IV - Chương 2

Số từ: 3737
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Trong những tuần tiếp theo, Đức Cha Claypool Jackson liên tục khiến tôi đau đầu nhức óc; ở bất cứ hoàn cảnh nào ông cũng là một anh hề nói năng ngọt xớt, không tỏ ra chút xấu hổ nào khi đóng vai gã da đen ở đồn điền bợ đỡ người da trắng nhằm đạt được cái mình muốn. Trong trường hợp của tôi, vấn đề càng thêm phần nan giải vì ông biết tôi đang nắm trong tay một khoản tiền lớn để phân phối và ông hình thành trong đầu cái suy nghĩ chỉ mình ông mới có thể cho tôi lời khuyên.
Điều làm tôi phát cáu là ông đảm nhận vai trò vị lãnh tụ da đen và luôn sẵn sàng phát biểu nhân danh hơn một triệu người da đen sống ở Philadelphia. Điều này còn có thể chịu đựng được nếu ông hiểu biết về cộng đồng người da đen, nhưng ông lại tỏ ra ngây thơ một cách đến là dễ thương về đời sống thực tế trong những khu phố chật chội. Mỗi lời khuyên ông đưa ra cho tôi không chỉ không thích hợp mà còn tai hại nữa.
Ngôi nhà thờ đồ sộ theo kiến trúc Gôtic của ông nằm ở góc phố Grimsby và phố Thứ Sáu. Nhà của ông cách đó hai khối nhà, ở góc phố Grimsby và phố Thứ Tư. Lấy hai điểm đó làm tiêu điểm của một hình elip trùm lên sáu hay bảy khối nhà theo mỗi hướng, nhà thờ và nhà riêng ngài mục sư là tâm của một khu vực là hình ảnh thu nhỏ cho sự suy sụp của cuộc sống thành thị, xét ở chừng mực liên quan đến người da đen. Trong vòng hai mươi tư tháng qua, tại khu vực này đã có sáu người da đen thành niên bị hạ sát, bảy trẻ em da đen dưới mười chín tuổi bị giết, cộng thêm ba chủ hiệu người Do Thái. Sáu mươi chín phần trăm trẻ sơ sinh là con hoang; mười bốn phần trăm đàn ông trưởng thành kiếm sống bằng cách tuồn heroin cho đám học sinh da đen ở trường Classical High gần đó, ngôi trường đã có bốn giáo viên bị hành hung trong lớp học và một bị hãm hiếp trong quán ăn tự phục vụ.
Hình elip của tương lai này chủ yếu được quản lý bởi cảnh sát Ailen và Ý, vốn là những người mà sự gắn bó tình cảm với đạo Thiên Chúa đã khiến họ không tài nào hiểu được chuyện gì đang xảy ra trong cộng đồng người da đen và trơ ra trước khát vọng của các cư dân ở nơi này. Hai lần khu vực này suýt xảy ra bạo động, một lần vì một cảnh sát da trắng đã bắn chết một cậu bé da đen mười một tuổi, còn lần kia thì vì đám da đen, khi nhìn thấy một cảnh sát da trắng hô hấp nhân tạo cố gắng cứu sống một cậu bé da đen, lại tưởng, tất nhiên là vậy, rằng viên cảnh sát đang bóp cổ đứa bé bị ngã, vậy là họ nhảy bổ vào anh ta. Trong lúc hỗn loạn, đứa bé chết còn viên cảnh sát thì mất một mắt.
Xét về nạn mại dâm, ma túy, nghiện ngập, mù chữ, thất nghiệp, trộm cắp và những dấu hiệu khác thể hiện sự sa sút của đô thị thì khu vực bao quanh nhà thờ của Đức Cha Jackson là một đại diện thu nhỏ; chính vì thế chúng tôi đã chọn khu vực đặc biệt này để thử nghiệm. Chúng tôi tin rằng người dân sống trong hình elip này có thể được cứu giúp. Chúng tôi mong muốn giúp nhóm người mất phương hướng này tìm ra một nền tảng kinh tế vững chắc để từ đó tổ chức lại cộng đồng và gia đình họ. Đối với chúng tôi, phố Grimsby vừa là thử thách, vừa là triển vọng. Chúng tôi nhận thức được những vấn đề đặc biệt của người da đen và muốn hợp tác với họ. Chúng tôi biết rằng chỉ những phương pháp triệt để mới mang lại bất cứ hy vọng thành công nào và chúng tôi đã sẵn sàng cam kết tài trợ cho chúng.
Bởi vậy tôi mất hết tinh thần khi Đức Cha Jackson cứ khăng khăng cho rằng điều tốt đẹp nhất tôi có thể làm để giúp dân da đen ở đó là - đoán thử xem?
Ông Fairbanks, tôi cảm thấy chắc chắn rằng điều chúng tôi cần nhất là ông hãy thanh toán món cầm cố ngôi nhà thờ của chúng tôi.

