Chương 28

Dịch giả: Trương Đắc Vỵ
NXB Văn Học
Leonato:
Xin nói ngắn thôi; anh thấy đấy, thời gian này tôi bận lắm.
[70]
• SHAKESPEARE
[70] Chẳng có chuyện gì cũng làm rối lên (hồi 3, cảnh năm) của William Shakespeare.
Bộ lạc Delaware (đúng hơn là một nửa bộ lạc) mà chúng ta đã nhiều lần nhắc tới, định cư tại một nơi gần làng tạm thời của dân Huron, quân số hai bên bằng nhau. Cũng như những người láng giềng, họ đã theo Montcalm tiến vào lãnh thổ của Anh hoàng, đã xâm nhập sâu và nghiêm trọng vào đất săn bắn của dân Mohawk. Tuy vậy, đúng vào lúc viên tướng Pháp cần đến sự giúp đỡ của họ nhất, với tính dè dặt khó hiểu rất thông thường đối với thổ dân, họ đã quyết định ngừng sự ủng hộ. Người Pháp đã giải thích theo nhiều cách việc đồng minh của họ bất ngờ trở mặt. Đa số ý kiến cho rằng dân Delaware tôn trọng một hiệp ước cũ đã làm cho họ bị lệ thuộc và chịu sự bảo trợ quân sự của dân Iroquois nên không muốn đụng đầu với các chủ cũ. Tuy nhiên, dân Delaware cũng phải người đến thông báo với tướng Montcalm rằng rìu trận của họ đã cùn, cần phải có thời gian để mài sắc; lời lẽ của họ gọn lỏn có thế, theo đúng tập quán của dân Anh điêng. Và vì tướng cao tay xứ Canada chủ trương chấp nhận dân Delaware là bạn thụ động còn hơn biến họ thành kẻ thù trực tiếp bằng những hành động nghiêm khắc và thiếu chín chắn đối với họ.
Sáng hôm đó, khi Magua dẫn đội chiến binh lặng lẽ đi từ những lều hải ly vào rừng như chúng tôi đã mô tả, mặt trời vừa hiện ra trên nơi đồn trú của dân Delaware, như đột nhiên giội ánh sáng lên bộ lạc chăm chỉ này đang tíu tít làm việc như thể mặt trời đã đứng bóng. Đàn bà chạy từ lều này sang lều khác, người chuẩn bị bữa ăn sáng, người lo những công việc nội trợ khác; gặp bạn, họ dừng lại thì thầm trao đổi vài ba câu vội vàng. Các chiến binh túm tụm từng tốp, họ suy nghĩ nhiều hơn nói, và khi phát biểu, rõ ràng họ đã suy đi tính lại cẩn thận mới thốt ra dăm bảy tiếng. Trong các lều thấy có rất nhiều dụng cụ săn bắn nhưng chưa ai sử dụng. Đây đó, một chiến binh đang kiểm tra vũ khí với thái độ của một người đinh ninh rằng trong rừng không có kẻ địch nào khác ngoài thú dữ. Thỉnh thoảng, mọi người lại liếc nhìn một chiếc lều lớn nằm yên tĩnh ở giữa làng, như thể trong lều có vật gì thu hút ý nghĩ chung của họ vậy.
Trong khung cảnh đó, đột nhiên một người xuất hiện ở mỏm xa của một mặt phẳng núi đá làm nền cho dân Delaware dựng làng. Người đó không cầm vũ khí, và nét sơn vẽ làm dịu bớt vẻ khắc khổ tự nhiên của khuôn mặt. Khi biết dân Delaware đã nhìn rõ mình, người đó dừng lại, giơ tay lên trời rồi lại hạ xuống đặt vào ngực để biểu lộ tình thân thiện. Dân làng chào đáp lại, lào xào hoan nghênh và mời người lạ mặt tới, cũng với những cử chỉ đầy hữu nghị. Sau một lúc dừng lại, thân hình nổi bật trên nền trời rực hồng buổi ban mai, người khách lạ có nước da đen sạm cảm thấy vững lòng, rời khỏi rìa núi và trịnh trọng bước vào giữa làng. Không khí im phăng phắc, chỉ còn nghe thấy tiếng đồ trang sức nhẹ bằng bạc đeo ở cổ và cánh tay người khách chạm vào nhau cùng tiếng lanh canh của mấy quả chuông nhỏ buộc quanh đôi moccasin bằng da hươu của người đó. Gặp ai khách cũng làm hiệu chào rất lịch sự, nhưng tuyệt nhiên không để ý đến đám đàn bà, dường như cho rằng trong công việc lúc này của mình, cảm tình của họ không chút nào quan trọng. Khi đi tới nhóm người mà khách đoán là những thủ lĩnh chủ yếu của bộ lạc qua nét mặt có vẻ kiêu hãnh của họ, người khách dừng lại. Lúc đó dân Delaware mới nhận ra người khách lạ tráng kiện và nhanh nhẹn đứng trước mặt họ chính là người thủ lĩnh Huron nổi tiếng Cáo Tinh Khôn.
Cuộc đón tiếp diễn ra trang nghiêm, yên lặng và thận trọng. Các chiến binh đứng phía trước tránh ra một bên nhường lối cho người nói năng giỏi nhất của bộ lạc; người này có thể nói được tất cả các thổ ngữ của dân Bắc Mỹ.

