VIII - Chương 1

Số từ: 3887
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Hành trình từ Tây Ban Nha sang Bồ Đào Nha có ảnh hưởng quyết định tới hai người trong nhóm du khách.
Ngồi sau tay lái chiếc pop-top, lần đầu tiên Joe chứng kiến sự mạo phạm mà Tây Ban Nha đã xúc tiến dọc theo dải đường bờ biển trải dài về phía Tây từ Málaga tới Gibraltar. Trong khi len lỏi giữa dòng xe cộ dày đặc, anh buộc phải nhìn những gì đã xảy đến cho các thị trấn nhỏ từng khiến nơi này trở thành một trong những con đường đẹp nhất châu Âu.
Từ Torremolinos đến Fuengirola, một rừng bê tông đã mọc lên, thừa thãi những căn hộ cao tầng chen chúc dọc bờ biển, một mớ lều lán và quầy xúc xích mọc trong đất liền nơi người ta kiếm bộn tiền. Những khoảng đất trống ít ỏi còn sót lại mà anh thấy đều đang bị biến thành sân gôn.
Và cảnh tượng xấu xí, xấu trên tài xây dựng tùy tiện. Tưởng như Tây Ban Nha đã triệu tập những kiến trúc sư tồi nhất thế giới tới vùng đất Đông Nam này và giao cho họ nhiệm vụ:
Biến bãi biển này thành đỉnh cao về sự xấu.
Tiền thưởng sẽ phải chia đều, vì nếu các kiến trúc sư Đức tạo ra quái thai, người Tây Ban Nha còn làm nên những thứ xấu hơn. Mỉa mai thay - các chủ thầu cả đời sống ở Stockholm, từng được chiêm ngưỡng vẻ đẹp mà những kiến trúc sư phương Bắc tạo nên, vậy mà vừa đến Fuengirola là đã dựng lên những khu nhà ổ chuột, chẳng đẹp đẽ mà cũng chẳng hài hòa.

Thật ảm đạm,
Joe nói khi họ đang trên đường đến Marbella và nhìn thấy những khách sạn tổ ong đang xây dở; những công trình đó là của người Mỹ, được bê nguyên xi từ khu thương mại Los Angeles - tức là khu vực nghèo khổ hơn.
Điều làm anh thất vọng là các khu chợ ngoài trời, từng khiến cho những thành phố này hấp dẫn, tạo cho chúng một quang cảnh buôn bán sầm uất nhờ ngư dân đến kiếm sống, thì nay nhồi nhét bê tông: những cửa hàng, hiệu đồ cũ và chung cư chẳng bao giờ hấp dẫn được ai. Nhịp sống từng đặc trưng cho vùng tiền hải giờ đã bị tàn phá vô phương cứu chữa.

Tây Ban Nha đâu rồi?
Joe kinh hãi thốt lên khi nhìn chằm chằm những căn hộ xấu xí mọc lên dọc con đường từng một thời quang đãng chạy từ Marbella tới Estepona, và bằng thắc mắc này anh đã chạm được vào nét đặc trưng tồi tệ nhất của sự xâm hại này: các công trình phá hỏng phong cảnh này được xây dựng không phải dành cho người Tây Ban Nha mà cho người Bỉ, người Đức và người Thụy Điển, những người đã dựng tại thành phố quê hương mình những ngôi nhà đẹp đẽ. Khi nào dải bê tông được hoàn thành, nó sẽ không trở thành nơi định cư cho dân Tây Ban Nha mưu sinh bằng nghề đi biển, mà dành cho những người phương Bắc giàu có, chỉ dùng chỗ này làm nơi nghỉ ngơi. Chẳng có mấy gia đình sinh sống trong khung cảnh xấu xí này và nếu có thì họ cũng sẽ không nói tiếng Tây Ban Nha.

