XII - Chương 8

Số từ: 2850
Thể loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn Thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Những buổi tối rảo bước về khách sạn, tôi thường ngẫm lại các cuộc bàn luận nghe được trong phòng Inger và tôi luôn lấy làm lạ không hiểu sao các bạn trẻ lại lớn tiếng phát biểu ý kiến của mình đến thế và sao họ lại ít đọc sách vở để củng cố những ý kiến đó đến thế. Đây là một thế hệ không cần sách vở. Tất nhiên, ai nấy đều có trong tay các tập sách của Herbert Marcuse và Frantz Fanon, nhưng tôi không thấy người nào thật sự đọc ngay cả những tác phẩm dễ hiểu nhất như Tiểu luận về Giải phóng hoặc Tiến tới cách mạng châu Phi hoặc Người cùng khổ trên trái đất. Và cũng đúng là phần lớn du khách đều đã đọc các bài báo về lý thuyết của Marshall McLuhand[131], và hầu như chẳng ngày nào lại không có người tuyên bố,
Suy cho cùng, phương tiện truyền thông chính là sự xoa bóp,
nhưng tôi chưa gặp ai từng đọc cuốn sách có cái tên mang tính đúc kết vấn đề ấy và cũng chẳng biết người nào hiểu được câu đó nghĩa gì.
Lúc nào cũng có một bản Kinh Dịch quăn mép nằm đâu đó trong khách sạn, và nhiều người đã xem lướt qua, nhưng chẳng có ai đọc, ngay cả cô Claire người Sacramento. Trong nhóm bạn trẻ này chưa mấy ai biết đến những cuốn sách có ảnh hưởng lớn của thời đại và tôi thường tự hỏi làm sao họ có thể học được đến cao đẳng. Trong khi đó, khả năng ăn nói của họ lại rất đáng kể và họ có thể bàn luận dông dài gần như về bất cứ đề tài nào. Sáu lời tuyên bố mà một tối tôi ghi nhớ được đều điển hình cho các kết luận mà họ rút ra được hàng đêm:

Chúng ta đã bước vào thời đại được Walter Lippmann gọi là Thời đại Bóng tối Mới.


Trước năm 1976, các thành phố Mỹ sẽ không thể tránh khỏi cuộc thử thách vũ trang giữa các chủng tộc.


Một khối liên kết quân sự-công nghiệp đang thống trị đất nước chúng ta và ra lệnh kéo dài cuộc chiến tranh Việt Nam.


Dự tính số lượng người thất nghiệp thường xuyên sẽ lên đến bảy triệu.


Khoảng năm 2000 chúng ta sẽ có bảy tỷ người trên trái đất.


Các trường đại học là tù nhân của giới quyền uy.

