XI - Chương 5

Số từ: 3096
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn Thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Khu bảo tồn bao la, không rào chắn mà chiếc pop-top hướng đến nằm dọc biên giới phía Tây Moçambique bên bờ hồ Nyasa, và con đường lúc này họ lựa chọn không đưa họ men theo những bãi biển uốn lượn, mà vào trong đất liền xuyên qua một vùng bụi rậm, để rồi suốt mấy ngày liền họ chỉ gặp các kraal bụi bặm và người da đen thuộc thời kỳ đồ đá. Đối với những con người hầu như man rợ ấy, không có Bồ Đào Nha, không có Liên Hiệp Quốc, thậm chí cả châu Phi cũng không.
Buổi tối ngày thứ ba, trong lúc Joe đang lái xe, họ đến hai cây cột gỗ đánh dấu lối vào Zambela, và vừa tiến vào địa phận khu bảo tồn động vật, họ đã có cảm giác như vừa đổi thế giới thực tại lấy một giấc mơ. Bên lề đường có tấm bảng sơn chữ: Coi chừng đàn voi, và giữa đường lù lù một dấu hiệu còn thực tế hơn nữa: một cục phân màu nâu đen to đùng do một con voi mới vãi xuống vài phút trước, và họ có thể nghe thấy tiếng bước chân nặng trịch của nó cách đó không xa lắm.
Tại khu cắm trại nằm bên trong cách cổng mười dặm, họ thấy cảnh tượng khiến họ reo lên thích thú: một đám nhà tròn dựng rất khéo nằm giữa vô vàn hoa; và họ còn chưa kịp hoàn tất thủ tục nhận hai căn được phân - một cho nam, một cho nữ, cách sắp xếp vốn chỉ được tuân thủ trên giấy tờ chính thức - thì một người đàn ông đẹp rắn chắc, gầy gầy, tầm trên sáu mươi tuổi mặc đồ kaki đã đến gõ cửa và nói,
Tôi nghe nói con gái Ngài Charles Braham đang ở đây.
Khi Monica đi ra, ông liền tự giới thiệu,
John Gridley, Salisbury. Tôi từng làm việc với Ngài Charles ở Vwarda, hiện được chính phủ Rhodesia cử đến đây công tác.
Ông am hiểu cặn kẽ từng bạn trẻ, cho dù màu da đen của Cato và bộ râu bù xù của Joe chắc hẳn cũng làm ông bối rối.
Ông nói,
Chính quyền Lourenço Marques báo cho chúng tôi biết cô đang tới đây và yêu cầu chúng tôi tìm cô. Họ cũng chuyển tiếp thư này cho anh,
ông trao cho Joe một phong bì chính thức của lãnh sự quán Mỹ tại thủ đô.

Lệnh gọi nhập ngũ lần cuối đây mà,
Joe nói, đón lấy chiếc phong bì như thể đó là một quả bom hẹn giờ, mà cũng đúng thế thật.

Vậy là anh sẽ nhập ngũ sau chuyến du lịch này?


Không đâu, thưa ông. Tôi sẽ bỏ trốn.

Lời thú nhận của anh gây ra một phút im lặng khó xử sau đó được Monica phá tan bằng câu hỏi,
Chẳng lẽ ông không thể gửi trả bức thư và làm cho họ tin là nó vẫn chưa được chuyển đến tay người nhận sao?
Cô nói câu đó ngọt ngào đến nỗi người gác rừng tưởng cô đùa, và phút gượng gạo qua đi.
Ông Gridley thuộc mẫu người có năng lực mà người ta hy vọng có cơ hội tiếp kiến nhưng lại chẳng mấy khi gặp được trên đường du lịch. Ông đã làm việc tại tất cả các khu bảo tồn ở Rhodesia và hiểu biết về các loài thú lớn sâu rộng hơn hầu hết nhân viên hiện thời, vì ông đã học hỏi từ các thợ săn lão luyện từng đi xuyên rừng già hồi cuối thế kỷ trước, ngoài ra ông còn có khả năng bẩm sinh phán đoán được phản ứng của thú vật gần như trong mọi tình huống. Ông thích chỉ bảo cho những người trẻ tuổi và biết đánh giá đúng sự may mắn của mình vì được làm việc ở châu Phi.
Ông nói chuyện hấp dẫn mà trang nghiêm, nhờ nền giáo dục Anh, nhưng mặc dù tên họ và cách cư xử của ông đều đậm chất Anh, và mặc dù với tư cách một người ủng hộ nước Anh ông thấy những ý kiến cực đoan của tiến sĩ Vorlanger ở Nam Phi nghe khá nực cười, ông vẫn là một người ủng hộ kiên định cho chính phủ Rhodesia hiện thời.

