IV - Chương 1

Số từ: 1998
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Để giới thiệu chàng thanh niên tiếp theo, tôi ước gì mình có thể đưa ra một tấm ảnh, vì anh ta chiếm vị trí nổi bật trên một trong số những bức ảnh quyết định của thế kỷ này. Cũng như bao tấm ảnh khác, nó kết tinh những xúc động trên khắp Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ và, về một nghĩa nào đó, trên toàn thế giới. Khi nhìn bức ảnh đáng sợ này, bạn dừng lại và bắt đầu đánh giá một cách trung thực về những niềm tin và thành kiến của mình. Lần đầu tiên nhìn thấy tấm ảnh trên trang nhất một tờ báo ở Vwarda, tôi đã sững sờ kêu lên:
Lạy Chúa, bọn họ định làm gì thế này?

Tấm ảnh chụp mặt tiền một nhà thờ Tân giáo ở Llanfair, một trong những khu ngoại ô toàn dân ngụ cư xứ Wales thuộc Main Line Philadelphia, nằm giữa Bala-Cynwyd và Bryn Mawr. Đó là một buổi sáng Chủ nhật tháng Ba tươi sáng, vào khoảng thời gian lẽ ra đám giáo dân đang nối đuôi nhau đi ngang qua chỗ mục sư để bắt tay ông. Thay vào đó, ba người đàn ông da đen lăm lăm tiểu liên vừa lùi ra khỏi nhà thờ vừa ngó lại phía sau hòng nắm chắc lối thoát thân. Người thứ nhất để râu, đầu tóc bù xù, mặt mũi dữ tợn. Người thứ hai cao, hốc hác, râu lơ thơ. Người thứ ba là một thanh niên đẹp trai khoảng mười chín tuổi với cái cười ngoác miệng hoàn toàn không đúng lúc. Đoạn chú thích cho biết kẻ cầm đầu là lãnh đạo của một ủy ban vừa trình lên nhà thờ Tân giáo Llanfair một bản yêu sách đòi bồi thường hai triệu đô la cho những tội ác trong quá khứ chống lại người da đen. Ba người mang tiểu liên vì đã được cảnh báo là nếu họ toan tính đưa ra yêu sách tại chính nhà thờ này thì sẽ bị đuổi ra ngoài.

