Chương mười ba

Số từ: 3983
Người dịch: Nguyễn thị Hải Hà
NXB Lao Động
Nguồn: vietmessenger
Bóng Tối bắt đầu ám ảnh Olanna từ ngày nàng ở Kano về, cái ngày đôi chân nàng trở nên tê liệt. Chúng vẫn hoạt động bình thường khi nàng leo xuống xe lửa mà không cần phải vịn tay vào những hàng rào dính đầy máu; vẫn bình thường khi nàng đứng suốt ba tiếng đồng hồ trên một chuyến xe buýt về Nsukka chật cứng người, chật đến nỗi nàng không thể thò tay ra sau lưng để gãi một chỗ ngứa. Nhưng khi nàng về đến trước cổng nhà của Odenigbo, chúng bỗng trở nên tê liệt. Cái bàng quang của nàng cũng hỏng theo. Đôi chân nàng như bị tan chảy và nước nóng hôi hổi chảy tràn dọc theo giữa đùi nàng. Bé By là người đầu tiên phát hiện ra nàng khi nó đi ra cửa để ngóng nàng và hỏi Ugwu chừng nào thì mẹ Ola sẽ về. Nó khóc òa khi thấy cái bóng người đổ sụp ngay trước bậc thềm nhà. Odenigbo bế nàng vào, tắm cho nàng và ngăn không cho Bé By ôm nàng quá chặt. Sau khi con bé đã ngủ thiếp, Olanna kể lại cho Odenigbo nghe những điều nàng chứng kiến. Nàng tả lại những bộ quần áo có vẻ khá quen thuộc trên những xác chết không đầu trong sân, ngón tay của cậu Mbaezi vẫn còn co giật, đôi mắt lộn tròng trên đầu của một con bé vô danh được cất trong một quả bầu và một màu da rất kỳ cục — màu xám đục lờ lờ, như màu bảng đen không lau sạch phấn — của tất cả những cái xác chết trong sân.
Đêm ấy là đêm đầu tiên nàng bị Bóng Tối ám ảnh: một cái mền dày từ trên cao chụp xuống đè lên mặt nàng thật chặt, trong khi nàng vùng vẫy để thở. Nó thả nàng ra để nàng hớp không khí hết ngụm này đến ngụm khác, nàng thấy mấy con cú lửa ở cửa sổ vẫy gọi nàng bằng bộ cánh cháy xém. Nàng cố gắng diễn tả cái Bóng Tối đang ám ảnh nàng cho Odenigbo nghe. Nàng cũng cố tả cho chàng biết mùi vị của mấy viên thuốc mà bác sĩ Patel cho nàng uống, nó bợn lờm lợm như cợn lưỡi của nàng mỗi buổi sáng thức dậy.
Nhưng Odenigbo cứ nói, "Suỵt, nkem. Em sẽ khỏe nhanh thôi". Chàng nói với nàng bằng giọng rất dịu dàng, nghe kỳ cục, không giống giọng chàng khi bình thường chút nào. Chàng còn hát ru nàng khi tắm cho nàng trong bồn đầy nước thơm và đẩy bọt xà phòng tắm của Bé By. Nàng muốn bảo chàng thôi đừng làm mấy cái trò kỳ cục này nữa nhưng môi nàng nặng trĩu. Nói bỗng trở thành một lao động nặng nhọc. Khi bố mẹ nàng và Kainene đến thăm, nàng nói rất ít; Odenigbo là người kể lại những điều nàng đã chứng kiến.
Đầu tiên mẹ nàng ngồi cạnh bố nàng, gục gặc đầu khi Odenigbo kể bằng cái giọng dịu dàng rất kỳ cục. Rồi thì mẹ nàng ngã gục xuống; bà chuồi tuột xuống như thể xương của bà đã chảy lỏng cho đến khi phân nửa người của bà ở trên ghế còn nửa kia ở dưới nền nhà. Đó là lần đầu tiên nàng nhìn thấy nét mặt thật của mẹ mình, không trang điểm phấn son, không hoa tai vàng lủng lẳng, và đó cũng là lần đầu tiên Olanna thấy Kainene khóc kể từ khi hai người vẫn còn là trẻ con. "Em không cần phải nói gì cả, đừng nói gì cả", Kainene nức nở, mặc dù Olanna không có ý định nói.