Tôi thấy như một vụ bán tống bán tháo,
Joe lẩm bẩm và nhấn ga chiếc pop-top hướng về Gibraltar, trong đầu hiện lên những mảnh phong cảnh anh vẫn còn nhớ sau hành trình xuyên nước Mỹ, và anh bắt đầu xác định một quan điểm về vấn đề nên sử dụng trái đất ra sao. Anh chưa có được hiểu biết gì đáng kể, song trong cơn bão tuyết quay cuồng từng làm anh choáng ngợp giữa ngã tư đường ở Wyoming, anh đã thấy hiện ra những hình mẫu rõ nét về đất đai thoáng đãng, những công trình thích hợp với đất đai như vậy, một sự cộng sinh phì nhiêu giữa nhu cầu và vẻ đẹp, và trên hết là nghĩa vụ giúp người dân di chuyển và tập trung một cách sáng suốt.
Anh nói với Gretchen đang ngồi ghế bên cạnh,
Nếu một số người châu Âu... phá hoại vùng này, ý anh là... ừm, nếu họ hủy hoại được cả một khu vực.
Anh dừng lại, tập trung lái xe, rồi kết luận,
Thử tưởng tượng xem nếu thực sự chủ tâm thì chúng ta sẽ có khả năng tàn phá những gì ở nước Mỹ.

Đó là một suy nghĩ u ám và anh không thấy khuây khỏa bởi ý kiến của Gretchen:
Biết đâu đến lúc đó thế giới sẽ có ý thức hơn thì sao.
Anh lắc đầu nói với cô,
Em đừng có mà tin điều đó.

Anh vẫn giữ tâm trạng nặng nề suốt đoạn đường dẫn đến các lối vào Gibraltar. Hành khách của anh muốn thăm The Rock, nhưng một tranh chấp vô nghĩa nào đó giữa chính phủ Tây Ban Nha và chính phủ Anh đã không cho phép họ làm vậy, vì thế họ đỗ xe trước hàng rào chắn đường và xuống xe để chiêm ngưỡng pháo đài hùng vĩ, nằm cách đó có mấy trăm thước.

Tại sao chúng ta không được tham quan?
Cato thắc mắc.

Chính phủ,
Monica đáp.
Bất cứ lúc nào ta gặp chuyện vô cùng ngớ ngẩn, câu trả lời nhất định là ‘tại chính phủ’.


Chính phủ nước nào?
Cato hỏi.

Nước em,
Monica cáu kỉnh.
Phải công nhận nước Anh cũng có điểm tốt. Họ không thiên vị. Nếu đã làm cho Vwarda và Gibraltar rối tung lên, sau đó họ cũng phải làm cho xứ Wales và Ireland rối tung lên nốt.

Trong tâm trạng có phần bực bội, họ quay về xe và bắt đầu quãng đường dài dọc bờ biển tới Cadiz. Về phương diện nào đó còn ảm đạm hơn nhiều, vì con đường này đã rời khu vực mà người Đức và người Thụy Điển ở để vắt ngang những công trình thuần Tây Ban Nha, và sự khác nhau rất dễ nhận thấy, bởi vì suốt một dải vừa hoàn thành, người phương Bắc tạo ra sự xấu xí bằng nguồn tài chính đầy đủ, và có trong các tòa nhà cao tầng giống như những tòa nhà người Hy Lạp đã xây ở Torremolinos phần nào tính chuyên nghiệp, còn ở phía bên kia của Gibraltar, ngoại tệ chưa được rót vào, nên các nhà thầu Tây Ban Nha đang cố gắng thực hiện những dự án rẻ tiền không đủ kinh phí.

Những khu ổ chuột tạm bợ,
Joe chua chát nói trong khi quan sát từng khu nhà tồi tàn một.
Chợt nhớ đến các công trình đẹp đẽ ở Grosse Pointe và Haifa, Yigal nói,
Hình như cứ đến gần đại dương là kiến trúc sư Tây Ban Nha lại phát rồ.


Chẳng phải đây vẫn là Địa Trung Hải sao?
Cato hỏi.

Đại Tây Dương rồi,
Yigal đáp. Anh vẫn luôn lấy làm lạ không hiểu sao người Mỹ được coi là điều khiển thế giới lại hiểu biết về thế giới ít ỏi như vậy.

Các bạn hãy tưởng tượng,
Joe nói một cách chán nản,
có người thổi còi và thét lên, ‘Nếu phải làm, hãy làm cho thật tốt vào.’