Tôi lặng người, nhưng quyết định để xem ông có ý gì.
Bao nhiêu?


Một trăm tám mươi tám nghìn đô la.


Tại sao số tiền thế chấp lại lớn đến thế?


Khi chúng tôi mua ngôi nhà thờ này...


Ông nói sao?


Chúa không ban cho chúng tôi tòa nhà nguy nga này. Chúng tôi đã mua nó.


Của ai?


Của người da trắng. Khi họ chuyển ra ngoại ô.


Ông phải trả bao nhiêu?


Hai trăm năm mươi nghìn đô la.


Và ông đã giảm được hơn sáu mươi nghìn tiền thế chấp?


Đúng thế,
ông tự hào nói.
Toàn bộ nỗ lực của chúng tôi bán bánh, bán đồ cũ, những đợt quyên tiền đặc biệt vào mùa hè - mọi việc chúng tôi làm đều hướng đến một mục đích lớn lao. Giúp cho ngôi nhà của Chúa thoát khỏi mọi nợ nần.

Tôi nhận thấy trong lúc nói chuyện với tôi ông không dùng tiếng địa phương cường điệu như khi giảng đạo. Ông từng học đại học ở miền Nam và có vẻ như đạt được kết quả khá tốt.

Điều cộng đồng chúng tôi cần,
ông nêu lên với tôi nhiều kiểu dữ liệu hỗ trợ khác nhau,
là thanh toán xong món tiền thế chấp nhà thờ để công trình vĩ đại này có thể đứng vững vàng như ngọn đèn hiệu, nhắc nhở chúng tôi về cuộc sống mà Đức Chúa Jesus muốn chúng tôi theo đuổi.


Nhà thờ có tập hợp được thanh niên không?


Được chứ! Hè năm ngoái chính các bạn trẻ đã quyên góp phần lớn quỹ của chúng tôi. Nếu nhìn dàn đồng ca của chúng tôi, ông sẽ thấy rất nhiều gương mặt trẻ trung sáng sủa.


Còn đám thanh niên đường phố? Những kẻ đã đánh đập các giáo viên trường Classical High ấy?


Một số kẻ trong bọn chúng đã xa rời Chúa, nhưng khi nào nhà thờ của chúng tôi mạnh lên, chúng sẽ quay về. Như những người khác, chúng cũng biết hưởng ứng một bài thuyết giáo hay. Chắc tôi đã nói rõ với ông rằng việc cần thiết nhất của cộng đồng người da đen ở Philadelphia là làm cho nhà thờ này thoát khỏi mọi nợ nần. Rồi nó có thể khẳng định vai trò chăn dắt con chiên của mình.