Nhưng bất chấp những tuyên bố này, tôi nhận thấy đa số công dân Mỹ ở nước ngoài đều là người bảo thủ cứng rắn; trong đông đảo người Mỹ ở Marrakech, phần lớn đã ủng hộ đảng Cộng hòa năm 1968 và rồi lại vẫn làm vậy năm 1972. Tôi không tiếc công sức tìm hiểu về sáu nam nữ thanh niên mà tôi đã thấy nằm mê man trên sàn phòng trọ Casino Royale; một buổi sáng Claire đã đưa tôi quay lại đó, và tôi được biết bốn người ủng hộ nhiệt thành đảng Cộng hòa, một người theo đảng Quốc xã mới, còn Moorman, anh sinh viên danh dự trường Michigan vẫn hát ballad cùng Gretchen, thì phát biểu,
Tôi cũng chẳng biết mình theo phe nào nữa.
Tôi phát hiện được không ít người ủng hộ George Wallace[132], vài người theo Chủ nghĩa hiến pháp, vài phần phát xít mật, vài nhà tài trợ cho các phong trào mập mờ khác. Người ta thường nhắc đến những quan niệm cơ bản của Hội John Birch[133], nhưng tôi không gặp ai nhận mình là thành viên cả.
Khi đến thăm Marrakech, phần lớn du khách lớn tuổi đều lấy làm lạ khi thấy hầu như chẳng có người nào theo tư tưởng tự do kiểu cũ của Mỹ. Sự thật đúng là như vậy vì những lý do rõ như ban ngày. Muốn đi đến tận Marrakech thì phải có nhiều tiền, vì vậy người nào làm được việc đó sẽ phải xuất thân từ các gia đình giàu có theo khuynh hướng bảo thủ, và trên khắp thế giới này con cái thường noi theo quan điểm chính trị của cha họ. Một thanh niên mười chín tuổi có thể nổi loạn chống lại trường Harvard, phản đối kỳ nghỉ cuối tuần tại câu lạc bộ thể thao ngoài trời và quần áo cha anh ta mặc, thậm chí bỏ nhà đến Marrakech để biểu thị thái độ của mình, nhưng mọi quan điểm chính trị xã hội cơ bản của anh ta sẽ vẫn tuân theo những gì người cha dạy bảo từ lúc anh ta mới mười một tuổi. Trong quá trình công tác, tôi thường xuyên gặp những người Mỹ trưởng thành có tư tưởng bảo thủ, cứ thấy thanh niên nuôi tóc để râu lại nghĩ ngay đó là những nhà cách mạng; họ hài lòng một cách thích thú khi phát hiện ra đám thanh niên cũng chỉ phản động đến như họ.
Harvey Holt là một ví dụ điển hình cho phản ứng này. Lần đầu gặp các bạn trẻ ở Pamplona, anh đã khẳng định họ hẳn phải là những nhà cách mạng, nhưng sau nhiều cuộc tranh luận kéo dài liên quan đến chính trị, anh nói với tôi,
Ông biết không, ngoài vấn đề Việt Nam và những quan điểm vớ vẩn về tình thân ái giữa các chủng tộc, các bạn trẻ này cũng khá vững vàng đấy.
về sau anh lại bảo tôi,
Ông có thể nhầm lẫn nếu nghe các bài hát của họ. Ông sẽ tưởng họ sắp đốt trụi New York đến nơi rồi. Nhưng khi nói chuyện với họ về kinh tế hay bầu cử, ông sẽ thấy họ cũng bảo thủ không kém gì ông và tôi... chỉ là họ hành động theo cách của mình.
Tôi hỏi anh nghĩ tôi bỏ phiếu cho ai, thì anh đáp,
Ô, ông rất có thiện cảm với lớp trẻ, nhưng tôi tin chắc khi cần thiết người ta có thể tin cậy ông được.


Để bầu cho người Đảng Cộng hòa ư?