Ai mà thèm nghe chứ?
Monica hỏi, và suốt đoạn đường còn lại của ngày hôm đó không ai đả động đến việc Tây Ban Nha phá hoại vẻ đẹp tự nhiên nữa.
Nhưng, vì lúc nào cũng phải nhìn thấy cảnh đó trước mắt trong lúc lái xe, Joe bị hút vào việc tìm cách phân biệt cái hay và cái dở, và cái dở chiếm ưu thế đến nỗi mỗi khi phát hiện ra một công trình nào đó cho thấy con người giải quyết những vấn đề của con người, anh đều ghi nhớ với tình cảm yêu mến.
Đêm đó, khi họ dừng lại bên con sông Guadalquivir rộng lớn đục ngầu để chuyển chiếc pop-top thành phòng ngủ tập thể, Joe hỏi Yigal,
Ở Israel người ta có làm ăn tệ hại như thế này không?
và chàng trai Do Thái đáp,
Chúng tôi có quá ít đất nên phải coi trọng.

Một lúc lâu sau - trong khi côn trùng vo ve quanh rèm và bay tán loạn mỗi lần Monica vừa xịt thuốc diệt côn trùng vào chúng vừa rủa,
Cút đi, lũ mọi đen lít nhít!
khiến Cato lầu bầu,
Ăn nói cẩn thận đấy, cô gái!
- Joe vẫn ngẫm nghĩ về những gì Yigal nói. Khi anh có ít đất đai, anh phải biết quý trọng từng tấc. Nhưng trên thực tế, như Joe nhận thấy rõ ràng ngay từ đầu, mỗi người chỉ có một ít đất đai, mà không ai buồn quan tâm đến nó.
Nằm mãi không sao ngủ được, anh bèn bỏ ra ngoài và đi xuống bờ sông, một lúc sau Gretchen đến nhập hội, vậy là hai người nói về Tây Ban Nha và cảnh tiêu điều anh đã thấy ngày hôm đó, cô nói,
Ở trường, chúng em có một số buổi thuyết trình về lịch sử Tây Ban Nha, và luận điểm chính là Tây Ban Nha có truyền thống tàn phá đất đai... chuyện gì đó về chăn nuôi cừu và không coi trọng nông nghiệp. Em nhớ hình như là di sản từ thời người Moor. Vùng cao Tây Ban Nha đã bị tàn phá cách đây bốn trăm năm. Bây giờ bọn phá hoại lại chuyển xuống bờ biển.

Chúng ta không làm như thế chứ... ý anh là ở Mỹ ấy?


Như Monica nói đấy, ‘Nếu có thể phạm sai lầm thì nhất định chính quyền sẽ phạm.’


Nhưng chúng ta có truyền thống ngược lại,
Joe nói. Anh nhớ lại thành phố quê anh đã vận động như thế nào để đưa đất rừng vào diện bảo tồn quốc gia. Những người lãnh đạo cộng đồng đã bay đi Washington. Rồi anh nói tiếp, vẻ giễu cợt,
Trong khi ở bên này rừng chúng ta đấu tranh để cứu nó, phía bên kia các chủ trại lại đấu tranh để tàn phá nó.


Ở Tây Ban Nha thì chủ trại luôn thắng,
cô nói.
Sáng hôm sau, họ tới Sevilla thăm ngôi nhà thờ nổi tiếng ở đó. Đến đêm họ cắm trại trong cánh đồng nho và sáng ra lại chậm rãi lái xe đến La Rábida ngắm bãi biển nơi Christophe Colombus đã giong buồm ra đi khám phá châu Mỹ. Tất cả những người khác đều ngạc nhiên nhận thấy chính Britta là người có vẻ xúc động sâu sắc nhất; cô nấn ná trên bãi biển, nhìn đăm đăm về phía Tây. Bình minh ngày hôm sau, Joe lái pop-top xuống bờ sông Río Guadiana ngăn cách Tây Ban Nha với Bồ Đào Nha, và các cô gái nín thở khi anh cho xe nhích dần lên một cái phà mục nát dường như sắp chìm ngay cả khi trống trơn.
Ave Maria, gratia plena,
Monica ngâm nga khi đặt chân lên cái phà mỏng mảnh.

Trời!
Cato kêu thất thanh.
Nhìn kìa!
Thì ra một chiếc xe tải lớn chở ống nước đang ì ạch bò xuống con đường dẫn lên phà.

Các ông cho cả xe tải lên ư?
Britta hỏi người chở phà bằng tiếng Tây Ban Nha.