Mỗi lần giáo dân hội họp, Đức Cha Jackson đều trở lại với chủ đề chăn dắt con chiên này; đứng trước cử tọa, ý thức về sự đúng mực đã giữ cho ông không hối thúc trường hợp của mình, và ông không đả động đến vụ thế chấp, nhưng ông luôn tìm cơ hội tóm được tôi lúc đang ở một mình để khẩn khoản xin tôi thanh toán món nợ.
Cùng lúc với toàn bộ cộng đồng da đen ấy, tôi còn phải trải qua một kinh nghiệm đầy mâu thuẫn trong nỗ lực đầu tư khoản quỹ Geneva. Một mặt, một nhóm nhỏ chuyên gia da đen am hiểu đã giới thiệu với tôi một số kế hoạch hợp lý cho những dự án khả thi: ngân hàng cho vay lãi suất thấp, trung tâm công nghiệp sử dụng công nhân da đen, hình thức kinh doanh phối hợp, căn hộ chung cư dành cho công nhân trẻ mới xây dựng gia đình, và một ý tưởng mà tôi rất thích, một công ty bảo hiểm chuyên soạn thảo điều khoản cho các bà mẹ không chồng để con cái họ vẫn được đảm bảo việc học hành trong trường hợp rủi ro. Sau khi gặp gỡ những người như vậy, tôi trở về phòng khách sạn, vô cùng hăng hái, và nghĩ: Cộng đồng này có toàn bộ trí tuệ mà nó cần đến. Ngày mai chúng tôi sẽ bắt đầu.
Nhưng mặt khác lại có Nordness. Ông ta là một người Minnesota cao, sầu não, ăn nói gay gắt đã theo tôi từ Geneva tới làm giám đốc hành chính cho dự án Philadelphia, và gần như làm tôi phát ốm, vì hàng sáng khi tôi có mặt ở nơi làm việc, hăm hở bắt tay vào một dự án đầy hứa hẹn nào đó thì Nordness lại như một con ma lẳng lặng theo chân tôi vào văn phòng và tuôn ra một tràng những lời phàn nàn. Lúc nào cũng vẫn điệp khúc ấy:
Tôi đã hết sức cẩn thận trong việc thuê chánh thư ký, ông Fairbanks. Cuối cùng tôi đã tìm được một người da đen trông có vẻ khá hơn viên thư ký của chúng ta ở Geneva. Nhưng hôm nay mới là ngày làm việc thứ sáu của anh ta - và anh ta đang ở đâu chứ?
. Ngày thứ bảy, thứ tám rồi thứ chín, Nordness bắt đầu buổi sáng của tôi bằng việc buồn rầu thông báo viên thư ký vẫn vắng mặt. Rồi sang ngày thứ mười, Nordness nở nụ cười mỉm chua chát cố hữu mà nói,
Vậy đấy, anh chàng của chúng ta đã quay lại. Và khi tôi hỏi anh ta đã biến đi đâu suốt bốn ngày nay, ông thử đoán xem anh ta trả lời ra sao nào? ‘Xem này, thằng Harry lao đầu vào rắc rối, phải có ai đó giúp nó chứ.’ Harry là ai nào? Một cậu em họ xa ba đời.
Theo Nordness, bất cứ rắc rối nào liên quan tới cuộc sống gia đình cũng là cái cớ để nhân viên da đen bỏ bê trách nhiệm của mình ở công ty.
Mà gia đình thì được định nghĩa rộng lắm,
ông ta nghiêm khắc nói.
Hôm nọ là vụ tai nạn xe cộ liên quan đến cháu vợ của ông chú một nhân viên. Anh ta vắng mặt hai ngày, và khi tôi hỏi anh ta có thể biện minh cho việc này như thế nào, anh ta trả lời, ‘Chúng ta đang nói đến một cậu bé. Nó phải được bảo vệ trước bọn cớm.’

Nếu tôi bắt tay vào một dự án mà vấn đề cốt yếu là phải thực hiện một cách nghiêm khắc thì thời gian đầu Nordness luôn giữ cho mọi thứ tiến triển thuận lợi, nhưng chẳng bao lâu sau ông ta lại mò tới văn phòng tôi quả quyết rằng ông ta không thể làm cho đám giám sát viên da đen buộc mọi người tuân theo mức sản xuất cố định được vì họ rất thông cảm với bất cứ công nhân nào gặp phải vấn đề đặc biệt. Một hôm Nordness đến hỏi tôi, giọng như sắp khóc,
Ông có đoán được cô thủ quỹ của chúng ta đang ở chỗ quái quỷ nào không? Tôi đã cử người đi tìm, và anh ta mang về tin tức tốt lành này: ‘Cô Catherine bảo phải đi thăm bà bác ở Tây Philadelphia. Đầu tuần sau cô ấy sẽ về.’