Bố nàng đi đi lại lại trong phòng. Ông hỏi Odenigbo liên tục, bác sĩ Patel dựa vào tài liệu y học nào mà dám tuyên bố đôi chân Olanna bị liệt là bởi vì lý do tâm lý. Ông cho biết hai ông bà rất bực mình vì phải lái xe suốt chặng đường dài bắt đầu từ Lagos, bởi vì chính quyền liên bang phong tỏa đường bay nội địa và hãng hàng không Nigeria không có chuyến bay nào về miền Đông Nam. "Bố mẹ muốn đến ngay lập tức, ngay lập tức", ông nói rất nhiều lần đến độ Olanna tự hỏi không biết sự có mặt của cả hai ông bà có làm tình trạng của nàng tốt đẹp hơn tí nào không. Nhung thật tình mà nói nàng cảm thấy dễ chịu hơn, đặc biệt là với sự hiện diện của Kainene. Điều đó không có nghĩa là Kainene đã hoàn toàn tha thứ cho nàng nhưng dĩ nhiên đây là lúc bắt đầu.
Trong những tuần tiếp theo, Olanna nằm trên giường, người thân đến thăm nói ndo— tội nghiệp — lắc đầu thương hại nàng rồi thầm thì mắng mỏ bọn Muslim Hausa, cái bọn đen như dê miền Bắc, cái bọn bẩn thỉu chăn trâu với hai bàn chân nứt nẻ. Những ngày có khách đến thăm, Bóng Tối ám ảnh nàng dữ dội hơn là những ngày không ai đến thăm. Đôi khi chúng đến ba, bốn lần liên tiếp rồi bỏ nàng nín thở, mệt ngất ngư đến độ không còn khóc được, chỉ còn đủ sức mà nuốt mấy viên thuốc Odenigbo nhét vào tận miệng nàng. Có nhiều người khách đến thăm cũng kể lại tình cảnh của họ: nhà Okafors mất một người con trai, cả gia đình của anh ấy ở Zaria; con gái nhà Ibe không về từ Kaura-Namoda; nhà Onyekachi mất tám người ở Kano. Ngoài ra cũng có những câu chuyện khác, thí dụ như đám học giả người Anh ở Zaria khuyến khích chuyện thảm sát tập thể và cho sinh viên đi kêu gọi, xúi giục thanh niên. Đám đông ở mấy sân đậu xe tại Lagos đã hò hét chọc tức, "Cút, cút đi đám Igbo, cho hạ giá garri. Cút cho khuất mắt, chấm dứt mua nhà, mua cửa hàng cửa hiệu của chúng ta!". Olanna không thích nghe những câu chuyện này, nàng cũng không thích cái cách họ lén nhìn đôi chân nàng, làm như để khám phá xem có cục bướu trên chân nàng, khiến nàng không thể đi được không.
Có những ngày khi thức dậy sau mỗi lần chợp mắt, nàng thấy đầu óc tỉnh táo, như hôm nay. Cửa phòng ngủ của nàng mở toang, nàng có thể nghe những giọng nói trầm bổng từ phòng khách. Bẵng đi một dạo, Odenigbo xin các bạn tạm ngừng họp mặt. Chàng cũng ngừng chơi quần vợt, ở nhà để có thể săn sóc Olanna, nhất là lúc nàng cần đi vệ sinh. Nàng vui khi họ lại nhóm họp. Có khi nàng theo dõi câu chuyện. Nàng biết hội phụ nữ trong trường đại học tổ chức quyên góp thức ăn giúp người tị nạn; chợ, đường sắt và mỏ thiếc bị bỏ hoang sau khi người Igbo bỏ trốn; Đại tá Ojukwu bây giờ được xem như là lãnh tụ của người Igbo; dân chúng đang xôn xao đòi được ly khai và tự trị như là một quốc gia độc lập. Quốc gia này sẽ được đặt tên theo vịnh Biafra.
Cô Adebayo đang nói sang sảng. "Tôi nghĩ là sinh viên của chúng ta không nên ồn ào nữa. Đòi hỏi David Hunt phải bị đuổi chẳng có nghĩa lý gì cả. Cho ông ta một cơ hội và hòa bình sẽ được thiết lập.".
"David Hunt cho rằng chúng ta chỉ là một lũ trẻ điên khùng." Người nói là Okeoma. "Hắn nên về nước. Tại sao hắn đến đây để bảo chúng ta dập tắt lửa đang cháy, trong khi hắn và đám đồng lõa người Anh lại chính là người góp củi vun vào đống lửa đang cháy?"