Tại sao không?
Anh ta ra hiệu cho tài xế thận trọng tiến lên, và khi bánh trước vừa lăn được lên phà, chiếc tàu liền chìm xuống khoảng hai foot, nước bắn tung tóe, song chiếc xe vẫn tiến tới cho đến khi bánh sau lọt lên sàn, lúc đó mép phà chỉ còn cách mặt nước một vài phân.

Vừa đẹp!
người chở phà vui vẻ reo.

Anh ta nói gì thế?
Yigal hỏi, Britta dịch xong tin tức tốt lành đó, Monica liền thốt lên,
Ái chà,
rồi làm dấu thánh giá.
Hành trình mạo hiểm vượt qua dòng sông đục ngầu trên chiếc phà cũ nát đó là một màn làm quen đầy hứng thú với Bồ Đào Nha. Bên kia sông phía Bồ Đào Nha là một bầu không khí bối rối vui vẻ, tất cả mọi người đều dừng tay làm việc trong khi nhóm nhân viên hải quan tập trung quanh chiếc pop-top để kiểm tra. Viên chỉ huy trèo lên xe đề nghị Gretchen cho biết sáu người bố trí chỗ ngủ như thế nào.
Một thanh niên Bồ Đào Nha đầu tiên chỉ tay vào Joe và Gretchen sau đó chỉ vào chiếc giường, ra ý hỏi có phải hai người ngủ chung không, chưa ai kịp trả lời thì viên chỉ huy đã khiển trách anh ta. Britta bắt lời với viên chỉ huy bằng tiếng Tây Ban Nha, nhưng ông ta nhìn cô nghiêm khắc và trả lời bằng tiếng Pháp:
Chúng tôi không bao giờ nói tiếng Tây Ban Nha ở đây. Chúng tôi nói được, nhưng không nói.
Ông ta tìm thấy một tấm bản đồ bèn đưa cho Gretchen với vẻ ga lăng đậm chất nông thôn. Ngón tay trỏ ngắn ngủn mập mạp của ông ta chỉ cô theo dấu những con đường Bồ Đào Nha, dừng lại ở một ngôi làng khuất nẻo nằm trên con đường cách xa đại dương.
Alte bốn quả núi. Alte con sông cuồn cuộn chảy qua. Các bạn là những thanh niên đứng đắn và tôi hy vọng các bạn sẽ giúp tôi một việc. Hãy lên thăm Alte. Bởi vì tôi muốn các bạn được thấy mặt tốt đẹp nhất của Bồ Đào Nha.

Ông ta bắt tay lần lượt cả sáu người và chúc họ lưu trú vui vẻ trên đất nước ông. Một viên phụ tá trả giấy tờ xe cho Joe, dấu đóng cẩn thận hết cả, chiếc pop-top vừa rục rịch rời trạm hải quan, viên chỉ huy liền quay sang làm việc với người Tây Ban Nha lái chiếc xe tải, và Britta nghe thấy ông ta làu bàu bằng tiếng Tây Ban Nha,
Thế anh định làm cái quái gì với những cái ống kia?

Quá trình làm quen với đất nước mới này là một khám phá. Vì Bồ Đào Nha tụt hậu rất xa so với Tây Ban Nha về bất cứ chỉ số xã hội hay kinh tế nào - đó thực sự là một mảnh đất thuộc thế kỷ mười tám - những hành động thái quá của thời hiện đại từng làm hỏng bờ biển Tây Ban Nha vẫn chưa thâm nhập vào đây, và người ta được thấy cảnh núi non có thể đẹp đẽ đến thế nào khi đổ thoai thoải xuống những bãi biển sạch sẽ, yên tĩnh. Các thành phố ở Bồ Đào Nha đều sạch sẽ, cổ kính và đậm chất phong kiến. Dọc bờ Đại Tây Dương không có tòa nhà chọc trời nào, các triệu phú nước ngoài lẻn vào vùng này xây dựng nhà cửa đều buộc phải tiến hành một cách kín đáo để du khách trên xa lộ quanh co uốn khúc không thể nhìn thấy những tòa nhà mới.
Nhưng chính đất đai là thứ quyến rũ Joe. Các quả đồi được che phủ bằng những hàng cây thấp đang kỳ sinh trưởng đẹp đến mức Joe phải dừng xe và thuyết phục Britta hỏi xem đó là cây gì. Cô thử dùng tiếng Tây Ban Nha, nhưng người đàn ông cô hỏi chuyện lại không chịu sử dụng ngôn ngữ ấy, dù cô ngờ là ông ta hiểu hết.
Cây hạnh,
ông ta trả lời bằng tiếng Pháp.
Cô nên đến đây vào tháng Giêng, khi chúng nở hoa. Cách xa hàng dặm, cô đã có thể ngửi thấy mùi thơm rồi.