Tôi nói với ông ta, giọng có phần khó chịu,
Hình như ông không có khả năng thích nghi với cộng đồng người da đen thì phải.
Rồi tôi nêu thêm một đề nghị vốn không bao hàm ý định làm cho ông ta tưởng là nghiêm túc:
Có lẽ quay về Geneva ông sẽ thấy dễ chịu hơn.


Tôi có thể đi ngay đêm nay!
ông ta reo lên.
Tôi đã hư thân vì làm việc với người Đức rồi. Với họ, ông chỉ việc thống nhất về phương pháp là mọi việc sẽ xong xuôi.

Tôi hỏi,
Lẽ nào ông không thể hình dung ra một thế giới trong đó người Đức và người da đen làm việc theo cách riêng của họ hay sao?
Ông ta đáp,
Có lẽ hai trăm năm nữa người da đen sẽ học được cách làm việc như người Đức. Đến lúc đó, ông có thể nắm được Philadelphia.
Ông nhún vai ra dấu cóc cần quan tâm chuyện gì xảy ra với thành phố này, và đêm hôm đó ông ta lên máy bay quay về Geneva.
Vậy là lần lượt các kế hoạch đầy triển vọng mà Nordness và tôi đã dự định khi giải quyết vấn đề này về mặt lý thuyết đâm ra bấp bênh và sa vào vũng lầy hờ hững. Tôi đã lãng phí vài triệu đô la và hoàn thành được rất ít việc, nhưng mỗi khi một kế hoạch kinh doanh nữa thất bại, Đức Cha Jackson lại kè kè bên cạnh khuyên nhủ tôi:
Đúng như tôi đã nói với ông ngay từ đầu đấy, ông Fairbanks. Cái Philadelphia thực sự cần là thanh toán mọi nợ nần của nhà thờ để nó có thể sử dụng được quyền lực tinh thần và đem lại cho những dân lành đó các tiêu chuẩn họ có thể hành động theo.
Khi đến làm việc tại một cộng đồng mới và uống nước lạ, tôi thường bị rộp môi, và nếu tôi bỏ mặc không thèm quan tâm chăm sóc thì chứng bệnh sẽ dần dần khiến tôi khó chịu. Một dược sĩ người Áo khuyên tôi dùng một loại thuốc mỡ có tác dụng chặn những mụn rộp như vậy gần như ngay tức thì và thường thường tôi vẫn mang theo một ống, nhưng giờ thì tôi lại không còn, vì vậy một tối, sau cuộc họp với cộng đồng giáo dân tại ngôi nhà thờ lộng lẫy của Đức Cha Jackson, tôi ghé vào một cửa hàng dược phẩm ở góc phố Grimsby và phố Thứ Năm, nằm ở chính giữa đoạn đường từ nhà thờ đến nhà viên mục sư. Khi tôi đẩy cửa ra, một cái chuông kiểu cổ gắn lò xo báo cho viên dược sĩ vắng mặt biết có người vào cửa hiệu. Trên bức tường trước mắt tôi treo tấm bảng lớn: Hãy mỉm cười, quý khách đang bị cửa hàng theo dõi, kèm theo những bức ảnh giải thích rõ một chiếc camera bí mật đang quay phim bạn như thế nào, ngay cả khi chủ hiệu không có mặt. Tấm biển khác viết: Khi quý khách thấy khó ở, chúng tôi sẽ làm việc gấp đôi. Một cái bàn khá bụi bặm bày một món đặc biệt dành cho khách hàng Puerto Rico: Emulsion Gimenez, kèm theo chân dung một bác sĩ hói đầu mặc bộ dạ phục cổ nhung kiểu 1905. Agua de Azahar cũng được trưng bày, và một gói màu đỏ thẫm dán nhãn: Sát thủ! Coi chừng rệp, gián và sâu bọ khác.
Cánh cửa tự động cuối gian phòng mở ra và viên dược sĩ, một người đàn ông có tuổi đeo tấm biển nhựa cho biết ông là bác sĩ Goldstein, chậm rãi bước đến chào đón tôi. Ông đã nghe nói đến loại thuốc mỡ Áo đó. Ông không có nhưng ông nghĩ có thể kiếm được một vài ống ở đại lý bán sỉ:
Xin mời ông ngày mai tới, chắc tôi sẽ có.
Trong những trường hợp như thế này, khi tôi đặt mua món hàng nào đó mà chủ hiệu có thể không bán được cho người khác, tôi luôn thanh toán trước, và khi tôi đưa tiền, ông già mỉm cười nói,
Việc này ít khi xảy ra ở đây lắm. Tại cửa hiệu của cha tôi bên Đức thì nó đã thành lệ rồi.