Bảy giờ sáng mai cổng sẽ mở vào khu trong, tôi sẽ điều một chiếc xe chuyên dụng để chỉ cho các bạn xem những gì chúng tôi vẫn giấu ngoài đó. Còn hôm nay, bà Gridley sẽ rất hân hạnh nếu các bạn tới chơi nhà chúng tôi sau bữa tối.

Một trận tắm bằng nước ấm và quần áo sạch sẽ đã biến nhóm khách du lịch trở lại thành các sinh vật xã hội, và sau một bữa ngon lành ở nhà ăn, với món đặc biệt là trái cây tươi, họ thong thả dạo bước qua khu đất được trông nom cẩn thận tới một khu nhà nhỏ dành cho nhân viên. Bà Gridley đang chờ họ, một phụ nữ Scotland tóc muối tiêu hơn năm mươi tuổi, nổi tiếng khắp châu Phi về thói quen mang tất cả những con thú mới sinh đau ốm hoặc bị bỏ rơi về khu vườn có hàng rào của mình, vậy nên cho dù chồng bà làm việc ở khu bảo tồn nào, chỉ nhìn qua cửa sau nhà bà là người ta có thể thấy một con trâu Nam Phi nhỏ, một con voi con, vài con ngựa vằn, và cả một con hà mã nhỏ đang dầm mình trong cái ao do bà cai quản. Bà không thấy khó chịu khi tiếp đãi Cato, nhưng hai cô gái mới khiến bà thích thú hơn cả.
Các cô có cần gì không?
bà ân cần hỏi họ.
Tôi có đủ loại thuốc và tất tật những thứ cần thiết trong cuộc sống kiểu này.
Bà chợt chú ý đến khối mủ nhỏ trên tay trái Monica, liền nói,
Tôi có món đặc trị cho thứ này. Cô không nên để mặc nó, cô biết đấy, nhất là với khí hậu này.
và khi bôi thuốc, bà nhận thấy một mảng vết thâm nổi rõ trên làn da trắng của Monica nhưng không bình luận gì, hiểu ngay thứ gì đã gây ra những vết ấy.
Sau này Joe kể lại với tôi,
Lúc đó tôi quan sát nét mặt bà ấy, để xem bà sẽ làm gì khi thấy những nốt kim tiêm, và bà cũng biết tôi đang nhìn. Ông nghĩ bà ấy đã làm gì? Sau khi tin chắc chỗ đau của Monica là một vết loét do tiêm chích heroin, bà săm soi cánh tay tôi, và tôi duỗi tay thoải mái để bà có thể thấy rõ, rồi sau đó bà lại nhìn sang tay Gretchen và Cato. Chỉ đến lúc đó bà mới rót trà.