Một người hiểu biết còn có thể bầu cho ai khác nữa?
anh hỏi lại.
Tôi luôn luôn phát hoảng bởi ngôn ngữ nghèo nàn của nhiều bạn trẻ, ấy thế mà họ đều học ở các trường đại học danh tiếng của chúng ta. Như tôi từng kể, đôi lúc Claire thao thao liên tục cả một tiếng đồng hồ mà chẳng nói được mấy chuyện, chủ yếu là
bạn biết đấy
và
ôi chà
, nhưng dù sao thì đây cũng còn là một kiểu thất học dễ thương. Tệ hơn nữa là một cô gái người Ohio, cứ mỗi đoạn lại thêm ít nhất là một lần
bạn cứ nên tin đi.
Bất cứ khi nào tán thành ý kiến của tôi, một thanh niên miền Nam đều nói,
Ông không chỉ huýt sáo có mỗi bài ‘Dixie’, ông bạn ạ.
Một cô sinh viên cao đẳng Missouri luôn mào đầu ý kiến của mình bằng:
Tôi chỉ muốn ông biết
, trong khi một cậu thanh niên Brooklyn thì bất cứ việc gì cũng liên hệ tới nhà văn Pháp André Gide - dường như anh ta không tìm nổi sự so sánh nào khác.
Trong cuộc sống tinh thần của những thanh niên Mỹ đó có hai khía cạnh khiến tôi ngạc nhiên. Thứ nhất là chính trị. Không người nào tôi quen từng nhắc đến tên Richard Nixon; họ loại bỏ Lyndon Johnson và nhạo báng Hubert Humphrey, cáo buộc hai ông này tội phản bội giới trẻ, nhưng Nixon thì họ gạt bỏ thẳng thừng. Nếu chịu khó đi bỏ phiếu, họ sẽ ủng hộ ông ta, và nếu ngẫu nhiên có tên trong danh sách cử tri năm 1972, họ sẽ bỏ phiếu cho ông ta, nhưng ông ta không đóng vai trò nào trong cuộc sống của họ. Nguyên một giai đoạn lịch sử nước Mỹ đã bị những người này xóa bỏ hoàn toàn; họ đã chọn lựa một cách kiên quyết.
Tôi đã nói là nếu đi bỏ phiếu năm 1972, họ sẽ bầu cho phe Cộng hòa, và qua đó tôi muốn nói là trong tất cả thanh niên Mỹ trên hai mươi mốt tuổi mà tôi gặp, không người nào từng bận tâm đến chuyện bầu cử, và theo tôi thấy, không có nhiều khả năng một ai đó sẽ bận tâm trước tuổi ba mươi hai hay ba mươi ba. Nghe họ nói, người ta sẽ nghĩ họ đang đập tan thành lũy của giới quyền uy, và tôi cho rằng một vài người sẽ sẵn lòng làm thế thật, nhưng họ không sẵn lòng đi bỏ phiếu; thực tình, tôi thậm chí còn chưa gặp ai đăng ký bầu cử.
Mặc dù lớp trẻ làm ra vẻ thờ ơ như vậy nhưng buổi sáng đó, khi tôi đứng trong Casino Royale giữa mùi hôi thối và những thân hình nằm la liệt, vẫn có một vài người khiến tôi phải suy nghĩ, một vài người đang khổ sở xây dựng sự hiểu biết về thế giới của họ và chỗ đứng của họ trong thế giới đó. Do xuất thân từ các gia đình có thu nhập và hoàn cảnh thuận lợi, họ thường trở thành đảng viên đảng Cộng hòa, và khi đã ổn định cuộc sống, họ sẽ là đảng viên ưu tú của đảng Cộng hòa. Một số người, như Gretchen chẳng hạn, đã làm việc cho Thượng nghị sĩ Eugene McCarthy, nhưng không phải vì ông là thành viên đảng Dân chủ; họ sẽ nhanh chóng quay lại chủ nghĩa cộng hòa sáng tạo và đất nước sẽ được lợi nhờ quá trình rèn giũa mà họ đã kinh qua.
Nhưng khi nói như thế này về quan điểm chính trị, tôi vẫn chưa đề cập đến cái hố sâu thăm thẳm ngăn cách họ với tôi: họ thành thật tin rằng thế hệ mình đang sống trong mối đe dọa của bom khinh khí và bởi vậy, cuộc sống của họ sẽ khác cuộc sống của tôi. Họ tin chắc rằng không người nào ở tuổi tôi hiểu được bom có ý nghĩa như thế nào đối với họ, và ngay cả khi tôi chỉ ra rằng một người sáu mươi mốt tuổi như tôi cũng bắt buộc phải trải qua gần nửa quãng đời trưởng thành dưới bóng đen của bom nguyên tử và đã thích nghi được với việc đó, họ kêu lên,
A, chính thế đấy! Ông đã được tận hưởng một nửa cuộc đời trước khi bom rơi. Chúng tôi thì không.
Dường như về điểm này không thể có cầu nối cho sự thông cảm, và sau nhiều cố gắng vô ích để xây dựng cầu nối, tôi đành rút ra kết luận rằng chúng tôi không thể nói chuyện một cách có ý nghĩa về chủ đề này được.
Khía cạnh thứ hai làm người ta ngạc nhiên là tôn giáo. Chủ đề ít khi được nhắc tới. Thỉnh thoảng Cato cũng bóng gió nhắc lòng căm thù những gì đạo Cơ Đốc đã làm với người da đen, nhưng anh chỉ nói về mặt xã hội học; Yigal đôi lúc nói về những vấn đề mà người Do Thái ở Israel phải đối mặt, nhưng cũng chỉ là vấn đề chính trị, không bao giờ là vấn đề thần học. Sẽ liền một tháng trời tôi không nghe nhắc đến Chúa, ngay cả như một từ rửa ráy cũng không. Với thế hệ này Người đã biến thành một từ đệm, chủ yếu được con gái dùng, chẳng hạn như lúc Monica hay Britta kêu,