"Họ có thể nhặt củi, nhưng chúng ta là người châm lửa", có người nào đó giọng hơi lạ, có lẽ là Giáo sư Achara, giảng viên mới của ban Vật lý, vừa từ Ibadan về sau cuộc đảo chính thứ hai.
"Củi cháy hay không không quan trọng mà điều quan trọng là tìm một giải pháp hòa bình trước khi mọi chuyện bùng nổ", cô Adebayo nói.
"Chúng ta tìm kiếm một nền hòa bình như thế nào? Gowon đã nói nền móng căn bản nhất của sự đoàn kết không hiện hữu, vậy thì chúng ta tìm hòa bình sao được?" Odenigbo hỏi. Olanna tưởng tượng chàng đang ngồi sát mép ghế, đẩy kính ở sống mũi lên trên lúc đang nói. "Chỉ có một câu trả lời ngắn gọn là ly khai. Nếu Gowon muốn thống nhất quốc gia, hắn đã phải tìm cách từ lâu lắm rồi. Nói để mà nói thôi chứ vụ thảm sát tập thể xảy ra đã khá lâu mà chẳng có một mống nào đứng ra khiển trách hay phê phán chuyện này. Làm như bao nhiêu dân mình chết như vậy chẳng có gì là quan trọng, chẳng đáng để quan tâm."
"Thế anh không nghe Zik nói hôm nọ à? Người Nigeria ở miền Đông, nghiến răng, nghiến răng, và tiếp tục nghiến răng cho đến khi chính quyền liên bang xét xử các vụ thảm sát này", Giáo sư Ezeka nói, giọng nói khản đục của ông tan nhanh.
Đầu Olanna đau nhức quá. Ánh nắng chiếu yếu ớt qua tấm rèm Ugwu đã vén lên khi hắn bưng điểm tâm vào. Nàng cần đi tiểu, gần đây nàng thường mót tiểu, nàng định hỏi bác sĩ Patel nhiều lần là có phải tại thuốc nàng uống hay không, nhưng nàng cứ quên mãi. Nàng ngó chuông trên cái tủ cạnh bàn một hồi, rồi thò tay ra sờ lên cái chỏm đen bằng nhựa, bên trên có cái nút màu đỏ ở giữa. Nó sẽ phát ra một tiếng kêu chói tai khi nàng nhấn nút. Odenigbo cứ nằng nặc đòi tự tay chạy dây điện gắn chuông. Lần đầu mỗi khi nàng nhấn chuông, lửa xẹt ra từ cái mối nối trên vách tường. Cuối cùng chàng thuê một anh thợ điện, anh này cười tủm tỉm, có vẻ thú vị khi chạy dây trở lại. Cái chuông không còn xẹt lửa nhưng nó kêu quá um sùm; cứ mỗi lần nàng cần đi tiểu và bấm nút, tiếng chuông kêu váng làm rung động cả căn nhà. Ngón tay nàng do dự trên nút chuông đỏ một hồi lâu rồi rút lại. Nàng không nhấn nút. Nàng hạ đôi chân xuống nền nhà. Âm thanh từ phòng khách bỗng trở nên im ắng, như có người nào đó vặn nhỏ cái âm thanh hỗn tạp ấy lại.
Rồi nàng nghe Okeoma nói "Aburi". Tiếng nói nghe thật êm tai, cái tên của một tỉnh nhỏ ở Ghana, nàng tưởng tượng những ngôi nhà ngái ngủ trên những đồng cỏ có mùi thơm ngọt. Aburi thường hay được nhắc đến trong những cuộc chuyện trò hội họp của họ: Okeoma nói là Gowon đáng lẽ nên thực hiện lời hứa hắn và Ojukwu ký kết ở Aburi, hay là Giáo sư Ezeka nói rằng tuy Gowon thất hứa sau vụ Aburi nhưng không có nghĩa là hắn ta không có ý tốt với người Igbo, hay là Odenigbo tuyên bố, "Chúng ta giữ vững lập trường ở Aburi".
"Nhưng làm thế nào Gowon lại có thể trở mặt như vậy chứ?" Giọng của Okeoma to hơn. "Hắn ta đã đồng ý theo chính sách liên bang ở Aburi, bây giờ hắn ta muốn Nigeriạ chỉ có một chính quyền, và đó lại là lý do mà hắn và đám sĩ quan của hắn giết sĩ quan người Igbo."