Xin hoan nghênh người bạn Huron tài giỏi,
người đó nói bằng tiếng Maqua,
xin mời đến ăn
succotash
[71] với anh em ở miền hồ.

[71] Món ăn bằng ngô và đậu giã lẫn với nhau. Người da trắng cũng ăn món này.

Tôi đến ăn đây,
Magua cúi đầu trả lời, trịnh trọng như một ông hoàng phương Đông.
Người thủ lĩnh Delaware cầm cổ tay Magua và hai người lại thân mật chào nhau lần nữa. Chủ mới khách về lều riêng của mình dùng bữa ăn sáng. Khách nhận lời rồi cùng với chủ khoan thai bước đi, kèm theo có ba bốn người trong số các thủ lĩnh già.
Những người còn lại trong bộ lạc nóng lòng muốn biết ngay lý do của việc thăm viếng bất thường này, nhưng họ vẫn không để lộ một nét mặt hay một lời nói nào tỏ ra sốt ruột.
Trong bữa ăn thanh đạm và ngắn ngủi, họ nói với nhau hết sức dè dặt, toàn bàn về các sự kiện của chuyến săn bắn vừa qua của Magua. Trong lúc nói chuyện, một người dù có lịch thiệp đến mấy chắc cũng không thể nào giữ được vẻ mặt như các chủ nhà; tuy bề ngoài họ vẫn ra vẻ coi cuộc đi thăm này như chuyện bình thường nhưng thực ra ai cũng đoán rằng nó phải liên quan đến một vấn đề gì bí ẩn và chắc là quan trọng đối với họ. Khi mọi người đã ăn uống no nê, đàn bà vào dọn mâm và cất rượu, rồi hai bên chuẩn bị bước vào một cuộc đấu trí tinh vi.

Mặt người cha vĩ đại xứ Canada của tôi lại quay về phía con cái Huron của người chăng?
Người có tài ăn nói của dân Delaware hỏi.

Có bao giờ người không nhìn chúng tôi đâu.
Magua đáp,
Người gọi chúng tôi là bộ lạc
yêu quý nhất
mà!

Tuy trong bụng thừa biết Magua nói láo, người thủ lĩnh Delaware vẫn gật đầu nghiêm trang và nói tiếp:

Rìu trận của các chiến binh trẻ Huron đã vấy máu quá nhiều!


Đúng thế, nhưng bây giờ rìu trận của chúng tôi đã cùn tuy vẫn sáng, vì bọn Anh chết rồi và láng giềng của chúng tôi lại là dân Delaware.

Chủ nhà vẫy tay tán đồng câu nói hòa bình đó nhưng không nói gì thêm.
Thấy nhắc đến vụ thảm sát ở pháo đài William Henry, Magua làm như chợt nhớ tới, bèn hỏi:

Chẳng hay tù nhân của tôi có làm phiền các anh em không?


Chúng tôi hoan nghênh cô ta.


Từ làng Huron sang làng Delaware, đường đi không xa và dễ dàng, nếu cô ta làm phiền anh em, xin cứ cho đưa về với đám đàn bà của chúng tôi.


Chúng tôi hoan nghênh cô ta,
người thủ lĩnh Delaware nhấn mạnh.
Magua tưng hửng lặng yên một lát, tuy bề ngoài y vẫn làm ra vẻ dửng dưng trước thất bại trong cố gắng đầu tiên định lấy lại Cora. Lát sau, y mới nói tiếp:

Không biết các chiến binh trẻ của tôi có dành đủ chỗ trên núi cho người Delaware săn bắn không?


