Chương 2

Dịch giả: Trương Đắc Vỵ
NXB Văn Học
Hề Launcelot:
Ai ơi, ai ơi! Ới, ới! Ai ơi, ai ơi!
[11]
• SHAKESPEARE
[11] Người lái buôn thành Venice (hồi 5, cảnh một) của William Shakespeare.
Giữa lúc một trong hai nhân vật yêu kiều mà chúng tôi vừa giới thiệu đôi nét với độc giả đang chìm đắm trong suy tư thì cô em, hồi nãy hoảng hốt thốt ra tiếng kêu, đã trở lại bình thường. Nàng tự cười về thái độ yếu hèn của mình và hỏi chàng thanh niên cưỡi ngựa bên cạnh:

Những bóng ma như vậy có thường thấy trong rừng không, anh Heyward? Hay đó là một trò giải trí đặc sắc dành riêng cho chúng em? Nếu đúng thế thì lòng biết ơn không cho phép chúng em có ý kiến; còn nếu là trường hợp trên thì cả chị Cora và em sẽ phải đem hết lòng can đảm gia truyền mà chúng em rất tự hào, trước khi phải chạm trán tướng Montcalm lợi hại.


Người Anh điêng này là một liên lạc viên của quân đội,
viên sĩ quan đáp,
và theo tập tục của dân tộc, anh ta có thể được coi như một anh hùng. Anh ấy tự nguyện đưa chúng ta đến vùng hồ bằng một con đường ít người biết, nhanh hơn đi theo bước chân chậm chạp của đoàn quân, do đó thú vị hơn.

Thiếu nữ rùng mình, có phần giả cách song nhiều phần do khiếp sợ thực sự, nàng bảo:

Em không ưa tên này. Anh Duncan, chắc hẳn anh biết rõ hắn ta, bằng không anh đã chẳng dễ dàng tự giao phó cho hắn.


Alice, hãy nói là bằng không anh đã chẳng giao phó các cô cho anh ta. Chính vì biết rất rõ nên anh mới tin cậy như vậy, nhất là lúc này. Người ta đồn anh ta cũng là dân xứ Canada, song đã từng chiến đấu cùng với các người bạn của ta là dân Mohawk, một trong sáu bộ lạc đồng minh như em đã biết. Nghe đâu anh ấy đến với chúng ta trong một trường hợp lạ lùng có liên quan tới cha em và trong vụ này, con người man sơ đã bị đối xử nghiêm khắc… nhưng anh cũng quên cái chuyện vặt vãnh đó rồi; miễn bây giờ anh ta là bạn của chúng mình.

Lúc này Alice lo lắng thực sự và kêu lên:

Nếu hắn là kẻ thù của cha em thì em càng không ưa. Thiếu tá Heyward, anh có thể nói chuyện với hắn để em nghe giọng nói của hắn được không? Mặc dù việc làm này có thể ngớ ngẩn, anh thường thấy em căn cứ vào giọng nói của một người mà đặt tin tưởng.


Vô ích thôi, chắc chắn anh ta chỉ đáp lại bằng một tiếng cộc lốc. Cũng như hầu hết những người đồng chủng, dù nghe hiểu anh ta cũng làm như không biết tiếng Anh; lúc này hơn bao giờ hết, anh ta càng không chịu sử dụng thứ tiếng đó vì chiến tranh đòi hỏi anh phải giữ vẻ nghiêm trang trịnh trọng. Nhưng kìa, anh chàng dừng ngựa; chắc hẳn đã tới con đường tắt chúng ta sắp đi.

Thiếu tá Heyward đoán đúng. Khi họ tới chỗ người Anh điêng đang đứng chỉ tay vào một đám cây rậm rạp nằm ven con đường quân sự thì thấy một lối nhỏ hẹp tối om, một người đi còn khó khăn.

Đây là con đường của chúng ta.
viên sĩ quan trẻ khẽ nói,
Xin hai cô chớ tỏ thái độ ngờ vực kẻo lại chuốc lấy những nguy hiểm mà các cô e ngại.