Olanna đứng dậy, đặt chân này trước chân kia, rồi cứ thế mà tiếp tục. Nàng loạng choạng. Nàng thấy cứng ngắc ở mắt cá, nhưng cứ tiếp tục bước. Mặt đất dưới chân nàng dường như rung rinh và nàng có cảm giác động mạch trong chân cứ rung lên từng chặp. Nàng đi qua con búp bê Raggedy Ann của Bé By bỏ trên mặt đất rồi ngừng lại để nhìn con búp bê nhồi bông một lúc trước khi vào phòng tắm.
Lúc sau Odenigbo vào phòng, nhìn vào mắt nàng như dò hỏi bằng cách chàng vẫn thường làm, như là tìm một bằng chứng cho một cái gì đó. "Em không rung chuông đã khá lâu, nkem. Em có muốn đi tiểu không?"
"Mọi người về hết rồi à?"
"Ừ. Em có cần đi tiểu không?"
"Em đã đi rồi. Em tự bước đi."
Odenigbo nhìn nàng chăm chăm.
"Em tự đi", Olanna nói lần nữa. "Em đã đi được rồi."
Nàng thấy thoáng hiện trên mặt Odenigbo một vẻ mặt nàng chưa bao giờ thấy, một cái nhìn rất quý giá có pha lẫn chút sợ hãi. Nàng ngồi dậy, và ngay lập tức chàng vươn tay ra đỡ nàng, nhưng nàng gỡ tay chàng ra rồi đi bộ vài bước về cái tủ quần áo và trở lại giường. Odenigbo ngồi và nhìn nàng.
Nàng cầm tay chàng rồi cọ má vào tay chàng, đặt bàn tay chàng lên ngực mình."Vuốt ve em đi nào."
"Anh sẽ nói cho Patel biết. Anh muốn ông ta đến và khám cho em."
"Chạm vào người em!" Nàng biết chàng không muốn. Chàng chạm vào ngực nàng chỉ vì chàng làm bất cứ cái gì nàng muốn, làm bất cứ cái gì có thể giúp nàng mau khỏi bệnh. Nàng vuốt ve cổ chàng, giấu những ngón tay của mình trong mái tóc dày của chàng, và khi chàng nhẹ nhàng len lỏi vào trong người nàng, nàng nghĩ đến cái bụng bầu của Arize, chắc là nó rất dễ vỡ, da bụng của cô ấy căng cứng như thế. Nàng bắt đầu khóc. 
"Nkem, đừng khóc, cưng." Odenigbo đã ngừng; chàng đang nằm cạnh nàng, vuốt nhẹ trán nàng. Lúc sau, khi chàng cho nàng uống thêm thuốc với nước, nàng ngoan ngoãn uống thuốc rồi nằm xuống chờ cảm giác yên tĩnh lạ lùng mà những viên thuốc này mang đến.
Tiếng gõ cửa nhẹ nhàng của Ugwu đánh thức nàng, hắn mở cửa và mang vào cái mâm thức ăn đặt cạnh mấy gói thuốc của nàng, chai Lucozade, và hộp đường. Nàng nhớ tuần đầu tiên khi nàng trở về, Odenigbo đã nhảy chồm lên mỗi khi nàng cựa mình. Nàng đòi uống nước, Odenigbo mở cửa phòng ngủ để vào nhà bếp và suýt nữa vấp phải Ugwu đang nằm cuộn tròn trên tấm đệm trải cạnh cửa phòng của hai người. "Bạn tốt, chú mày làm gì ở đây?", chàng hỏi. Ugwu trả lời, "Ông không biết rõ đồ đạc trong bếp, thưa ông".
Nàng nhắm mắt giả vờ ngủ. Hắn đứng gần nàng, nhìn nàng, nàng có thể nghe cả hơi thở của hắn.
"Chừng nào cô muốn ăn, thưa cô, thức ăn của cô đây", hắn nói. Olanna gần như suýt bật cười; chắc là hắn luôn luôn biết nàng giả vờ. Nàng mở mắt. "Em nấu món gì?"
"Cơm jollof." Hắn mở nắp đậy đĩa cơm. "Con dùng cà tươi trong vườn."
"Bé By ăn chưa?"
"Ăn rồi, thưa cô. Em đang chơi ngoài sân với con của bác sĩ Okeke."
Olanna cầm cái dĩa và giữ nó trong tay.
"Ngày mai con sẽ làm salad hoa quả, thưa cô. Cây đu đủ sau nhà đã có quả chín. Con chờ một ngày nữa rồi sẽ hái thật nhanh kẻo lũ chim ăn hết. Con sẽ trộn chung với cam và sữa."