Dân Lenape vẫn làm chủ núi đồi của mình,
người thủ lĩnh đáp lại vẻ hơi kiêu kỳ.

Tất nhiên rồi, người da đỏ tôn trọng công lý. Tại sao ta lại đánh bóng rìu trận, mài sắc lưỡi dao đánh nhau làm gì? Liệu bọn mặt tái có đông hơn chim sẻ trong mùa hoa nở không?


Hay!
hai ba người Delaware đồng thanh reo.
Magua đợi một lát để cho lời nói của mình làm mềm yếu tình cảm của đối phương rồi mới tiếp:

Phải chăng trong rừng có những vết moccasin lạ? Anh em không phát hiện thấy vết chân người da trắng ư?


Xin người cha xứ Canada của tôi cứ đến,
người thủ lĩnh trả lời úp mở,
các con của người sẵn sàng đón chờ.


Vị thủ lĩnh vĩ đại này đến là để hút thuốc với dân Anh điêng trong lều của họ. Người Huron chúng tôi cũng tuyên bố hoan nghênh người. Nhưng bọn Anh có cánh tay dài và cặp giò không bao giờ biết mỏi. Các chiến binh trẻ của tôi đã nằm mơ thấy vết tích của bọn Anh ở gần làng người Delaware.


Nhưng người Anh sẽ không thấy dân Lenape ngủ đâu.


Thế thì tốt lắm. Một chiến binh không ngủ sẽ nhìn thấy kẻ thù.
Magua nói, y nhận thấy không sao tìm được chỗ sơ hở của đối phương nên một lần nữa lại phải chuyển sang chuyện khác.
Tôi có mang sang biếu anh tôi một số quà. Dân tộc của anh tôi không muốn đi vào con đường chiến tranh vì cho rằng như thế không tốt, nhưng các bạn của anh tôi lại không quên được nơi họ đã sống.

Sau khi nói lên nhã ý của mình, người thủ lĩnh Huron khôn khéo đứng dậy, trịnh trọng bày quà tặng trước những cặp mắt ngời sáng của chủ nhà, chủ yếu là đồ nữ trang rẻ tiền cướp được của đám đàn bà bị giết ở pháo đài William Henry. Trong lúc chọn tặng phẩm cũng như lúc chia phần, Magua tỏ ra rất khôn khéo. Y biếu hai chiến binh cấp cao nhất (trong đó có một người là chủ nhà) những vật có giá trị lớn hơn. Hắn còn chia quà cho thủ hạ của hai người, đối với ai cũng tìm được những lời khen ngợi thích hợp đúng mực khiến cho không ai ca thán được điều gì. Tóm lại, y đã khéo léo vừa tâng bốc chủ nhà vừa làm ra vẻ hào phóng, và y đã nhận thấy ngay tác động của lời khen và quà biếu trong mắt những người được quà.
Thủ đoạn chính trị khôn khéo của Magua mang lại kết quả tức thì. Mấy người Delaware không còn nghiêm nghị nữa mà có vẻ thân mật hơn, nhất là chủ nhà sau khi đã ngắm nghía phần quà chiến lợi phẩm có giá trị của mình, cứ nhắc đi nhắc lại mấy tiếng:
Người anh tôi là một thủ lĩnh tài giỏi. Xin hoan nghênh!


Dân Huron chúng tôi yêu quý các bạn Delaware.
Magua đáp,
Mà làm sao không yêu được? Da chúng ta do cùng một mặt trời nhuộm màu, và những người chân chính của chúng ta sau khi chết sẽ đi săn ở cùng một cánh rừng. Người da đỏ chúng ta phải thân thiện với nhau, nhưng phải tinh mắt đối với người da trắng. Người anh tôi có phát hiện thấy do thám trong rừng không?

Người chủ nhà mang tên là
Trái Tim Sắt Đá
lúc này đã mất hết tính sắt đá có thể đã làm người ta gọi ông bằng cái tên đó. Vẻ mặt dịu đi rõ rệt, ông ta trả lời thẳng hơn vào câu hỏi:

Xung quanh nơi đồn trú của chúng tôi quả có mấy vết moccasin lạ. Vết giày đã vào tận các lều trong làng.


Thế người anh tôi có đánh đuổi bọn chó ấy đi không?
Magua hỏi, không hề tỏ vẻ chú ý tới câu trả lời của chủ nhân.