Sẽ không ai đuổi ai hết,
kẻ cầm đầu để râu hét lên khi bọn họ xông vào nhà thờ, và trong lúc ông ta đứng trên bục giảng đọc bản yêu sách, hai kẻ tay sai chĩa tiểu liên vào đầu các vị trong giáo đoàn. Được các giáo dân da trắng mời tới chụp cảnh mấy người da đen bị đuổi ra ngoài, một phóng viên nhiếp ảnh đã đợi sẵn khi bộ ba rút khỏi nhà thờ, và vì vậy chớp được tấm hình sẽ mang về cho anh ta giải Pulitzer.
Thật không may, khi đèn flash lóe sáng, người da đen thứ hai, gã đàn ông cao gầy, giật mình bóp cò, làm thủng một lỗ trên mái và khiến mấy kẻ xâm nhập bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cảnh sát đã tóm được hai người để râu và tin chắc sẽ bắt được nốt người thứ ba.
Câu thứ hai tôi nói hôm đó ở Vwarda là,
Chết tiệt! Mình quen những anh chàng này!
Tôi kiểm tra họ tên trong phần chú thích và quả nhiên một người trong số đó là Cato Jackson ngụ tại phố Grimsby ở Bắc Philadelphia. Tôi không chỉ biết anh mà còn biết cả cha anh, Đức Cha Claypool Jackson, Nhà thờ châu Phi dòng Chúa Cứu thế, và lý do tôi quen biết Đức Cha lại là một lời bình luận thú vị về thời đại của chúng ta.
Các ông chủ ở Geneva của tôi là công dân Mỹ. Trước khi khai trương World Mutual, họ đã đạt được kết quả tốt đẹp ở những bang như Minnesota, Massachusetts. Họ quyết định thuê công ty mới tại Thụy Sĩ vì những hạn chế tại quê hương đã trở nên quá nặng nề nên họ tìm kiếm một phạm vi hoạt động tự do hơn. Họ đã mất khá nhiều khi thực hiện quyết định này, vì họ hẳn đã thích hoạt động bên ngoài New York hơn, nhưng đồng thời cũng được không ít.
Một thứ họ mất là sự tiếp xúc trực tiếp với những vấn đề nảy sinh sau đấy ở Hoa Kỳ. Tôi nhận thấy rất ít người trở thành lãnh đạo các công ty lớn mà không có được ít nhất là vốn hiểu biết về thực tế cuộc sống. Họ có thể phản ứng theo tư tưởng bảo thủ hoặc tự do, nhưng thực tế thì họ nắm bắt được. Nếu không họ sẽ sụp đổ. Vì vậy nhóm chúng tôi biết chuyện gì đang xảy ra ở Mỹ và chúng tôi muốn tham gia... theo cách của mình.
Một lĩnh vực mà chúng tôi nuôi dưỡng mọi quan tâm phức tạp là quan hệ chủng tộc. Là hãng kinh doanh quốc tế, chúng tôi khó lòng nhìn bất cứ nhóm người nào với con mắt coi thường; một trong những giao dịch làm ăn mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho chúng tôi là với một côngxoocxiom gồm các nhà thầu Nhật Bản trông bề ngoài có vẻ đơn giản nhưng lại đủ khôn ngoan để dàn xếp một vụ mua bán đáng hổ thẹn với chúng tôi, và đã ký kết được hợp đồng vì họ có một thứ mà chúng tôi biết mình có thể thu được lợi nhuận, một loại thép mới. Tôi đã nói từ trước là tôi làm cố vấn cho một nước cộng hòa châu Phi.
Vậy là chúng tôi đã hoàn toàn sẵn sàng giúp đỡ cả về tài chính lẫn trí tuệ cho bất kỳ người da đen quả quyết nào có thể nhìn ra con đường thoát khỏi khu rừng rậm mà nước Mỹ đã tạo ra cho họ, khu rừng hiện họ vẫn còn bị giam hãm bên trong. Nhóm chúng tôi không có tình cảm gì đặc biệt với người da đen, không ảo tưởng rằng họ tốt đẹp hơn bất cứ giống người nào khác. Nhưng chúng tôi biết rằng họ chiếm mười hai phần trăm dân Mỹ, và trong lịch sử thế giới chúng tôi không thể tìm được trường hợp một quốc gia thành công nào lại buộc một tỷ lệ nhân lực lớn đến thế của nó phải sống một cuộc sống không phát huy được tính hữu dụng tối đa. Ngay các quốc gia chiếm hữu nô lệ hùng mạnh trong lịch sử cũng khuyến khích nô lệ của họ làm việc với hiệu suất cao nhất; mà một nền dân chủ dựa trên cơ sở tự do lại không làm được như vậy thì đúng là không sao tưởng tượng nổi. Vì vậy chúng tôi dành nhiều thời gian nghiên cứu tình hình ở Mỹ, tìm kiếm cơ hội có thể rót ba mươi hoặc bốn mươi triệu đô la để cố gắng chứng tỏ khi những thương gia da đen và da trắng hợp tác thì có thể làm được gì.
Chúng tôi đặt trụ sở tại Philadelphia vì thành phố này tập trung rất đông người da đen di cư từ miền Nam lên, trong khi ở vùng ngoại ô, dân cư đều có học và nói chung là tiến bộ. Như thường lệ, tôi được giao nhiệm vụ tìm kiếm khả năng phát triển, nhưng hết cơ hội này đến cơ hội khác đều trượt qua trước mắt tôi. Ở ngoại ô những người da trắng nắm quyền có phần hoang mang trước cái vấn đề bất ngờ xảy đến với họ; trong thành phố người da đen thiếu kiến thức về quản lý tài chính đến mức tôi thậm chí còn không tìm được một xuất phát điểm nào. Chính trong tâm trạng chán nản như vậy, một ngày chủ nhật nọ tôi đến nhà thờ châu Phi dòng Chúa Cứu thế đó đơn giản để nghe xem những người không được dẫn dắt ấy tự an ủi mình bằng thứ tôn giáo nào. Đó là một trải nghiệm buồn thảm. Mục sư ở đó là Đức Cha Claypool Jackson, một người nhân từ gần sáu mươi tuổi mà, xét về kích thước và vẻ tráng lệ của nhà thờ, đáng lẽ phải là nhân vật có quyền lực. Thay vào đó, ông rõ ràng là một Bác Tom[25] nhắc lại ảo mộng về Chúa và con người trong Green Pastures[26]. Ông giảng đạo bằng giọng địa phương cường điệu, dành phần lớn bài thuyết giáo để kể lại một cách đầy màu sắc Sách Daniel[27] mà ông gọi là
câu chuyện ba thiếu niên Hebrew bé nhỏ, Shadrach, Meshach và Abednego
. Chắc hẳn ông phải là con cháu trực hệ của người đã soạn thảo chương Kinh Thánh này vì ông bị ba cái tên thơ mộng ấy mê hoặc và cứ lớn tiếng đọc to chúng lên hết lần này đến lần khác. Ở Kinh Thánh, trong vòng mười chín tiết, ba cái tên đó được xướng lên mười ba lần, luôn theo thứ tự như vậy, và Đức Cha Jackson tin rằng điều gì đủ tốt đối với Kinh Thánh thì cũng đủ tốt đối với ông. Nhà thờ vang lên những cái tên đó, và bất kỳ lần nào ông xướng to chúng lên, ai đó trong giáo đoàn lại kêu:
Ôi, các chú bé Hebrew tội nghiệp.