Cora, chị nghĩ sao?
cô gái tóc vàng vẻ miễn cưỡng, hỏi chị,
Đi cùng với đoàn quân tuy không thích thú cho lắm, nhưng phải chăng chúng ta cảm thấy an toàn hơn?


Alice, em ít am hiểu những tập quán của thổ dân nên không thấy rõ đâu là nguy hiểm thực sự.
Heyward nói,
Nếu kẻ địch đã tới vùng chuyên chở đường bộ, một điều hoàn toàn không thể xảy ra vì trinh sát của ta đã được tung đi khắp nơi, nhất định người ta đã thấy chúng đánh thọc sườn đoàn quân và đã có vô số những mảng da đầu[12]. Kẻ địch đã biết con đường quân sự, còn con đường của chúng ta có lẽ chưa bị lộ vì mới được quyết định sử dụng trong vòng một tiếng đồng hồ đây thôi.

[12] Các chiến binh da đỏ có tục lệ lột mảng da đầu có chỏm tóc của kẻ địch bị giết để ghi lại chiến thắng.

Phải chăng chúng ta nghi ngờ con người này vì phong cách của hắn không giống chúng ta và nước da của hắn tối màu?
Cora lạnh lùng hỏi.
Không ngần ngại gì nữa, Alice nhanh nhẹn quất roi vào con ngựa giống Narrangansett, theo sát người liên lạc vào con đường tối và um tùm, vừa đi vừa gạt những cành cây con sang hai bên. Viên sĩ quan nhìn thiếu nữ vừa nói với một vẻ khâm phục rõ rệt, rồi cứ để cho người bạn đồng hành tóc vàng và không kém phần xinh đẹp phóng ngựa lên trước, anh chăm chút mở lối cho cô gái có tên gọi là Cora. Dường như đám người hầu đã được lệnh từ trước nên họ không rẽ vào lối mòn rậm rạp mà lại đi theo con đường đoàn quân vừa qua. Theo lời Heyward thì người dẫn đường khôn ngoan đã đề ra biện pháp đó nhằm mục đích giảm bớt những dấu vết trên đường đi, đề phòng bọn người da đỏ Canada vượt lên trước quá xa đạo quân Pháp. Trong hồi lâu, không ai chuyện trò với ai vì đường khó đi; sau đó họ vượt ra khỏi đám bụi rậm trải rộng ven con đường lớn rồi luồn vào dưới vòm cây cao vút và tối om của rừng rú. Tới đây, đường dễ đi hơn. Thấy hai cô gái có thể điều khiển được ngựa của họ, người dẫn đường bèn cho ngựa chạy lon ton, với một tốc độ để cho những con vật có bước chân chắc nịch và thuộc giống đặc biệt có thể đi nước kiệu một cách thoải mái. Chàng thanh niên đang quay sang nói chuyện với nàng Cora mắt đen, bỗng có tiếng vó ngựa xa xa phía sau đập vào rễ cây trên con đường khúc khuỷu khiến anh phải dừng bước; cùng một lúc, hai thiếu nữ cũng ghìm cương, và cả đoàn đứng lại để xem có chuyện gì bất ngờ xảy ra.
Lát sau, họ thấy một con ngựa to giống như con hươu đang băng mình giữa những cây thông thẳng tắp; tiếp đó là nhân vật có dáng điệu vụng về mà chúng tôi đã nói ở chương trên, đang ra sức thúc một con vật gầy gò phi hết tốc độ nó có thể đạt tới.
Trước đó, đoàn du hành không hay biết có con người này đuổi theo. Nếu khi đi bộ, thân hình cao kều của anh đập vào mắt mọi người thì dáng điệu lúc cưỡi ngựa lại càng khiến ta phải chú ý hơn. Mặc dù chiếc đinh thúc ngựa độc nhất của anh luôn luôn thọc vào mạng sườn con ngựa cái, anh cũng chỉ đạt được một nước đại chậm chạp bằng hai vó sau của con vật trong khi hai vó trước của nó hỗ trợ một cách thất thường bằng một thứ nước kiệu vừa chạy vừa nhảy. Sự chuyển tiếp nhanh từ nước đại sang nước kiệu tạo nên một ảo thị, tưởng đâu nó có một sức mạnh ghê gớm. Một điều rõ ràng là Heyward, vốn có con mắt đánh giá sành sỏi những ưu điểm của một con ngựa, đã vận dụng hết tài năng mà cũng không kết luận được rằng kỵ sĩ đang tới phi ngựa kiểu gì trên con đường ngoằn ngoèo một cách gan dạ như vậy.
Những động tác linh hoạt của kỵ sĩ cũng đáng chú ý không kém gì của con ngựa. Mỗi khi con vật chuyển đổi tư thế, anh ta lại nhổm cả thân hình cao lêu đêu trên hai bàn đạp; do đôi cẳng dài quá khổ, người anh lúc vươn dài lúc co ngắn, không đoán nổi kích thước ra sao. Để kết thúc bức tranh người ngựa, xin nói thêm là do bị đinh thúc một chiều cho nên tưởng chừng như một bên sườn con vật chạy nhanh hơn bên kia; còn cái đuôi rậm rì cứ luôn luôn quật vào phía bên sườn bị thúc.
Trong lúc nhìn người khách lạ, đôi mày thanh tú, nở nang và rắn rỏi của Heyward mới đầu chau lại, rồi dần dần dãn ra, và trên môi anh nở một nụ cười mỉm; Alice chẳng giữ gìn ý tứ gì cả, lộ vẻ vui mừng ra mặt, và ngay trong đôi mắt đen tư lự của Cora cũng thấy ánh lên một tia vui mà, dường như do thói quen hơn là do bản tính, nàng ghìm lại được.