Trên đồi có cam, sồi cổ thụ và cây thường xuân, nhưng nhiều nhất vẫn là vẻ trù phú của các trang trại nhỏ, các cánh đồng được chia ranh giới bằng tường đá, nhà cửa đều xây thấp và trông như thể mọc thẳng từ lòng đất lên chứ không phải được xây trên đó.
Đất nước này khá đặc biệt đấy,
Joe nói, và càng ngắm nhìn vùng đất, nhìn những dấu hiệu rõ ràng cho thấy nó đã được chăm sóc và yêu quý qua bao thế kỷ, anh càng thích Bồ Đào Nha.
Tôi có cảm giác như trước kia mình đã tới đây rồi,
anh phát biểu.
Giống như đang về nhà vậy.

Anh cho xe chạy chầm chậm xuyên qua vùng đất thần tiên với rừng, đồi và đại dương tên là Algarve ấy. Anh ngờ rằng đây là một trong những địa điểm tuyệt vời nhất thế giới, một nơi tự bản thân đã may mắn, lại còn nhận thêm phần may mắn vì bị lịch sử và sự phát triển bỏ qua. Tại đây không có sân bay Malaga mỗi ngày đưa đến hàng nghìn du khách thích tiêu tiền. Nếu muốn thăm Algarve, anh phải bỏ ra cả thời gian và trí lực, chứ không chỉ đơn thuần là tiền.

Chúng ta hãy ăn trưa ở Albufeira,
anh nhìn bản đồ nói.
Nó ngay ngoài biển. Sau đó chúng ta có thể quay vào vùng đồi để xem Alte có gì hay không.
Những người khác đều tán thành, vậy là họ tiếp tục đi - nhiều lần dừng lại ngắm nhìn những bãi biển dài không một bóng người - về phía thị trấn lạ thường trong khu cảng đó, nơi phố xá uốn lượn vào vào ra ra các đường hầm đưa họ xuyên qua những quả đồi thấp. Phút trước họ còn ở trên đỉnh đồi... hai lần rẽ trái, thế là phút sau họ đã ở trong lòng đất ngay dưới chỗ lúc nãy. Thích thú với chất thần tiên của thị trấn, Monica reo lên,
Khác xa Torremolinos một cách tuyệt vời.
Song Joe nhận thấy, như sau này anh kể với tôi, đến giờ ăn, cô đã nhờ trực giác mà tìm ra được một quán bar đủ nhếch nhác để thích hợp với quang cảnh Torremolinos.
Bên trong quán, một người Anh tha hương gầy giơ xương, mặt mũi nhợt nhạt được biết đến dưới cái tên Churchill đang ngồi uể oải trong góc, và với khả năng thần giao cách cảm kỳ lạ, ông ta và Monica lập tức nhận ra nhau, không phải nhờ tên tuổi mà nhờ hoàn cảnh.

Hullo,
ông ta lầm bầm như vẫn chưa tỉnh hẳn.
Chỉ nhìn cũng biết cô là người Anh.


Tên tôi là Monica. Thức ăn ở đây thế nào?


Dở kinh khủng.


Còn bia?


Tạm được, nếu cô đãi.


Được, tôi đãi, nếu ông cho chúng tôi biết vài nét về nơi này.
Monica chỉ đạo Cato ghép mấy bàn lại và bảo Churchill,
Mời ông ngồi cùng chúng tôi.

Ông ta bảo là chưa thấy đói nhưng vẫn đến ngồi cùng, và vừa uống bia vừa nhận xét về Algarve.
Đây coi như một thuộc địa của Anh. Người Anh chúng tôi khôn lắm. Chúng tôi biết chỗ nào làm ăn được.
Giơ một ngón tay xương xẩu lên, ông ta chỉ vào đám khách du lịch đang băng qua quảng trường.
Hai người kia là dân Anh. Cả ba người kia cũng thế. Chết tiệt, họ đều là người Anh cả. Dở kinh khủng.