"Tốt."
Ugwu vẫn còn đứng đó, nàng biết hắn sẽ không đi cho đến khi nàng bắt đầu ăn. Nàng nâng cái dĩa lên môi, chầm chậm, nhắm mắt lúc nhai. Ugwu nấu món nào cũng ngon, nàng biết thế nhưng ngoài đống thuốc có mùi vị như phấn bảng, nàng chẳng thể ăn uống món gì được lâu. Cuối cùng, nàng uống nước và nhờ Ugwu dọn mâm đi.
Bên cạnh giường của nàng, Odenigbo đã đặt một tờ giấy khổ dài với hàng chữ CHÚNG TÔI, NHÂN VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC, ĐÒI HỎI ĐƯỢC LY KHAI NHƯ LÀ MỘT BIỆN PHÁP GIỮ AN TOÀN được đánh máy ở hàng đầu và một nhóm chữ ký khác nhau ở phía dưới.
"Anh chờ em khỏe lại để ký tên trước khi anh nộp cho Quốc hội ở Enugu", chàng nói trước đó ít lâu.
Sau khi Ugwu rời phòng, nàng cầm cái bút lên ký tên vào lá thư rồi đọc lại xem có vấp phải lỗi nào không. Không có lỗi nào cả. Nhưng Odenigbo không cần phải nộp lá thư bởi vì sự ly khai lãnh thổ được thông báo ngay tối hôm ấy. Chàng ngồi trên giường với cái radio đặt trên đầu tủ cạnh giường. Chương trình phát thanh ít bị rè tiếng, dường như cái radio cũng hiểu được tầm quan trọng của bài phát ngôn. "Giọng của Ojukwu không thể nào nhầm lẫn được, nó sống động, mạnh mẽ, thu hút và trơn tru:
Các nam nữ công dân thân mến, các bạn người miền Đông của Nigeria: nhận thức được sự tối cao tối thượng của Tạo Hóa trên toàn nhân loại; bổn phận của các bạn đối với thế hệ sau; nhận thức là các bạn sẽ không được bất cứ chính quyền nào, bên ngoài miền Đông của xứ Nigeria, bảo vệ tính mạng cũng như tài sản của các bạn; quyết định giải tán thể chế chính trị và tất cả mọi liên hệ của các bạn với chế độ cũ của nước Cộng hòa Nigeria; tôi tuyên bố, vì quyền lợi của các bạn và nhân danh các bạn, miền Đông của Nigeria từ đây là một quốc gia Cộng Hòa Độc Lập, vì thế tôi xin long trọng tuyên bố rằng lãnh thổ và các vùng phụ cận được gọi là Miền Đông của Nigeria, cùng với lãnh địa và lãnh hải của lãnh thổ này từ nay sẽ được mệnh danh là một quốc gia độc lập có danh hiệu là nước Cộng Hòa Biafra.
"Đây là lúc chúng ta bắt đầu", Odenigbo nói. Giọng nói của chàng đã mất hẳn sự dịu dàng giả tạo để trở lại bình thường, vững chắc và vang dội. Chàng gỡ mắt kính, chụp lấy bàn tay bé bỏng của Bé By và bắt đầu dẫn con bé múa theo vòng tròn. Olanna cười ngất rồi có cảm giác như đang làm theo một kịch bản viết sẵn cho mình, sự phấn khởi của Odenigbo không tuân theo cái gì cả mà chỉ làm tăng thêm phấn khởi. Nàng ngồi dậy run rẩy. Nàng cũng muốn sự ly khai lãnh thổ xảy ra, nhưng bây giờ nó bỗng trở nên quá to lớn để có thể lĩnh hội được. Odenigbo và Bé By đang múa vòng tròn, Odenigbo hát lạc giọng, một bài hát chàng tự sáng tác — "Đây là lúc chúng ta bắt đầu, vâng, sự bắt đầu của chúng ta, à há, vâng…"— trong khi Bé By cười rất khoái chí cho dù không hiểu gì. Olanna nhìn họ, đầu óc nàng tê liệt khi thấy vết nước hạt điều vấy vào áo của Bé By.
Cuộc biểu tình diễn ra ở Quảng trường Tự Do, giữa trung tâm khuôn viên đại học. Giảng viên, sinh viên cùng hô vang và ca hát, cả một biển người với những biểu ngữ khẩu hiệu giương cao.