Dân cư ở đây thanh toán hóa đơn ra sao?
tôi hỏi.
Ông thở dài. Ông đã hơn sáu mươi tuổi và chắc chắn đây là cửa hiệu cuối cùng của ông, vì thế ông có chiều hướng tự nhiên suy nghĩ tốt đẹp về việc này, nhưng ông không thể:
Khó khăn lắm. Khu vực phụ cận này đúng là địa ngục trần gian để thử thách chúng tôi.


Người da đen bất trị đến thế sao?


Không! về cơ bản họ là người tốt. Địa ngục của họ còn tồi tệ hơn của chúng tôi nhiều. Nhưng tôi không nghĩ một người da trắng - chắc chắn không một người Do Thái nào...
Ông nhún vai.
Chúng tôi sẽ phải đi khỏi đây thôi. Đã ba lần bọn chúng đột nhập qua cái cửa kia để kiếm heroin. Tôi không có chút nào, vậy là chúng điên lên, đập phá mọi thứ và nốc hơn một lít paregoric[28], rồi chết vì thế. Chuyện đó có văn minh không?

Tôi hỏi về nền nếp làm việc, vấn đề từng khiến Nordness vô cùng đau đầu, và ông nói,
Tôi đã thử vài người giúp việc da đen. Những khách hàng da đen thường phàn nàn nhân viên của tôi toàn là người Do Thái, mà họ kêu ca thế cũng đúng. Vì vậy tôi thuê lần lượt ba thanh niên phụ giúp mình - và chuyện gì xảy ra nào? Hoặc họ ăn cắp của tôi một cách quá đáng hoặc không mở cửa hàng hôm tôi nghỉ. Vậy là tôi phải sa thải họ - và họ buộc tội tôi phân biệt đối xử.


Chuyện gì sẽ đến?
tôi hỏi.

Thời điểm sẽ đến. Ở quanh đây, tôi có thể đưa ông tới hàng tá gia đình của một số nhân vật thuộc hàng ưu tú nhất nước Mỹ. Thân thiện, rộng lượng, lịch thiệp. Ông đã nghe nói đến Leroy Clore chưa? Giữ chốt ba cho đội Chicago... tức là cho Liên đoàn Mỹ. Vậy đấy, cậu ấy ở cách đây một khối nhà, và nếu ngay bây giờ cậu ấy bước vào nói, ‘Ông Morris, tôi cần ba trăm đô la,’ tôi sẽ đưa ngay cho cậu ấy. Tôi rất hy vọng là khoảng mười lăm năm nữa chúng ta sẽ có thật nhiều Leroy Clore. Nhưng từ giờ cho đến lúc đó thì... loạn.

