Truyện ngắn 8: Hơi thở nhẹ

Số từ: 3294
Dịch giả: Hà Ngọc
Nguồn: tve-4u.org
Trong nghĩa trang, trên một mô đất sét mới tinh khôi, người ta thấy vừa dựng lên cả một cây thánh giá bằng gỗ sồi chắc chắn, nặng nề và nhẵn nhụi.
Tháng tư vẫn còn là những ngày xám xịt, nên xuyên qua những cây cối trơ trụi lá, từ xa có thể trông thấy những mộ chí trong khu nghĩa trang hàng huyệt rộng rãi này, và thấy gió lạnh thổi lanh canh một vành hoa tang bằng sứ đặt ở chân bệ thánh giá.
Chính trên cây thánh giá có gắn một tấm phù điêu tròn(1) khá lớn bằng sứ, bên trong là ảnh chân dung một cô nữ sinh trung học với cặp mắt tươi vui và cực kỳ linh lợi.
Đấy là Olia Meserskaia.
Khi còn là cô bé con, cô cũng chẳng có gì nổi bật trong đám nữ sinh mặc những chiếc váy đồng phục bé tí xíu màu nâu cả. Phải chăng điều có thể nói về cô lúc bấy giờ, ngoài điểm cô là trong số những bé gái xinh tươi, khá giả và hạnh phúc ra, là cô học khá, chỉ phải cái thích nô đùa và rất ít khi chịu theo đúng những điều chỉ bảo của bà giáo chủ nhiệm lớp? Rồi sau, bắt đầu nở bừng như một đóa hoa, cô phát triển không phải từng ngày mà từng giờ. Năm 14 tuổi, chẳng những có vòng eo thon thả và đôi chân đều đặn, mà ở cô còn nổi lên đẹp đẽ cặp vú và cả những đường nét mà lời nói con người chưa từng bao giờ có thể lột tả được hết sức quyến rũ của chúng. Và đến tuổi 15, cô đã nổi tiếng là một cô gái đẹp. Một vài đứa bạn gái của cô chải búi đầu tóc cẩn thận xiết bao, ăn vận chỉnh tề và giữ gìn cử chỉ thận trọng xiết bao! Nhưng cô thì chẳng e sợ gì, kệ cho có vết mực dây ra ngón tay, kệ cho mặt đỏ gay gắt, đầu tóc rối bù, và khi chạy ngã chân hở ra quá đầu gối cô cũng mặc. Tuy chẳng phải chăm sóc hay cố gắng đặc biệt gì, trong hai năm qua tất cả những gì đã khiến cô nổi bật lên trong toàn trường dường như đã đến với cô một cách hết sức tự nhiên: nào là duyên dáng, thanh lịch, yểu điệu và cặp mắt sáng long lanh. Trong các cuộc vũ hội chẳng ai nhảy đẹp bằng Olia Meserskaia, chẳng ai trượt băng nhanh như cô, trong vũ hội cũng chẳng ai được săn đón nhiều như cô, và cũng chẳng hiểu vì sao chẳng ai được các lớp dưới yêu chuộng bằng cô. Cô đã thoắt trở thành thiếu nữ lúc nào không hay, và danh tiếng của cô ở trong trường học cũng càng thêm vững chắc một cách không ngờ. Nhưng đồng thời cũng đã lại có nhiều tiếng xì xào rằng tính cô nông nổi không thể sống thiếu những kẻ say mê ngưỡng mộ mình, và rằng có cậu học sinh tên là Shenshin đã yêu cô như điếu đổ, hình như cô cũng yêu cậu ta nhưng cách cô đối xử lại dễ thay lòng đổi dạ khiến cậu ta phải đi đến chỗ quyên sinh...