Lạy Chúa tôi, nhìn kìa!
Người được dùng để thu hút sự chú ý vào lũ lạc đà hay đặc biệt là những đền thờ Hồi giáo rất đẹp, nhưng mối liên hệ cổ xưa của Người với thuyết mạt thế hay giá trị đạo đức thì lại không được đề cập tới. Tôi nghĩ nếu một cô sinh viên miền Trung Tây nào đó của chúng ta ngồi trên giường Inger mà hỏi,
Các bạn có tin vào Chúa không?
thì hẳn cả đám sẽ hóa đá luôn, như thể bị quật ngã bởi một chiếc bánh quá liều. Khoảng một nửa số thanh niên, đặc biệt là đám người Úc và Canada, là tín đồ Thiên Chúa giáo, nhưng họ cũng thờ ơ như bao nhiêu người khác.
Cũng có bàn luận về luân lý, nhưng chỉ là dưới hình thức tư cách đạo đức: những vấn đề cũ rích về đạo đức trong tình dục từng làm chúng tôi khổ sở hồi còn trẻ giờ không tồn tại nữa. Nếu trong các cuộc gặp mặt buổi tối có ai đó vô tình nói với một người bạn rằng,
Margot sang sống chung với cậu Jack từ Glasgow đến rồi đấy,
thì đó cũng chỉ là kể chuyện chứ không hàm ý chê trách. Thực ra, việc lan truyền tin tức chủ yếu có tác dụng giúp người khác biết cách tìm Margot mà không phải tốn công lên tầng ba.
Tôi thấy mình càng ngày càng khó chịu với cái lối nhận thức tùy tiện của cánh thanh niên về việc kết đôi và bỏ đôi dễ dàng của họ. Margot sẽ chuyển đồ xuống phòng Jack, và Jack sẽ đón nhận cả đồ lẫn người như thể việc đó chẳng đòi hỏi chút trách nhiệm nào; Margot không cần được mẹ Jack chấp nhận và Jack cũng không phải chu cấp cho Margot. Họ dường như không ý thức được rằng suốt mười nghìn năm qua, loài người đã phát triển nhiều hình thức cặp đôi khác ít nhiều hiệu quả trong mọi xã hội và mọi hoàn cảnh. Tôi thì thấy họ quá tự tin khi cho rằng đã tìm được cách thoát khỏi những ràng buộc gắn chặt với loài người theo truyền thống, song hiển nhiên họ đã tìm ra được thật, vì chuyện cặp đôi như thủy triều lên xuống trong các phòng của khách sạn Bordeaux cũng khó theo dõi như hồi ở Pamplona vậy.
Tôi lấy làm buồn cười về quan điểm bảo thủ của bản thân trong vấn đề này và một đôi lần đã thử phân tích phản ứng của mình. Tôi cho rằng mình rất giống một người Texas theo trào lưu chính thống từng có lần rêu rao,
Tôi phản đối các giá trị đạo đức mới vì ba lý do. Nó trái với quy luật tự nhiên. Nó phá hoại gia đình. Và tôi chẳng được gì từ nó cả.
Cái phức tạp hóa lập luận của tôi là ở chỗ tôi hoàn toàn không thấy bực bội với những cuộc tình liên tiếp của Gretchen với Clive và Joe, hay của Britta với Joe và Holt, nhưng tôi lại phản đối mối quan hệ của Monica với Cato, khi cô chỉ mới mười bảy tuổi. Thoạt tiên, tôi dễ dàng lý giải điều này như kết quả của một thành kiến mang tính bản năng đối với người da đen, vì vậy tôi gạt bỏ nó ra khỏi đầu; nhưng bắt đầu ở Moçambique và bây giờ là Marrakech, tôi đã dần thấy rõ mình quan tâm đặc biệt đến cô gái yếu đuối này. Cảm giác của tôi phần nào bắt nguồn một cách tự nhiên từ mối giao tình lâu năm với gia đình cô; tôi luôn nhắc đến cô như con gái mình và theo cách hiểu nào đó thì đúng là thế thật. Nhưng ngoài ra từ cô còn toát lên một sức hấp dẫn không thể tránh được. Theo như tôi tự đánh giá, tôi chưa bao giờ yêu quý cô theo cách truyền thống; tôi sẽ rất ngượng ngùng nếu giữa chúng tôi có bất kỳ mối quan hệ thể xác nào, nhưng đúng là tôi yêu quý cô thật. Cô đã trở thành biểu tượng cho sự cởi mở của tuổi trẻ, ý chí sắt đá, cũng như sự chênh vênh thường trực trên bờ suy sụp của họ. Ngay cả tệ nghiện heroin cũng là một phần sức hấp dẫn của cô vì qua nó, cô đã đại diện cho sức cám dỗ của thời đại mình và thể hiện nó thật nổi bật. Monica là một cô gái đặc biệt, không được giáo dục về nghi thức, hiểu biết sâu sắc về những vấn đề cơ bản. Nếu tôi có thể tóm lược cảm xúc của mình dành cho cô ở Marrakech thì đó sẽ là:
Tôi chúc cô may mắn.

Tôi đã chúc cô may mắn, và khi nhìn thấy cô nằm bất động vì bánh xanh hay cao hứng giả tạo vì heroin, tôi cảm thấy như thể chính con gái tôi đang nằm ở đó, hoặc một cô gái nào đó mà tôi đã yêu bốn mươi năm trước.