Ông tìm ai ở đây chăng?
Heyward hỏi khi người kia tới gần và cho ngựa đi chậm lại,
Mong rằng ông không phải là sứ giả mang tin chẳng lành tới.


Cứ cho là như vậy,
người khách lạ vừa đáp vừa sử dụng chiếc mũ ba cạnh để tạo ra một sự lưu thông trong không khí khiến chẳng ai hiểu anh ta trả lời vào câu hỏi nào của viên sĩ quan trẻ. Sau khi đã quạt mát và hồi lại sức, anh ta nói tiếp:
Tôi nghe nói các vị đến pháo đài William Henry. Tôi cũng đi về phía ấy, và tôi thiết nghĩ cả hai bên chúng ta đều mong muốn có những người bạn đồng hành tốt.


Dường như ông có ưu tiên nắm lá phiếu quyết định,
Heyward đáp,
chúng tôi gồm ba người, còn ông chỉ mới hỏi ý kiến của riêng mình.


Cứ cho là như vậy. Điều đầu tiên cần có là phải biết mình muốn gì. Khi đã biết chắc, việc này không dễ dàng một khi dính dáng tới phụ nữ, thì điều tiếp theo là thi hành quyết định. Tôi cố gắng thực hiện cả hai điều đó và đã tới đây.


Nếu ông định đi tới miền hồ thì ông nhầm đường rồi.
Heyward kiêu kỳ nói,
Con đường lớn tới đó cách phía sau lưng ông nửa dặm.


Cứ cho là như vậy.
Người khách lạ đáp, không hề thoái chí trước sự tiếp đón lạnh nhạt của Heyward,
Tôi đã lưu lại một tuần lễ ở Edward, và họa chăng tôi cấm khẩu mới không hỏi thăm con đường tôi sắp đi; vả lại, nếu tôi cấm khẩu thì chẳng thà giải nghệ quách cho xong.

Anh ta cười làm duyên một cách kín đáo như một kẻ vì nhũn nhặn không dám lộ liễu tán thưởng câu nói ý nhị của mình; còn những người nghe chẳng hiểu gì cả; anh lại tiếp:

Làm nghề nghiệp của tôi mà quá thân mật với những người mình dạy dỗ thì quả là thiếu thận trọng; bởi thế, tôi không đi theo con đường của đoàn quân. Vả chăng, tôi nghĩ rằng một người có bản lĩnh như ông tất giàu kinh nghiệm đi đường. Cho nên tôi đã quyết định nhập bọn để cuộc hành trình trở nên thú vị và cũng để chia bùi sẻ ngọt với ông.