Trong trường người ta bàn tán rằng trong mùa đông cuối cùng vừa qua của mình Olia Meserskaia đã phát điên lên vì vui sướng. Mùa đông ấy có tuyết rơi, nắng đẹp, giá lạnh, mặt trời thường sớm hạ xuống khuất mình sau ngọn thông cao vút trong vườn trường tuyết phủ, mặt trời ấy đã thường xuyên đem lại cảnh đẹp trời, chứa chan ánh sáng và đầy hứa hẹn rằng cả sáng mai cũng vẫn sẽ có giá rét, sẽ nắng, sẽ có cuộc dạo chơi trên phố Sobornaia(2), sẽ có sân băng trong công viên thành phố, sẽ có buổi chiều màu hồng, sẽ có âm nhạc và lại là âm nhạc tỏa ra mọi phía cho tất cả đám đông đang trượt băng, mà trong đám ấy có lẽ Olia Meserskaia sẽ là người vô tư lự nhất, hạnh phúc nhất. Ấy vậy mà có một hôm, vào giờ ra chơi chính(3), trong khi Olia đang bị những nữ sinh lớp Một sung sướng hò reo đuổi theo mà lao người chạy như một cơn lốc trong phòng tập hợp chung, thì cô đột nhiên bị gọi lên gặp bà hiệu trưởng. Đang chạy cô dừng ngay lại, chỉ hít một hơi dài, rồi bằng động tác nhanh nhẹn và rất quen thuộc của phụ nữ cô sửa lại mái tóc, kéo vuông vắn lại góc chiếc áo yếm đồng phục nữ sinh, rồi chạy lên tầng trên với cặp mắt ngời sáng. Bà hiệu trưởng còn khá trẻ nhưng tóc đã bạc, đang bình tĩnh ngồi đan đằng sau một chiếc bàn viết đặt dưới bức chân dung Sa hoàng.
- Chào mademoiselle(4) Meserskaia, - bà nói tiếng Pháp, mắt vẫn không rời bộ đồ đan. - Rất tiếc đây chẳng phải là lần đầu tiên tôi buộc phải gọi cô lên để nói chuyện về hạnh kiểm của cô.
- Em nghe, thưa madame(5), - Meserskaia đáp rồi tiến lại gần bàn, nhìn bà hiệu trưởng bằng cặp mắt trong sáng và lanh lợi nhưng nét mặt vẫn chẳng biểu lộ gì, rồi ngồi xuống ghế với kiểu cách nhẹ nhàng và yểu điệu mà dường như chỉ có cô là biết ngồi như vậy.
- Cô sẽ khó tiếp thu lời tôi nói đấy, rất tiếc là tôi đã tin chắc như thế, - bà hiệu trưởng nói rồi kéo sợi len trên sàn đánh vecni láng bóng mà quấn thành cuộn khiến Meserskaia phải tò mò ngó nhìn. Đoạn bà đưa mắt nhìn lên.
- Tôi sẽ không nhắc lại nữa và cũng chẳng nói dài dòng làm gì, - bà bảo vậy.
Meserskaia rất thích cái căn phòng lớn mà cực kỳ sạch sẽ này, ở đây thấy rất dễ thở trong những ngày giá lạnh do cái hơi ấm tỏa ra từ chiếc lò sưởi Hà Lan bóng loáng và do mùi hương tươi mát của hoa linh lan trên bàn viết. Cô ngó nhìn lên vị Sa hoàng trẻ tuổi được vẽ toàn thân trong khung cảnh một sảnh đường lộng lẫy nào đó, rồi cô ngó nhìn cả đường ngôi đều đặn giữa mái tóc màu sữa được uốn chải rất chỉn chu của bà hiệu trưởng, lặng lẽ chờ đợi.
- Cô không còn là một cô bé con nữa rồi, - bà hiệu trưởng nói ý nhị xa xôi, mà trong lòng bà đã bắt đầu ngấm ngầm bực bội.
- Thưa madame, vâng ạ, - Meserskaia đáp một cách đơn giản, thậm chí còn vui vẻ nữa.
- Nhưng đồng thời lại vẫn chưa phải là một người phụ nữ, - bà hiệu trưởng càng nói ý nhị hơn, khuôn mặt nhợt nhạt của bà có phần ửng đỏ lên. - Trước hết, - cô làm đầu tóc kiểu gì gì vậy? Đấy là kiểu đầu tóc của phụ nữ!
- Thưa madame, tóc em đẹp thì em đâu có lỗi ạ, - Meserskaia đáp, đưa cả hai tay chạm lên mái tóc chải chuốt đẹp đẽ của mình.
- Ái chà, cô không có lỗi, thế đấy! - bà hiệu trưởng nói. - Cô không có lỗi trong việc làm đầu tóc, không có lỗi trong những chiếc lược đắt tiền ấy, không có lỗi trong việc làm bố mẹ mình khánh kiệt vì những đôi giày đến hai chục rúp! Không đâu, tôi nhắc lại cho cô biết rằng cô đã hoàn toàn quên rằng hiện thời minh vẫn chỉ là một nữ sinh trung học.