Ông bà Gridley là một cặp vợ chồng kỳ lạ, những người dân Rhodesia hết mực trung thành với chính phủ nhưng vẫn sẵn lòng bàn luận về các chính sách của nó với bất cứ ai, thậm chí là một người Mỹ da đen, và với người này, họ nói,
Chúng tôi tin người da trắng có thể trụ lại một cách khá yên ổn ít nhất ba mươi năm nữa. Chúng tôi có toàn bộ đạn dược, toàn bộ quyền lực. Rất có thể có sức ép từ phía Bắc dồn xuống, nhưng chúng tôi nghĩ có thể kiểm soát được chúng. Dĩ nhiên, sau ba mươi năm này, nhiều biến đổi có thể sẽ diễn ra trên hầu khắp toàn thế giới. Ai mà biết được lúc đó quan hệ giữa quốc gia và các chủng tộc sẽ như thế nào?


Các vị không sợ sẽ có nổi loạn sao?
Cato hỏi, kinh ngạc thấy hai ông bà sẵn lòng thảo luận chuyện này, vì họ không phải những thanh niên hút thử cần sa mà anh đã gặp ở Lourenço Marques. Cặp vợ chồng này hết lòng gắn bó với trung tâm Rhodesia, và những gì họ phải nói ra đều rất ý nghĩa.

Có chứ, lúc nào cũng canh cánh mối lo về nguy cơ nổi loạn,
bà Gridley thú nhận.
Cũng như các bạn phải đối diện với nguy cơ nổi loạn ở Hoa Kỳ vậy. Nhưng ai lại nghi ngờ chuyện người da trắng sẽ bám trụ được khi nước Mỹ gặp thời điểm quyết định chứ... ít nhất là trong suốt chiều dài thế kỷ này?


Có ai nghi ngờ điều đó không?
ông Gridley nhắc lại.
Cato nói,
Bốn năm trước ở Mỹ, nhiều người như ông bà cũng đã đặt câu hỏi, ‘Có ai nghi ngờ việc Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ hùng mạnh có thể đánh bại nước Việt Nam nhỏ bé không?’ Rất nhiều người dân chúng tôi nghi ngờ điều đó. Chúng tôi không biết nó sẽ xảy ra như thế nào hay chuyện quái quỷ gì sẽ không đạt được hiệu quả, nhưng chúng tôi thực lòng nghi ngờ chiến thắng của nước Mỹ. Và ông bà có biết tại sao không? Tại vì chiến tranh là sai lầm mang tính lịch sử, và những sai lầm mang tính lịch sử thường được sửa lại cho đúng... bằng cách nào thì không ai đoán trước được.

Bình thường, cứ đến điểm này là cuộc tranh luận lại sôi nổi hẳn lên, nhưng hôm đó thì khác. Với sự chính xác mang tính khoa học, ông bà Gridley ngẫm nghĩ về quan điểm Cato đưa ra và phản đối bằng những lý lẽ của mình.
Tôi nhất trí với anh,
ông Gridley nói với vẻ nhiệt tình chân thành.
Những sai lầm về mặt lịch sử không thể tồn tại lâu dài được. Nhưng trong trường hợp này, anh Jackson, tôi e là anh đã lý giải sai những sai lầm về mặt lịch sử ở châu Phi. Tôi là chuyên gia về công nghệ - nói chính xác hơn là nhà sinh thái học - và chúng tôi nhìn con người như một động vật. Con người cũng có đúng những vấn đề về sinh tồn mà một con voi gặp phải... hay như con linh dương châu Phi.
Ông ngừng lời để hỏi xem đã có ai trong bọn họ nhìn thấy linh dương châu Phi chưa.
Ái chà, tôi sẽ rất vui lòng được chỉ cho các bạn xem một trong những cảnh tượng diệu kỳ của tạo hóa. Nhưng thôi, quay trở lại với ý kiến của tôi đã. Là một nhà sinh thái học, tôi thấy hình như vấn đề quan trọng nhất của con người thời nay là tìm ra cách để sống chung với những tiến bộ kỹ thuật. Thực vậy, nếu không tìm được, anh ta không còn hy vọng gì nữa. Và chính người da trắng mới đang vật lộn với vấn đề này. Tôi không muốn nói đến các nhà khoa học da trắng và quốc gia da trắng đã đưa con người lên mặt trăng. Tôi muốn nói đến những người da trắng đang vật lộn với vấn đề tự động hóa, ô nhiễm không khí, quản lý đô thị, bất cứ vấn đề gì có ý nghĩa trên thế giới ngày nay.