Đức Cha Jackson đặc biệt thích đoạn nói về việc chuẩn bị quăng ba thiếu niên vào lò lửa đỏ rực,
Bấy giờ, nhà vua truyền lệnh cho quân sĩ đốt lò lửa nóng gấp bảy lần bình thường. Ông ta sai những người khỏe mạnh nhất trong đội quân của mình trói Shadrach, Meshach và Abednego lại rồi quẳng họ vào lò lửa đang rừng rực cháy. Tức thì ba chú bé bị bó trong áo choàng, bít tất dài và mũ và các thứ áo quần khác của họ, rồi bị quẳng vào giữa lò lửa đang rừng rực cháy.
Ông nhắc đi nhắc lại nhiều lần từ ‘bít tất dài.’
Ông tiếp tục nói giọng đều đều, than khóc cho số phận ba thiếu niên Hebrew bé nhỏ, nhưng tôi không có chút ý niệm nào về việc ông sẽ hướng bài giảng đến đâu. Trong đoạn kết bài diễn văn của mình, khi ba chú bé được cứu sống, ông reo lên hân hoan,
Và hôm nay, giữa chúng ra có một quý ông tốt bụng, người đã đến để cứu chúng ta. Giờ đây ông đang ngồi cùng chúng ta, vượt qua một quãng dài từ tận Thụy Sĩ, mang theo hàng triệu đô la dành cho các cửa hàng, nhà thờ, trường học và có lẽ cả nhà máy nữa. Ông ngồi kia, một quý ông đầy quyền lực, và nếu các cụ ông cụ bà mang khay đến chỗ ông một cách lịch sự, tôi dám chắc ông sẽ tặng cho chúng ta ít nhất năm mươi đô la.

Tôi ngồi sụp xuống ghế, nhưng các ông bà già đã xuống chỗ tôi và tôi không thể làm gì khác ngoài việc xỉa ra năm tờ mười đô la mà người cầm khay hoan hỉ mang lên bục giảng đạo, khoe với toàn thể giáo dân. Sau đó là một vài bài thánh ca, mấy câu tuyên bố, một lời nguyện bế mạc dài nhắc đến tôi một cách thiện chí, và buổi lễ kết thúc.
Tôi cố lẻn ra cửa hông để không phải đương đầu với những lời cảm ơn dạt dào tình cảm của Đức Cha Jackson mà tôi có thể nhận thấy đang tiến về phía mình, nhưng vừa tiến được đến lối thoát thì tôi phát hiện nó đã bị chặn bởi một thanh niên da đen đẹp trai khoảng đôi mươi, thân hình thanh mảnh, rắn rỏi.
Định chuồn sao? Ông không thể nuốt nổi những lời nhảm nhí bay bướm của Đức Cha à?

Và tôi đã quen Cato Jackson như vậy.