Thế là Meserskaia, vẫn không đánh mất vẻ giản dị và bình tĩnh, đột nhiên lễ phép cắt ngang lời bà:
- Xin lỗi bà, thưa madame, bà lầm rồi: em đã là phụ nữ rồi chứ ạ. Còn người có lỗi trong chuyện này - bà có biết là ai không? Là người bạn và người hàng xóm của bố em, lại là em trai của bà tên gọi Alexei Mikhailovich Maliutin đấy ạ! Chuyện ấy đã xảy ra vụ hè năm ngoái ở quê nhà...
Thế rồi, một tháng sau cuộc nói chuyện này, một sĩ quan Kazak, xấu trai và có vẻ hạ lưu, hoàn toàn không có một chút gì dính líu đến cái giới xã hội của Olia Meserskaia, đã bắn gục cô trên sân ga xe lửa, giữa một đám rất đông người vừa xuống tàu. Và lời thú nhận khó tin của Olia Meserskaia khiến cho bà hiệu trưởng phải rụng rời hôm ấy nay đã hoàn toàn được chứng thực: viên sĩ quan đã khai với ông dự thẩm Tòa án rằng Meserskaia đã quyến rũ anh ta, đã đi lại với anh ta, đã thề thốt sẽ làm vợ anh ta, vậy mà, vào cái hôm gây án giết người ấy, khi ra tới sân ga tiễn anh ta đi Novotserkassk, cô lại đột ngột bảo anh ta rằng cô chưa bao giờ tính chuyện yêu đương anh ta, và theo lời anh ta thì tất cả những chuyện về cưới xin ấy của cô chỉ hoàn toàn nhằm nhạo báng anh ta, và chính cô đã đưa cho anh ta đọc một trang nhật ký nhỏ mà cô đã viết về anh ta.
- Tôi lướt đọc những dòng này, và ngay trên sân ga trong khi cô ta đang dạo bước để chờ tôi đọc xong, tôi đã bắn hạ cô ta, - viên sĩ quan nói. - Cuốn nhật ký ấy đây, ông hãy đọc xem điều gì đã được viết trong ấy vào ngày mồng 10 tháng bảy năm ngoái.
Nhật ký viết như sau: "Bây giờ đã là 2 giờ đêm. Mình đã ngủ thiếp đi, nhưng rồi đã tỉnh dậy ngay... Từ nay mình đã là đàn bà rồi đấy! Bố, mẹ và Tolia đều đã lên thành phố cả rồi, chỉ mình mình ở nhà. Được ở lại một mình, mình sung sướng biết bao! Sáng nay mình ra vườn, ra cánh đồng, ra cả rừng nữa, mình tưởng chừng như trên khắp thế giới này chỉ có mình, và mình nghĩ rằng chưa bao giờ mình sung sướng thế trong đời. Mình ăn trưa một mình, rồi chơi đàn cả tiếng đồng hồ, và với tiếng nhạc mình có cảm giác là mình sẽ sống mãi mãi và sẽ sung sướng hơn ai hết. Sau rồi minh ngủ thiếp đi trong phòng làm việc của bố, đến 4 giờ thì Katia đánh thức mình dậy, bảo rằng có Alexei Mikhailovich đến chơi. Minh rất mừng được thấy ông ấy; được đón tiếp và trò chuyện với ông ấy minh thấy rất dễ chịu. Ông đến bằng xe do hai con viatka(6) kéo, những con ngựa này rất đẹp, chúng cứ đứng chờ suốt ở bên thềm nhà, ông ấy nán lại là do trời mưa, ông ấy muốn là đến chiều khô tạnh thì sẽ ra về. Ông ấy tiếc là không gặp được bố mình, ông ấy rất hoạt bát và đã đối xử với mình trong tư thế một chàng hiệp sĩ, nhiều lần ông nói đùa rằng ông đã phải lòng mình từ lâu rồi. Trước khi uống trà, mình cùng ông ấy dạo chơi ngoài vườn, thời tiết lại vẫn đẹp tuyệt vời, mặc dù trời đã trở lạnh nhưng khắp khu vườn ướt át đều lóe lên ánh mặt trời, ông ấy dắt tay mình đi và bảo rằng ông ấy là Faust cùng đi với Margarita(7). Ông