Làm thế không ổn. Con cái của Lenapebao giờ cũng hoan nghênh khách lạ.


Hoan nghênh khách lạ nhưng không hoan nghênh kẻ gian.


Liệu người Anh có cử đàn bà đi do thám không? Người thủ lĩnh Huron chẳng nói rằng đã bắt được đàn bà trong trận đánh đó sao?


Người thủ lĩnh Huron không nói dối đâu. Bọn Anh đã từng trinh sát ra đấy. Chúng đã vào làng chúng tôi nhưng không được ai hoan nghênh nên mới chạy về với dân Delaware. Chúng nói dân Delaware là bạn của chúng, dân Delaware đã quên người cha xứ Canada của họ rồi.

Câu nói bóng bẩy khéo léo đã trúng đích. Trong một tình trạng xã hội tiên tiến hơn, chắc Magua sẽ được nổi tiếng là một nhà ngoại giao tài giỏi. Chủ nhà hiểu rõ rằng sự bất hợp tác mới đây của bộ lạc Delaware khiến cho những người đồng minh Pháp trách cứ họ nhiều, và họ cảm thấy rằng rồi đây mọi hành động của họ sẽ bị người Pháp nghi ngờ cảnh giác. Không cần phải phân tích sâu nguyên nhân và kết quả cũng đoán được rằng tình hình như vậy rất có thể bất lợi cho họ sau này. Nhà họ ở, nơi họ thường săn bắn, hàng trăm đàn bà, trẻ con và sức mạnh vật chất của họ đều ở trên phạm vi lãnh thổ Pháp. Hoàn cảnh này làm cho họ không thích thú gì, nếu không phải là lo lắng, khi nghe Magua nói.

Xin cha tôi cứ nhìn thẳng vào mặt tôi,
Trái Tim Sắt Đá nói,
người sẽ thấy không có gì thay đổi cả. Đúng, các chiến binh của tôi không đi vào con đường chiến tranh vì họ đã được báo mộng là không được làm như vậy. Nhưng họ rất yêu quý và kính trọng vị tướng da trắng vĩ đại.


Khi người biết kẻ thù lớn nhất của mình được chính con cái mình nuôi dưỡng, khi người nghe tin một tên Anh khát máu ngồi hút thuốc ở ngay bếp lửa của người anh em tôi, khi người biết tên mặt tái đã giết chết bao bạn bè của người lại được ra vào tự do giữa những người Delaware, liệu người có nghĩ như thế không? Thôi đi, người cha Canada vĩ đại của tôi chẳng ngu ngốc đâu.


Tên Anh mà dân Delawre kinh sợ bây giờ ở đâu?
chủ nhà hỏi lại,
Ai đã giết thanh niên của chúng tôi? Ai là kẻ tử thù của người cha vĩ đại của tôi.


Súng Dài!

Nghe cái tên quen thuộc ấy, các chiến binh Delaware giật mình. Họ không giấu được ngạc nhiên vì lần đầu tiên họ được biết con người lừng danh trong đám dân Anh điêng đồng minh với Pháp lại đang nằm trong tay họ.

Người anh tôi định nói gì vậy?
Trái Tim Sắt Đá ngạc nhiên hỏi, giọng nói đã mất hết vẻ uể oải thường lệ của giống nói.

Một người Huron không bao giờ nói dối!
Magua vừa lạnh lùng đáp vừa tựa đầu vào vách lều và kéo vạt áo mỏng che kín bộ ngực đó nâu,
Người Delaware cứ điểm lại các tù nhân xem, họ sẽ thấy một tên da không đỏ không trắng.