Heyward không biết nên biểu lộ sự tức giận đang sôi sục trong lòng hay cười vào mũi người đối thoại, anh kêu lên:

Thật là một quyết định độc đoán nếu không phải là hấp tấp! Nhưng ông vừa nói tới dạy dỗ và nghề nghiệp. Phải chăng ông làm trợ lý trong đội dân vệ và giảng dạy khoa học cao quý về thế thủ và thế công? Hoặc giả ông kẻ vẽ những đường góc làm ra vẻ chứng minh các bài toán?

Người khách lạ ngạc nhiên nhìn Heyward một lát. Vẻ dương dương tự đắc biến mất, nhường chỗ cho một thái độ khiêm nhường, anh đáp:

Mong rằng không có thế công gì cả giữa đôi ta; còn về thế thủ thì, nhờ ơn Chúa, tôi chưa phạm một tội lỗi gì cụ thể từ lần cuối cùng tôi cầu xin Người ban phước lành. Tôi không hiểu được những lời ám chỉ của ông về những đường góc, và tôi xin nhường việc chứng minh các bài toán cho những người được chỉ định riêng để làm nhiệm vụ thiêng liêng đó. Tôi không dám đòi hỏi một ân huệ nào lớn hơn là thấu hiểu được đôi chút nghệ thuật vinh quang nguyện cầu và tạ ơn Chúa bằng những bài thánh ca.


Rõ ràng ông khách là một đệ tử của thần Apollo[13],
Alice vui thích reo lên,
và em xin đứng ra bảo trợ cho ông ta. Thôi, anh Heyward đừng chau mày nữa, và hãy vì đôi tai đang khao khát của em mà để ông đi cùng.

[13] Thần Ánh sáng, Nghệ thuật và Công lý.
Đoạn nàng hạ thấp giọng nói nhanh, mắt liếc nhìn Cora đang thong thả đi theo người dẫn đường lầm lì cau có:

Vả lại khi cần, ông ta có thể là người bạn trợ sức cho chúng mình.


Alice, em tưởng anh dẫn những người thân yêu của mình vào con đường bí mật này một khi thấy cần có sự giúp đỡ đó sao?


Không đâu; bây giờ em không nghĩ như vậy nữa; nhưng ông khách lạ này quả là ngộ nghĩnh, và nếu như ông ta
mang âm nhạc trong tâm hồn,
nỡ nào chúng mình từ chối không cho nhập bọn.

Nói rồi, nàng giơ roi chỉ vào con đường phía trước với một vẻ đầy thuyết phục, và đôi mắt nàng bắt gặp đôi mắt của Heyward, người thanh niên chần chừ một lát như để kéo dài thời gian đó ra; rồi, khuất phục trước uy lực dịu dàng của cô gái, anh thúc giày vào sườn con chiến mã thoắt tới bên Cora.

Anh bạn, tôi lấy làm vui thích được gặp anh,
Alice nói tiếp, vừa vẫy tay ra hiệu cho người khách lạ đi theo vừa thúc con Narrangansett đi nước kiệu,
Bà con họ hàng quá khen bảo tôi hát cũng không đến nỗi tồi trong một tiết mục song ca; vậy để cho cuộc hành trình được vui vẻ, chúng ta hãy làm công việc thú vị này. Một kẻ kém cỏi như tôi lại được một bậc thầy của nghệ thuật nà nhận xét dạy bảo thì quả là một điều rất bổ ích.