ấy đã 56 tuổi rồi, nhưng người còn rất đẹp và bao giờ cũng ăn mặc sang trọng, - mình chỉ không thích một điều là ông ta đi xe ngựa đến đây mà lại choàng áo krưlátka(8) - người ông tỏa ra mùi eau-de-Cologne(9) Anh, cặp mắt ông thật trẻ trung, đen, còn bộ râu ông tách ra thành hai chòm dài rất duyên dáng và màu trắng bóng như bạc. Khi uống trà chúng mình ngồi ở hàng hiên có kính che chắn, bỗng dưng mình cảm thấy khó ở thế nào ấy liền ngả mình xuống đi-văng, còn ông ấy thì hút thuốc lả, rồi chuyển sang ngồi cạnh mình, lại bắt đầu nói những lời tán tỉnh gì đó, rồi ngắm nghía mình và hôn tay mình. Mình lấy khăn choàng lụa che mặt, và ông mấy lần hôn lên môi mình qua chiếc khăn... Bây giờ mình chẳng hiểu sao lúc ấy chuyện lại có thể xảy ra như thế, mình điên lên mất rồi. Chưa bao giờ mình nghĩ mình lại là con người như vậy! Giờ đây mình chỉ còn có một lối thoát... Mình cảm thấy ghê tởm ông ta đến mức không sao chịu nổi!.."
Trong những ngày tháng tư ấy, thành phố trở nên sạch sẽ, khô ráo, những phiến đá lát trắng ra, bước chân lên thấy nhẹ nhõm và dễ chịu. Chủ nhật nào cũng vậy, sau buổi Thánh lễ(10), người ta thấy một người phụ nữ nhỏ nhắn mặc đồ tang, đi găng tay bằng da dê thuộc, mang chiếc dù nhỏ nhắn cán bằng gỗ mun, lần bước theo đường phố Sobornaia mà đi ra ngoài thành phố. Cứ theo đường cái, bà ta đi qua một bãi trống bẩn thỉu, nơi có nhiều lò rèn ám khói đen thui và đang có khí tươi mát từ ngoài đồng thổi về. Quá chút nữa, giữa nam tu viện và đề lao, hiện ra trắng xóa một chân trời đầy mây và xam xám một cánh đồng xuân, rồi sau đó, khi lặn lội qua những vũng nước dưới chân tường tu viện mà rẽ sang trái, ta sẽ thấy một cảnh gì giống như một khu vườn thật lớn mà thấp, có hàng rào trắng bao quanh, bên trên cổng có đề "Đức Mẹ yên giấc ngàn thu". Người phụ nữ nhỏ nhắn nọ thoáng làm dấu thánh rồi theo thói quen đi theo con đường chính có những hàng cây. Đi đến một tấm ghế dài bằng gỗ đối diện với cây thánh giá bằng gỗ sồi, bà ngồi ngay ra trước gió và khí lạnh của mùa xuân tới một, hai tiếng đồng hồ, chừng nào đôi chân trong đôi giày da nhẹ và bàn tay trong chiếc găng da chật còn chưa tê cóng lại. Lóng nghe những con chim xuân vẫn hót nỉ non trong giá lạnh, lóng nghe tiếng gió lanh canh trong vành hoa bằng sứ, đôi lúc bà nghĩ mình sẵn sàng hy sinh cả nửa đời người để miễn sao trước mắt không còn có cái vành hoa chết chóc ấy nữa. Ôi, cái vành hoa ấy, cái nắm đất ấy, cây thập tự bằng gỗ sồi ấy! Có lẽ nào nằm dưới những thứ ấy lại là cô bé mà cặp mắt đang bất tử tỏa sáng long lanh từ tấm phù điêu tròn bằng sứ gắn trên giá chữ thập kia, và làm thế nào người ta lại có thể hoà nhập cái điều khủng khiếp hiện nay đang được gắn cho tên tuổi của Olia Meserskaia với cặp mắt nhìn trong trắng ấy? Thế nhưng trong thâm tâm, người phụ nữ nhỏ nhắn này vẫn thấy mình hạnh phúc như mọi con người trung thành với một niềm mơ ước nồng cháy nào đó.
