1.2. Làn đường dành cho xe Lexus

Số từ: 805
Dịch giả: Nguyễn Diệu Hằng
Nhà xuất bản: Nhà xuất bản Trẻ
C
ó thể thấy xu hướng sử dụng lối đi ưu tiên trên đường cao tốc khắp nước Mỹ. Ngày càng nhiều người không muốn đi trên đoạn đường tắc nghẽn với xe cộ nối nhau san sát và họ trả tiền để được đi vào làn đường tốc độ cao. Dịch vụ này bắt đầu từ thập niên 1980 với sự xuất hiện của làn đường dành riêng cho phương tiện có nhiều người bên trong. Để giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí, nhiều bang đã xây dựng làn đường đi riêng dành cho những người sẵn lòng ngồi chung một phương tiện. Người nào đi ô tô một mình mà sử dụng làn đường riêng sẽ bị phạt rất nặng. Một số người đã đặt búp bê bằng bong bóng vào ghế sau với hy vọng đánh lừa cảnh sát giao thông. Trong một tập phim truyền hình hài Đừng có lạc quan quá (Curb Your Enthusiasm), Larry David đã có một sáng kiến tuyệt vời để được đi vào làn đường ưu tiên. Anh ta dự định đi xem trận bóng chày của đội LA Dodgers, nhưng đường cao tốc đang ùn tắc khủng khiếp. Anh ta bèn thuê một cô nàng gái điếm – nhưng không phải để thỏa mãn nhu cầu tình dục mà để cô ta đi ô tô cùng anh đến sân vận động. Tất nhiên, anh ta được phép sử dụng làn đường ưu tiên và đến nơi đúng lúc bắt đầu pha bóng đầu tiên [30].
Ngày nay, nhiều người tham gia giao thông có thể làm tương tự mà không phải thuê người hỗ trợ. Với mức phí tối đa 10 dollar vào giờ cao điểm, những người đi ô tô một mình có thể mua quyền đi vào làn đường dành cho xe có nhiều người đi. San Diego, Minneapolis, Houston, Denver, Miami, Seattle và San Francisco là những thành phố bán quyền đi vào làn đường ưu tiên. Mức phí thường phụ thuộc vào tình trạng giao thông – đường càng ùn tắc thì phí càng cao (Thông thường xe có hai người trở lên ngồi trong vẫn được sử dụng miễn phí làn đường ưu tiên). Ở đại lộ Riverside phía đông thành phố Los Angeles, vào giờ cao điểm, trên làn đường thông thường, các xe phải bò trên đường với vận tốc 25-30km/giờ, trong khi đó nếu người lái xe trả tiền để sang làn đường ưu tiên, họ có thể đạt vận tốc 95-105km/giờ [31].
Một số người phản đối ý tưởng bán quyền chen lên trên khi xếp hàng. Họ cho rằng sự xuất hiện ồ ạt của các chương trình lối đi ưu tiên đã tạo thêm lợi thế cho người giàu và đẩy người nghèo xuống cuối hàng. Những người phản đối chính sách trả tiền để vào làn đường ưu tiên gọi đây là
làn đường dành cho xe Lexus
, và nó không công bằng với những người sử dụng ô tô hạng thường. Người khác lại không cho là như vậy. Họ lập luận rằng chẳng có gì sai khi đòi thêm tiền để được hưởng dịch vụ nhanh hơn. Hãng chuyển phát nhanh Federal Express đưa ra mức giá cao hơn nếu muốn bạn chuyển phát ngay qua đêm. Cửa hàng giặt là sẽ thu thêm tiền nếu bạn muốn lấy quần áo ngay trong ngày. Và chưa ai phàn nàn rằng FedEx hay cửa hàng giặt là không công bằng khi họ chuyển hàng của bạn sớm hơn, giặt áo cho bạn nhanh hơn cho người khác.
Với nhà kinh tế học, việc nhiều người xếp hàng dài để được hưởng hàng hóa và dịch vụ là lãng phí, không hiệu quả - một dấu hiệu cho thấy hệ thống giá cả không sắp xếp được cung cầu sao cho hợp lý. Cho phép mọi người trả tiền để được hưởng dịch vụ nhanh hơn ở sân bay, ở công viên giải trí, ở đường cao tốc đều làm gia tăng hiệu quả kinh tế, thông qua việc để con người định giá cho thời gian của mình.
∞ ∞ ∞ ∞ ∞
[30] hbo.com/curb-your-enthusiasm/episodes/index.html#1/curb-yourenthusiasm/episodes/4/36-the-car-pool-lane/synopsis.html.
[31] Timothy Egan,
Trả tiền trên đường cao tốc để không còn phải lái xe với số một
, New York Times
, 28/4/2005, trang A1; Larry Copeland,
Xe có một người trên làn đường dành cho xe nhiều người?
USA Today
, 9/5/2005, trang 3A; Daniel Machalaba,
Trả tiền cho dịch vụ VIP khi tắc đường
, Wall Street Journal
, 21/6/2007, trang 1; Larry Lane,
Làn đường ‘nóng’ mở cửa cho người đi ô tô một mình – nhưng phải trả tiền
, Seattle Post- Intelligencer
, 3/4/2008, trang A1; Michael Cabanatuan,
Làn đường ưu tiên đầu tiên của vùng Bay Area trên đường I-680
, San Francisco Chronicle
, 13/9/2010.