạch mặt Tom thì sẽ có mâu thuẫn giữa các lời khai, nhưng cậu lại im lặng. Sáng hôm sau, người đốc công bảo Ove thu dọn đồ trong tủ của mình và đến trình diện trước cửa phòng làm việc của giám đốc.
Đứng gần cửa phòng thay đồ, Tom đã buông lời chế giễu Ove khi cậu bước ra.
— Đồ ăn cắp. - Hắn ta rít lên.
Ove đi qua chỗ Tom mà không buồn ngẩng đầu lên.
— Ăn cắp! Ăn cắp! Ăn cắp! - Một trong những công nhân trẻ đã làm chứng chống lại cậu cũng phụ họa theo, cho đến khi một công nhân lớn tuổi tát một cái làm hắn im bặt.
— ĐỒ ĂN CẮP! - Tom hét to đến nỗi mấy chữ đó vẫn còn văng vẳng trong đầu Ove vài ngày sau đó.
Cậu đi thẳng ra ngoài cửa mà không ngoái đầu lại, rồi hít một hơi thật dài. Cậu điên tiết lắm, nhưng không phải vì bị gọi là kẻ cắp. Cậu chưa bao giờ để tâm đến lời xúc xiểm của những người khác. Nhưng nỗi hổ thẹn của chuyện đánh mất công việc mà bố mình đã theo đuổi cả đời cứ như một que sắt nung đỏ chọc vào ngực cậu.
Ove có thừa thời gian để suy nghĩ về cuộc đời của mình trong chuyến đi cuối đến văn phòng ngài giám đốc với gói đồ cá nhân trên tay. Cậu thích làm việc tại đây. Các nhiệm vụ đích thực, dụng cụ đích thực, một công việc thực sự. Ove quyết định rằng một khi đã làm việc xong với các cảnh sát, cậu sẽ cố gắng đi tìm một công việc mới giống như thế này. Có lẽ cậu sẽ phải đi xa. Việc có tên trong hồ sơ cảnh sát đòi hỏi một khoảng cách địa lý thích hợp trước khi mọi thứ nguội đi và không còn làm người khác quan tâm nữa. Chẳng có gì giữ chân mình ở đây cả, Ove nghĩ bụng. Nhưng ít nhất cậu cũng không trở thành người hớt lẻo. Ove hi vọng điều đó sẽ làm bố mình khoan dung hơn cho chuyện cậu đánh mất công việc của bố khi hai người đoàn tụ với nhau.
Ove ngồi trên cái ghế gỗ trước cửa phòng giám đốc gần bốn mươi phút, trước khi một phụ nữ trung niên mặc váy bó màu đen và đeo kính mắt xếch bước ra mời cậu vào phòng. Bà đóng cửa lại sau lưng Ove. Cậu đứng đó với vài bộ đồ bảo hộ lao động trong tay. Ngài giám đốc ngồi sau bàn làm việc, hai bàn tay chắp lại đặt trước mặt. Hai người nhìn nhau lâu như thể trong mắt người này thì người kia là một bức tranh đặc biệt thu hút trong viện bảo tàng.
— Chính Tom là người lấy tiền. - Ngài giám đốc lên tiếng.
Ove không nói gì.
Ngài giám đốc gật đầu.
— Nhưng những người đàn ông trong nhà cậu không phải là loại người hớt lẻo.
Ove vẫn không đáp, nhưng ngài giám đốc nhận thấy cậu thẳng lưng thêm một chút khi nghe nhắc đến gia đình mình.
Một lần nữa ông ta gật đầu, đeo kính lên mắt, xem qua một số giấy tờ, rồi bắt đầu viết. Như thể cậu công nhân trẻ tuổi đã bốc hơi khỏi căn phòng trong những giây phút đó. Ove đứng trước mặt giám đốc lâu đến nỗi cậu bắt đầu tự hỏi liệu ông ta có còn nhớ đến sự hiện diện của mình hay không. Cậu hắng giọng. Ngài giám đốc ngước mắt lên.
— Vâng?
— Điều làm nên một người đàn ông không phải là lời nói, mà chính là hành động của anh ta. - Ove nói.
Ngài giám đốc ngạc nhiên nhìn cậu. Đó là câu dài nhất mà họ được nghe thấy cậu công nhân trẻ tuổi nói ra kể từ khi vào làm việc ở công ty đường sắt này hai năm về trước. Thực lòng mà nói, Ove cũng không hiểu chúng từ đâu mà ra. Cậu chỉ cảm thấy cần phải nói ra như vậy.
Ngài giám đốc lại nhìn xuống đống giấy tờ, viết lách gì đó. Rồi ông đẩy một tờ giấy qua bàn làm việc, và chỉ chỗ cho Ove ký tên vào.
— Đây là lá đơn xin nghỉ việc của cậu. - Ông ta nói.
Ove ký tên. Cậu đứng thẳng người lại với một vẻ mặt cứng cỏi.
— Ngài có thể bảo họ vào trong này. Tôi đã sẵn sàng.
— Ai cơ? - Giám đốc hỏi lại.
— Cảnh sát. - Ove đáp, hai nắm tay siết lại bên hông.
Ngài giám đốc lắc đầu quầy quậy và lục lọi đống giấy tờ của mình.
— Biên bản ghi lời chứng rõ ràng đã bị thất lạc trong cái đống hỗn độn này.
Ove dồn trọng lượng cơ thể từ chân nọ sang chân kia, không biết phải trả lời ra sao. Ngài giám đốc phẩy tay, nói mà không nhìn vào Ove:
— Cậu có thể đi được rồi đó.
Ove quay gót đi ra ngoài hành lang, và khép cửa lại sau lưng mình. Cậu cảm thấy thật nhẹ nhõm. Khi cậu ra đến cửa trước, người phụ nữ lúc nãy bắt kịp cậu. Trước khi Ove kịp phản ứng thì bà ta đã ấn một tờ giấy vào tay cậu.
— Ngài giám đốc muốn cậu biết rằng cậu đã được nhận làm nhân viên quét dọn ban đêm trên các chuyến tàu ngoại tỉnh. Sáng mai cậu sẽ lên trình diện đốc công. - Bà ta nói.
Ove nhìn bà ta không chớp mắt, rồi nhìn xuống tờ giấy. Bà ta ghé người lại gần cậu.
— Ngài giám đốc còn bảo tôi chuyển một lời nhắn thế này: Cậu đã không lấy cái ví tiền hồi cậu chín tuổi, nên ông ấy dám cá là bây giờ cậu cũng không lấy gì hết. Sẽ thật đáng tiếc nếu ông ấy phải đuổi ra đường con trai của một người đàn ông chân chính chỉ vì cậu ấy có một số nguyên tắc.
Ove đã trở thành người quét dọn ca đêm như thế. Nếu chuyện ấy không xảy ra, ông sẽ không bao giờ trông thấy bà khi tan ca vào buổi sáng hôm đó. Cùng với đôi giày đỏ, chiếc ghim cài áo bằng vàng, mái tóc nâu óng mượt. Và tiếng cười luôn làm cho ông có cảm giác như ai đó chạy chân trần trong tim mình suốt phần đời còn lại.
Bà luôn nói rằng
mọi con đường đều dẫn tới một thứ đã được định sẵn cho chúng ta.
Với bà, có lẽ nó là một thứ gì đó.
Nhưng với Ove, nó là một người nào đó.