Không do dự, thầy quản hát làm theo lời cô gái, vừa đi vừa nói:

Hát những bài thánh ca đúng lúc đúng nơi khiến cho cả tâm hồn lẫn thể xác được sảng khoái, và không gì giúp cho tâm trí thảnh thơi hơn một sự cảm thông an ủi. Nhưng phải có bốn bè mới hát thật hay được. Rõ ràng cô có giọng cao êm và khỏe; nhờ có sự phù hộ đặc biệt, tôi có thể đi giọng cao tới cung cao nhất; nhưng chúng ta thiếu giọng nữ trầm và nam trầm. Ông sĩ quan nhà vua lúc nãy ngần ngại không cho tôi nhập bọn, có thể hát được giọng trầm, căn cứ vào âm điệu giọng nói của ông ta trong lúc trò chuyện bình thường.


Chớ nên quá vội vã nhận xét qua vẻ bên ngoài lừa dối,
Alice mỉm cười nói,
mặc dù khi cần thiếu tá Heyward có thể phát ra những âm trầm, nhưng hãy tin tôi là giọng tự nhiên của anh ấy là nam cao êm chứ không trầm như anh tưởng đâu.

Người bạn đồng hành ngây thơ của cô gái hỏi:

Thế anh ta có hay hát những bài thánh ca không?

Alice suýt bật lên cười, nàng kìm lại được và đáp:

Tôi e rằng anh ấy chỉ thích những bài hát không nghiêm trang. Những may rủi của đời lính không mấy khi làm nảy nở những thú vui lành mạnh hơn.


Chúa ban cho con người ta tiếng nói cũng như các năng khiếu khác để sử dụng chứ không để lạm dụng. Không ai có thể nói là đã thấy tôi xem thường những gì Chúa ban cho. Tuy có thể nói được rằng, cũng như tuổi trẻ của vua David[14], cả quãng đời niên thiếu của tôi dành riêng cho âm nhạc, nhưng nhờ ơn Chúa, không một lời thơ ca tục tĩu nào làm nhơ bẩn đôi môi tôi.

[14] Vua Israel, theo truyền thuyết, thuở trẻ là người chăn súc vật, sau nổi tiếng về chơi đàn thụ cầm và soạn thánh ca.

Vậy ra anh dồn hết tâm lực cho những bài hát đạo ư?


Cứ coi là như vậy. Cũng như những lời ca của David hay hơn tất cả những ngôn ngữ khác, những bài thánh ca của các tu sĩ hiền nhân vượt hẳn thơ ca rỗng tuếch. May thay tôi có thể nói được rằng tôi chỉ phát biểu những ý nghĩ và ước vọng của chính vua Israel mà thôi; mặc dù thời gian có làm thay đổi chút ít, bản dịch của chúng tôi sử dụng tại các thuộc địa của nước Anh Mới phong phú, chính xác giản dị hơn tất cả các bản dịch khác, rất sát nguyên tác vĩ đại đầy cảm hứng của tác giả. Dù ở đâu, ngủ hay thức, tôi cũng có một bản của tác phẩm tuyệt vời này. Đây là cuốn xuất bản lần thứ hai sáu tại Boston, năm Thánh 1744, nhan đề là: Những bài thánh thi, ca vịnh và hát lễ của Cựu ước và Tân ước, được dịch một cách trung thành sang tiếng Anh, để các đấng thánh sử dụng, bồi bổ và di dưỡng trong đời công và đời riêng, đặc biệt ở nước Anh Mới.