Mọi người yên lặng suy nghĩ một lúc lâu. Người thủ lĩnh trao đổi riêng với các bạn và cử liên lạc đi mời thêm một số người xuất sắc nhất trong bộ lạc tới.
Lần lượt các chiến binh bước vào trong lều; tất cả được thông báo tin quan trọng Magua vừa nói ra. Người nào cũng sửng sốt, và kêu lên một tiếng khe khẽ từ cổ họng phát ra. Tin truyền khẩu từ người nọ đến người kia, cho đến khi cả làng trở nên hết sức bối rối. Đàn bà ngừng công việc để nghe lỏm dăm ba tiếng vô tình lọt ra từ cửa miệng các chiến binh đang bàn tán xôn xao.
Trẻ con bỏ cả chơi đùa; chúng chẳng biết sợ hãi, len chân cùng đi với cha chúng; chúng tò mò ngước mắt nhìn lên khi nghe người lớn thốt ra những tiếng kêu ngắn đầy kinh ngạc trước sự táo bạo của kẻ thù đáng căm ghét. Tóm lại, tất cả ngừng hết công việc, gạt hết mọi chuyện khác và, mỗi người một cách, biểu lộ tình cảm chung của toàn thể bộ lạc.
Khi không khí náo động đã dịu đi chút ít, các người già nghiêm túc ngồi lại để xem xét những việc mà danh dự và sự an toàn của bộ lạc đòi hỏi phải làm trong hoàn cảnh hết sức tế nhị và khó khăn này. Suốt trong lúc mọi người náo động xôn xao, Magua không những chỉ ngồi nguyên tại chỗ mà còn giữ nguyên tư thế lúc đầu, mình tựa vào vách lều, không cử động, bề ngoài lạnh lùng như không hề quan tâm đến kết quả cuộc bàn bạc của đám người già.
Tuy nhiên, không một dấu hiệu nhỏ nào về ý định tương lai của chủ nhà lọt được cặp mắt sắc sảo của y. Hiểu được sâu sắc bản chất của những người y phải tiếp xúc, y đoán trước được mọi hành vi của họ và có thể nói rằng trong nhiều trường hợp, y nắm được cả ý định của họ trước khi ý định đó nảy ra trong đầu họ.
Cuộc bàn bạc ngắn ngủi của dân Delaware vừa chấm dứt, cả làng lại nhốn nháo, báo hiệu một cuộc tập họp chính thức và trang nghiêm của toàn bộ lạc sắp được tổ chức. Ít có những cuộc triệu tập như thế này, trừ khi có việc gì tối quan trọng. Tên Huron tinh khôn, từ nãy vẫn ngồi tách riêng để quan sát mọi việc một cách kín đáo và chăm chú, biết ngay đã đến lúc quyết định kế hoạch của y thành công hay thất bại. Y bèn đứng dậy, ra khỏi lều, yên lặng đi lại chỗ các chiến binh đã bắt đầu tụ tập ở trước làng.
Có lẽ phải mất nửa giờ, mọi người, kể cả đàn bà trẻ con, mới về chỗ của mình. Sở dĩ lâu như vậy vì còn phải chuẩn bị nhiều việc quan trọng cần thiết cho một cuộc hội họp bất thường và trang nghiêm như thế này. Nhưng khi mặt trời lên đến đỉnh trái núi (dân Delaware đã dựng làng ở chân núi này), hầu hết mọi người đã ngồi yên vị. Những tia nắng ban mai từ sau hàng cây mọc trên đỉnh núi chiếu xuống đám người nghiêm nghị, chăm chú và quan tâm hơn bất cứ bao giờ trước đó. Số người lên tới trên một nghìn.
Trong một cuộc họp trang nghiêm như thế này, không có ai nóng lòng muốn vội vàng phát biểu để được chú ý, không ai muốn lôi cuốn người khác vào một cuộc tranh luận hấp tấp, thiếu chín chắn, để tỏ ra mình xuất sắc. Một hành động nông nổi và tự cao như vậy sẽ làm cho kẻ đó suốt đời mang tiếng yếu kém về trí tuệ. Chỉ có người cao tuổi và giàu kinh nghiệm nhất mới được nêu với dân làng vấn đề cần bàn bạc. Trước lúc có một người như vậy phát biểu, dù ai có nhiều thành tích chiến đấu, có năng khiếu bẩm sinh, có tài ăn nói đến đâu cũng không dám phá vỡ bầu không khí yên lặng. Người thủ lĩnh già có đặc quyền phát biểu lúc này cũng lặng yên, như bị kiềm chế trước tộc trưởng, mọi người lùi về chỗ, và sự yên lặng lại bao trùm khắp nơi đồn trú.
Một lát sau, một vài chiến binh trẻ đứng dậy theo lệnh của một cụ già đi cùng với Tamenund. Họ rời hàng ngũ, đi lại chiếc lều từ sáng đến giờ đã thu hút sự chăm chú của mọi người. Vài phút sau, các chiến binh trở ra và dẫn tới nơi xét xử những người đã làm cho cả bộ lạc phải chuẩn bị buổi lễ trang nghiêm này. Đám đông rẽ ra thành một lối cho nhóm người này đi vào, rồi lại khép kín, dàn thành một vòng đai người rộng lớn dày đặc.