Khi người bồi bàn mang hai tờ thực đơn nhờn mỡ đến, Churchill quăng ngay xuống đất và bảo anh ta bằng tiếng Bồ Đào Nha lưu loát,
Cậu sang bên kia đường lấy cho chúng tôi sáu suất caldeirada de peixe.


Ông gọi món gì đấy?
Britta hỏi.

Gọi gì thì ăn đó,
ông ta thô lỗ đáp lại. Ông ta khoảng bốn mươi tuổi, người gầy đét, râu tóc không cắt, mặt khoằm khoặm như chim ưng, quần áo luộm thuộm, đôi giầy quần vợt bẩn thỉu, và có vẻ chán cuộc sống tha hương đến độ không muốn tỏ ra dí dỏm hay thực sự châm biếm nữa. Nhưng ông ta là người hiểu biết, và khi Joe nói,
Chúng tôi định ngó qua Alte một chút,
ông ta liền siết chặt hai bàn tay lông lá vào cái cằm râu mọc tua tủa mà nói,
Chắc chắn Chúa đã cho các bạn mượn chiếc la bàn của Người. Tôi xin chúc mừng các bạn đã chọn được nơi tuyệt nhất Algarve.

Trong lúc ông ta kể về vùng này và nhấm nháp bia đen Bồ Đào Nha, anh bồi bàn bưng về một chiếc khay trên có ba cái liễn to và đặt trước mặt mỗi cô gái một liễn.
Món gì thế này?
Britta hỏi. Churchill lấy thìa của cô mò xuống tận đáy liễn và vớt lên mấy con sò cùng một con bạch tuộc con. Ông ta giơ chúng lên cao trong không khí rồi lại thả tõm xuống liễn.
Hải sản thượng hảo hạng đấy,
ông ta lầm bầm.
Không hề bối rối trước hành động của ông ta, Britta mỉm cười ôn hòa và hỏi,
Ông có dùng một vài con không?
vậy là ông ta đáp,
Xin các bạn một hai miếng thôi,
rồi nhúng thìa vào liễn, vớt một con bạch tuộc nhỏ, giơ lên thật cao và thả cho nó rơi tọt vào miệng, một cái xúc tu trượt xuống cằm. Ông ta bèn hút cái xúc tu lạc lõng ấy nghe đánh chụt một cái, nhai chóp chép, nuốt ực và nói,
Món ngon nhất ở Bồ Đào Nha đấy.
Ông ta lại thọc thìa vào liễn của Monica, rồi của Gretchen, lấy ở mỗi liễn một con bạch tuộc.
Bữa trưa là một bước làm quen Bồ Đào Nha khá thú vị: bánh mì tỏi nóng giòn, rượu vang xanh, rất nhiều hành và khoai tây trong món caldeirada. Britta đánh giá các loại hải sản trong suất ăn của mình: cá chình, sò, ốc, tôm, cua, cá rôi, cá mòi, mực ống và ngon nhất là bạch tuộc con, vừa ngọt vừa giòn lại đậm đà vị biển.
Món này ngon thật,
cô nói với Churchill, và ông ta lại lầm bầm,
Chất lượng thượng hảo hạng mà lại. Tôi đã bảo là ngon mà.

Khi nhóm bạn rời Albufeira thì trời đã xế chiều. Họ đi khá sâu vào trong đồi mới tìm được đường dẫn đến thị trấn Alte. Sau mấy dặm lên dốc với tốc độ vừa phải, họ đến một chỗ rẽ trông xuống một ngôi làng nhà cửa san sát đến mức chỉ cần liếc mắt đã bao quát được toàn bộ quang cảnh. Nằm cheo leo bên cạnh một thác nước đổ xuống hẻm núi hẹp, Alte được bốn quả đồi bao bọc; ấy là một ngôi làng búp bê đẹp chưa từng thấy.
Trời đã nhá nhem tối, lái ngựa đã lùa bầy ngựa từ trên đồi xuống.

Tôi sẽ mê nơi này mất thôi,
Joe nói.