Trong lúc tán dương sản phẩm hiếm có này của các nhà thơ trong nước, người khách rút cuốn sách trong túi ra, đeo đôi mục kỉnh gọng sắt vào và mở sách với một vẻ nâng niu kính cẩn phù hợp với tính chất thiêng liêng của cuốn sách. Rồi chẳng cần giải thích dài dòng, anh ta mở đầu bằng câu:
Thánh ca Standish,
đưa lên mồm cái dụng cụ kỳ lạ đã được miêu tả, làm phát ra một âm thanh lanh lảnh, cất tiếng lấy giọng ở một bát độ thấp hơn và bắt đầu hát. Tiếng hát cao vút, êm nhẹ, du dương, như thách thức nhạc điệu, ý thơ và cả những bước đi khó nhọc của con vật thiếu luyện tập:
Kìa anh em ăn ở hòa thuận nhau
Thật tốt đẹp thay!
Ấy khác nào dầu quý giá đổ ra trên đầu,
Chảy xuống râu, tức râu của Aaron,
Chảy đến cả áo người.[15]
[15] Lời Thánh kinh.
Vừa ca những vần thơ tuyệt diệu, người khách lạ vừa lấy tay phải nhịp nhàng giơ lên hạ xuống; khi hạ thấp, những ngón tay dừng lại một lát trên những trang cuốn sách nhỏ, lúc giơ cao, cả bàn tay xòe ra, không ai có thể bắt chước nổi trừ người nào đã được huấn luyện. Dường như do một thói quen sẵn có, việc đánh nhịp bằng tay đối với anh trở nên cần thiết, và tay anh chỉ dừng lại khi giới từ mà thi gia dùng để chấm câu đã được xướng lên với đầy đủ hai âm tiết.
Những âm thanh mới lạ như vậy giữa cảnh cô tịch của chốn sơn lâm không thể không lọt vào tai những người đi trước không xa. Người da đỏ thì thầm mấy câu tiếng Anh bập bõm với Heyward, anh này nói lại với người khách làm ngắt quãng và chấm dứt luôn thể những cố gắng hát ca của anh.

Mặc dù không có gì nguy hiểm, sự thận trọng thông thường bảo chúng ta phải giữ hết sức yên lặng trên quãng đường rừng này. Alice sẽ thứ lỗi cho nếu như anh làm giảm hứng thú của em vì phải yêu cầu ông bạn đây hoãn việc ca hát tới một dịp khác an toàn hơn.


Quả là anh sắp làm giảm hứng thú của em,
cô gái tinh nghịch đáp,
vì em chưa từng thấy có một sự phối hợp nào kém cỏi hơn giữa cách biểu diễn và ngôn ngữ bài ca như vừa được nghe; và em đang mải tìm nguyên nhân của sự thiếu sót như vậy giữa tiếng hát và ý thơ thì giọng trầm của anh đã cắt đứt những suy tưởng thú vị của em, anh Duncan ạ.

Nhận xét của cô gái làm cho Heyward tự ái, anh nói:

Anh thật không biết em gọi giọng trầm của anh là cái gì, chỉ biết rằng đối với anh, sự an toàn của em và chị Cora còn quý giá hơn bất cứ bản nhạc nào của Handel.
Bỗng Heyward ngừng bặt, đưa nhanh mắt về phía một lùm cây rậm rạp rồi ném một cái nhìn ngờ vực vào người dẫn đường vẫn đang đều bước với vẻ bình thản trang nghiêm. Anh cười thầm, nghĩ là mình đã nhầm trái cây rừng bóng nhẫy với con ngươi long lanh của một kẻ man rợ đang lẩn quất đâu đây; anh phóng ngựa lên phía trước, tiếp tục câu chuyện bị gián đoạn bởi ý nghĩ vừa thoáng qua đầu.
Thiếu tá Heyward chỉ nhầm là đã để cho tính kiêu căng tự phụ của tuổi trẻ làm mờ tinh thần cảnh giác cao của mình. Đoàn người vừa đi khỏi thì trong bụi rậm, những cành cây nhẹ nhàng rẽ sang hai bên để lộ một bộ mặt hung dữ với những nét sơn man rợ và hằn lên những dục vọng không kiềm chế, đang dõi theo bước đi của đoàn du hành. Một vẻ đắc chí thoáng hiện trên khuôn mặt vẽ sơn sẫm màu của con người chốn núi rừng khi y biết được hướng đi của những người y định ám hại. Đoàn người vẫn vô tình tiến bước; bóng hai thiếu nữ thanh mảnh và duyên dáng thấp thoáng giữa rừng cây, trên con đường uốn khúc, theo sau là dáng hình rắn rỏi của Heyward; cuối cùng, hình thù xấu xí của thầy quản hát khuất sau những rặng cây tối om sừng sững giữa rừng sâu.