Nhật Bản thì sao?
Cato chất vấn.

Họ liên minh với chúng tôi. Người da đen thì không. Và đó là sự khác biệt khủng khiếp.


Ấn Độ thì sao?


Nói về mặt lịch sử, họ là người da trắng. Trên thực tế họ lại là người da đen.
Rồi ông nói với sự ngờ vực sâu sắc mà người Rhodesia hình như vẫn dành cho người Ấn Độ: như thể người Rhodesia dành những tâm tư khắc nghiệt nhất không phải cho người da đen, những người họ đã hiểu, mà là cho người Ấn Độ, những người họ sẽ không bao giờ hiểu. Ông Gridley nói tiếp,
Ấn Độ là một quốc gia giàu tiềm lực có thể hướng năng lượng của mình vào những vấn đề tôi vừa nói đến, nhưng suốt phần còn lại của thế kỷ này và chắc chắn là cả thế kỷ sau nữa, họ sẽ còn bận rộn với những cuộc đấu tranh tôn giáo và nạn quá tải dân số nặng nề. Thậm chí họ còn không thể quyết định về một ngôn ngữ chung. Và thất bại chủ yếu là ở vấn đề tôn giáo. Vì vậy tôi nghĩ chúng ta có thể bỏ qua, coi như Ấn Độ không kết quả gì.


Sự bỏ qua ấy cũng khá lớn đấy,
Gretchen nói. Như phần lớn thiếu nữ theo học tại các trường đại học có danh tiếng ở Hoa Kỳ, cô đã được truyền bá quan niệm rằng Ấn Độ sở hữu một nền văn hóa ít nhất cũng ngang bằng nền văn hóa Mỹ, có khi còn cao hơn, và giờ đây cô ngạc nhiên thấy một con người hiểu biết lại gạt bỏ toàn bộ tiểu lục địa ấy coi như không đáng quan tâm trong cuộc thảo luận nghiêm túc nơi mà những vấn đề cơ bản của cuộc sống đương thời được đề cập đến.

Tôi không gạt bỏ Ấn Độ vì ác ý,
ông Gridley nói.
Chỉ là quốc gia đó không có khả năng tự tổ chức và vì thế chẳng có bất kỳ đóng góp nghiêm túc gì.


Nhưng vai trò lãnh đạo tinh thần của nó thì sao?
Gretchen vẫn khăng khăng.
Ông Gridley mỉm cười độ lượng.
Thử hỏi người Bồ Đào Nha về vấn đề đó xem. Cứ thử hỏi họ về vụ chiếm bang Goa[117] xem.


Điểm trọng yếu là,
bà Gridley nói, hướng về phía Cato,
các quốc gia da trắng rất quan tâm tới tương lai. Các quốc gia da đen lại mải mê thu xếp hiện tại, và đến khi họ đuổi kịp, thì dòng trôi dạt của lịch sử đã ở phía chúng tôi rồi.

Cato bật cười.
Trong chuyến đi dài lên phía Bắc tới đảo Moçambique, tôi đã đi đến kết luận tương tự. Tôi nói với các bạn da trắng của mình là Rhodesia có thể trụ vững cho đến hết thế kỷ này. Lịch sử đã ở về phía các bà rồi. Vì vậy vấn đề lại trở thành - người da đen chúng tôi có thể thay đổi lịch sử chăng?
Căn phòng chợt yên lặng, và Cato nói tiếp,
Tanzania đang làm như vậy bằng cách quyết định chia sẻ số phận cùng Trung Quốc. Giả sử Nga chiếm đóng các nước Trung Đông như Jordan và Israel...


Anh có cho rằng Israel sẽ thất bại?
ông Gridley hỏi.