Chúng ta sẽ không, chúng ta sẽ không bao giờ ra đi
Như cây kia sống nhờ nước
Chúng ta sẽ không lay chuyển
Ojukiwa hỗ trợ chúng ta, chúng ta sẽ không bao giờ ra đi
Chúa hỗ trợ chúng ta, chúng ta sẽ không bao giờ ra đi.
Khi hát, họ lắc lư thân người. Olanna tưởng tượng rằng cây xoài và cây gmelina cũng uốn lượn theo, như đồng tình theo một đường vòng cung. Nắng như đổ lửa, tuy thế trời đang mưa lắc rắc.
Những giọt mưa ấm hòa vào mồ hôi của nàng. Cánh tay nàng cọ vào cánh tay của Odenigbo lúc nàng giơ cao tấm biểu ngữ có câu: CHÚNG TA KHÔNG THẾ CHẾT NHƯ CHÓ. Bé By đang ngồi trên vai của Odenigbo, cầm con búp bê của mình quơ vẫy trong không khí, mặt trời rực rỡ xuyên qua màn mưa mỏng, Olanna hân hoan. Ugwu đang ở bên cạnh nàng. Biểu ngữ của hắn có chữ CHÚA PHÙ HỘ BIAFRA. Bây giờ họ là người Biafra. Nàng là người Biafra. Đằng sau nàng có một người đàn ông đang nói về thị trường, những người buôn bán đang nhảy múa theo điệu nhạc Congo và đem cho mấy quả xoài, đậu phộng ngon nhất của họ. Một người đàn bà nói là sau cuộc biểu tình bà ta sẽ đi đến chỗ ấy ngay lập tức để xem mình có thể lấy được những gì mà không phải mất tiền. Olanna quay lại nhìn họ cười to.
Một thủ lĩnh sinh viên đến nói trước micro, giọng hát ngưng bặt. Một vài thanh niên trẻ tuổi khiêng ra một quan tài với chữ Nigeria được viết lên trên ấy bằng phấn trắng; họ nâng quan tài lên, mặt họ đầy vẻ nghiêm trang rất kịch. Họ đặt quan tài xuống và kéo áo ra khỏi đầu, bắt đầu đào một cái hố vuông. Khi họ thả quan tài xuống hố, tiếng reo hò vang dậy từ đám đông rồi lan rộng ra như làn sóng, cho đến khi tiếng reo hò trở nên đồng nhất. Olanna cảm thấy tất cả mọi người trở thành một khối thống nhất. Có người gọi to, "Odenigbo!". Tiếng hét lan rộng giữa đám sinh viên. "Odenigbo! Phát biểu ý kiến với chúng tôi!"
Odenigbo leo lên khán đài phất cờ Biafra, những mảng kết hợp của màu đỏ, đen, xanh lá cây. Ở chính giữa, một nửa mặt trời màu vàng đang tỏa sáng.
"Biafra ra đời! Chúng ta sẽ lãnh đạo Phi châu Đen! Chúng ta sẽ được sống an toàn! Sẽ không bao giờ có người nào tấn công chúng ta nữa! Sẽ không bao giờ như thế nữa!"
Odenigbo giơ tay khi chàng phát biểu ý kiến, Olanna nghĩ đến cái cách mà cánh tay của mợ Ifeka bị vặn tréo thật kỳ cục, lúc mợ nằm trên mặt đất, máu của mợ chảy thành vũng đặc như nhựa keo, không đỏ mà ngả thành màu đen. Có lẽ mợ Ifeka sẽ nhìn thấy cuộc biểu tình này và tất cả mọi người ở đây, hoặc có thể là không, nếu cái chết là một sự bí ẩn câm lặng. Olanna lắc đầu để xua đuổi ý nghĩ của mình. Nàng nhấc Bé By từ cổ của Ugwu xuống rồi ôm chặt con bé vào lòng.
Sau cuộc biểu tình, nàng cùng Odenigbo lái xe về câu lạc bộ giáo viên. Sinh viên đã nhóm họp ở sân hockey gần đấy, đốt cháy những hình nộm của Gowon bện bằng giấy xung quanh một đám lửa trại rất to; khói cuộn vào không khí buổi tối trộn lẫn với giọng cười và tiếng chuyện vãn của mọi người. Olanna nhìn họ và nhận ra trong lòng tất cả mọi người cũng đang dâng trào cái cảm giác rất ngọt ngào như nàng, cái mà Odenigbo đang cảm nhận, trong huyết quản của họ, chất thép lỏng thay cho máu đang cuồn cuộn chảy, như là họ có thể đứng chân không trên than hồng.