Hôm sau, cuộc họp của chúng tôi kéo dài lê thê, trong đó Đức Cha Jackson khăng khăng cho rằng thất bại của các dự án thương mại của chúng tôi chứng tỏ chúng tôi phải hướng nguồn tài chính vào các nhà thờ. Chỗ rộp trên môi tôi trở nên đau nhức, làm cho đoạn điệp khúc của ông chán ngắt gấp đôi, và tôi e mình đã tỏ ra lỗ mãng. Ông mỉm cười rộng lượng và tiếp tục,
Cuối cùng rồi ông sẽ nhận ra tôi đã đúng. Chúng ta phải xây dựng nhà thờ để nó là một ngọn đèn hiệu.
Câu này làm tôi bực đến nỗi tôi định đốp lại,
Sao không đốt luôn một đống lửa dưới chân cái thứ chết tiệt đó và biến nó thành ngọn đèn hiệu thực sự,
nhưng thay vì thế tôi lại ấn chặt môi cho đỡ đau và cam đoan với ông chúng tôi sẽ cân nhắc mọi đề nghị. Tôi rời cuộc họp trong tâm trạng chán ghét và đi bộ sang phố Thứ Năm xem bác sĩ Goldstein đã kiếm được thuốc mỡ Áo cho tôi chưa, nhưng tôi không vào được hiệu thuốc.
Nó đã bị vây quanh bởi một đám người, phần lớn là dân da đen, đang há hốc miệng đứng nhìn hai xe cảnh sát rẽ đám đông tiến vào, nháy đèn nhưng không hụ còi, vì đó là khu vực ở Philadelphia cần tránh dùng còi báo động; ngay cả một ánh đèn nhấp nháy cũng có thể lôi kéo một đám đông quá lớn đến mức khó xử lý. Đám cảnh sát, quá nửa là da đen, vội vàng bước từ xe vào một nơi có vẻ như khu chung cư, nhưng cuối cùng khi len lỏi được qua đám đông, tôi thấy họ đã vào hiệu thuốc.
Họ tới quá muộn. Bác sĩ Goldstein nằm trên vỉa hè lênh láng máu, bị bắn gục bởi những kẻ tấn công mà người ta vẫn chưa xác định được mục đích. Tôi chưa kịp hỏi câu nào thì một người Do Thái đứng tuổi đã chạy tới từ một tòa nhà gần đó, kêu lên, giọng to hết cỡ,
Tôi đã bảo chú ấy cả chục lần rồi, ‘Morris, đi khỏi đây thôi!’ Chúng tôi đã định tháng sau sẽ bán cửa hiệu này.
Ông ta tự xưng là Julius Goldstein, dược sĩ có giấy phép kinh doanh, anh ruột và là đối tác của người chết.
Một cảnh sát da trắng định ngăn không cho ông ta vào hiệu thuốc, nhưng ông Goldstein cứ dùng vũ lực chen vào trong, nhìn thấy cái xác đẫm máu của người em, thế là ông bắt đầu gào thét buộc tội dân da đen và những hàng xóm láng giềng số phận vốn đã bi đát. Đó là một giây phút ghê sợ, trong đó người Do Thái này chẳng thu được kết quả gì từ những lời buộc tội chung chung.

Đưa ông ta đi khỏi đây,
viên cảnh sát da trắng ra lệnh. Rồi, nhìn thấy tôi, anh ta quát,
Cả ông nữa, đi khỏi đây!
Một cảnh sát da đen túm lấy tôi định đẩy đi thì đúng lúc một thanh niên chạy ra khỏi bóng tối, chen vào giữa tôi và viên cảnh sát, nói,
Bình tĩnh, anh bạn. Ông này là người của chúng tôi.
Viên cảnh sát nhìn anh thanh niên, gật đầu nhận người quen rồi bỏ tay khỏi vai tôi, nói,
Cậu cảm thấy như thế nào về chuyện xảy ra ở đó, Cato?

Anh thanh niên quay lại quan sát hiệu thuốc và hỏi,
Ông ngạc nhiên?
Viên cảnh sát nhún vai quay lại hiệu thuốc. Lúc này anh thanh niên mới nói,
Chúng ta đã gặp nhau ở nhà thờ của cha tôi. Tôi là Cato Jackson.