Các tín đồ Hồi giáo quyết tâm lắm rồi.
Cato đáp, lần đầu tiên công khai biểu lộ niềm tin mới tiếp thu được.
Ngay cả người Hồi giáo ở Moçambique cũng đang bàn đến một cuộc thánh chiến.


Suốt một nghìn năm qua người Hồi giáo ở đâu mà chẳng bàn đến thánh chiến. Tôi được biết nhiều người da đen ở Mỹ đã cải đạo sang Hồi giáo. Để rồi xem. Trong mười năm tới các tín đồ Hồi giáo khắp thế giới sẽ bàn về cuộc thánh chiến nhằm cứu giúp các anh em đồng đạo ở Mỹ.
Cato suýt nữa nổi khùng, nhưng thay vì thế anh quay về với lý lẽ chủ yếu của mình:
Thế thì hãy giả sử là nước Nga, sau khi nuốt sống Trung Đông, quyết định nhảy vào châu Phi. Hãy giả sử là Trung Quốc Cộng sản gây sức ép lên Moçambique thông qua Tanzania, và nước Nga Cộng sản gây sức ép lên Rhodesia từ phía Congo. Thì sao nào?


Chỉ một năm là họ sẽ đấu đá lẫn nhau, còn chúng tôi sẽ ở đây củng cố vị thế của mình,
ông Gridley đáp.

Ông không tin dòng trôi dạt của tương lai là sức ép của người da đen phương Bắc sao?


Ô, có chứ! Sức ép, khích động quần chúng, đe dọa. Chúng tôi sẽ phải sống chung với chúng trong suốt quãng đời còn lại. Nhưng quan điểm của tôi là người da đen chẳng làm được cái quái gì trong chuyện đó đâu. Ít nhất là trong thế kỷ này.


Ông nói không khác gì một vị tướng Mỹ bàn về chiến tranh Việt Nam... bốn năm trước.
Cả nhóm cười ồ, rồi Gretchen hỏi,
Con linh dương đen trông như thế nào ạ?
và ông bà Gridley liền lục trong đống sách cho đến khi tìm được một tấm ảnh màu, nhưng trước khi đưa cho nhóm bạn xem, ông Gridley nói,
Các bạn vẫn chưa cho tôi phát biểu hết ý kiến của mình. Tôi cho rằng cho đến hết thế kỷ này người da trắng vẫn có thể trụ được, và trong thời gian ấy họ sẽ định ra một số nguyên tắc xử thế chủ yếu. Đồng thời các quốc gia da đen sẽ đào tạo được nhiều công dân có năng lực và kiến thức như anh Jackson đây. Rồi biết đâu lại có một sự cộng sinh hoàn toàn khác giữa các chủng tộc, trong đó cơn nghiền cách giải quyết hiện tại của Rhodesia có thể không còn quá quan trọng nữa, vì nhiều giải pháp lớn hơn đang được chuẩn bị. Tuy nhiên, tôi tin chắc Rhodesia sẽ hợp tác trong các giải pháp lớn đó. Song tất nhiên, tôi đang phát biểu trên cương vị một người quan tâm đến cách voi giải quyết vấn đề của chúng ra sao. Chúng làm như vậy trong phạm vi những điều kiện như nước uống, thức ăn, sự an toàn và một điều bí ẩn gọi là lực sống, tức khát vọng sống còn. Trong cộng đồng da trắng ở Rhodesia hiện nay, lực sống vô cùng mãnh liệt.


Cho họ xem linh dương đi,
bà Gridley giục, nhưng chồng bà chưa kịp làm theo, Cato đã đặt tay lên bìa sách và nói,
Lực sống của người da đen cũng mãnh liệt kinh khủng,
vậy là ông Gridley đáp,
Tốt! Lòng tự trọng đòi hỏi điều đó. Nhưng khác biệt nằm ở chỗ, cho đến hết thế kỷ này người da trắng không những có lực sống mà còn có súng đạn và máy bay.


Như ở Việt Nam,
Cato nói.