Người phụ nữ ấy chính là bà giáo chủ nhiệm lớp của Olia Meserskaia, một cô gái già, từ lâu vẫn sống với một huyễn tưởng nào đó mà cô đem thay cho đời sống thực của cô. Mới đầu sự huyễn tưởng ấy là người anh của cô, một hạ sĩ quan nghèo và chẳng có gì nổi bật, - thế nhưng cô đã đem gắn bó toàn bộ tâm hồn mình với cậu ta, với tương lai của cậu ta, mà chẳng hiểu tại sao cô lại cho là xuất sắc. Khi cậu ta bị tử vong ở Mukden(12), thì cô lại tự cho mình là một người lao động có lý tưởng. Cái chết của Olia Meserskaia đã quyến rũ cô bởi một niềm mơ ước mới. Giờ đây Olia Meserskaia là đối tượng của những tâm tư và cảm xúc thiết tha của cô. Ngày lễ lạt nào cô cũng đến thăm mộ Olia, cặp mắt không rời cây thánh giá gỗ sồi trong nhiều tiếng đồng hồ liền và cô luôn nhớ lại khuôn mặt xinh xắn tai tái của Olia Meserskaia lúc đang nằm trong quan tài giữa những đóa hoa tươi, - nhớ lại cả câu chuyện mà một ngày nọ cô đã nghe lỏm được: hôm đó trong giờ ra chơi chính, lúc đang đi dạo trong vườn trường, Olia Meserskaia có liến thoắng kể với cô bạn gái thân quý của mình là Subbotina, một cô gái người cao và đầy đặn, rằng:
- Bố mình có nhiều sách cổ buồn cười lắm, mình có, đọc được trong một cuốn sách của ông về vấn đề sắc đẹp của phụ nữ phải thế nào... Cậu biết không, ở đấy nói đủ thứ chuyện chả làm sao mà nhớ hết được, nào dĩ nhiên là cặp mắt phải đen nhưng phải sôi lên đen nhánh như nhựa đường, - trời ạ, đúng là sách viết "sôi lên đen nhánh như nhựa đường" đấy nhé! - nào là đôi hàng mi phải đen như bóng đêm, nào nước da phải mịn màng và luôn ửng hồng lên, nào là vóc người phải mảnh mai, nào là đôi tay phải dài hơn bình thường, - cậu biết không, phải dài hơn bình thường đấy nhé! - rồi chân phải nhỏ nhắn, ngực phải to vừa phải thôi, bắp chân phải tròn trĩnh dễ coi, đầu gối phải màu vỏ hến, bờ vai phải xuôi, - mình gần như thuộc lòng nhiều câu lắm, mọi cái đều đúng thế cả đấy! - nhưng điều chủ yếu cậu có biết là gì không nào? - Là hơi thở nhẹ! Mà cái đó thì mình có đấy, - cậu nghe xem mình thở thế nào nhé, - đúng là thế rồi chứ gì?
Giờ đây cái hơi thở nhẹ ấy lại một lần nữa lan đi trong thế gian này, trong bầu trời đầy mây này, trong làn gió xuân giá lạnh này.
1. Nguyên văn tiếng Nga, Pháp, Anh đều đại thể là "médaillon", một từ chuyên môn về mĩ thuật để chỉ một loại phù điêu đặc biệt, hình tròn (như tấm mề đay lớn), bằng sứ, kim loại hoặc đá, bên trong có ảnh, điêu khắc hoặc đắp nổi chân dung người quá cố hay những loại trang trí kỷ niệm khác. Thường dùng để gắn lên bia mộ, giá chữ thập ở mộ hoặc những công trình kỷ niệm.
2. Tức phố Nhà Thờ Lớn (Sobor - tiếng Nga)
3. Giờ ra chơi dài hơn, so với giờ ra chơi phụ.
4. Nghĩa là "Cô" - cách xưng hô đối với các phụ nữ trẻ chưa lập gia đình (tiếng Pháp).
5. Nghĩa là "Bà, phu nhân" - cách xưng hô đối với phụ nữ đã có gia đình, thường là đứng tuổi (tiếng Pháp).
6. Giống ngựa lùn, ngực nở, có lông dài, xuất xứ từ thành phố Viatka (trên sông Viatka, phía đông Maxcơva).
7. Hai nhân vật chính trong tác phẩm Faust nổi tiếng của văn hào W. Goethe.