VI - Chương 2

Số từ: 1809
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Đầu năm 1968, sau thời gian thương lượng căng thẳng, Frederick Cole và tôi đã đạt được thỏa thuận về dự án Fenway Park, và để ăn mừng ông lại mời tôi tới Brookline dùng bữa tối và uống sâm banh, tôi mang theo một món quà đặc biệt tình cờ mua được ở London, nhưng khi chúng tôi ngồi vào bàn rồi, tôi mới thất vọng nhận ra Gretchen sẽ không ăn cùng chúng tôi.
Nó đang ở New Hampshire điều hành một văn phòng của McCarthy,
mẹ cô nói có phần phẫn nộ.
Nó nghiêm chỉnh chấp hành khẩu hiệu ‘Hãy Sạch sẽ vì Gene’[58] và đã thuê hẳn một tay thợ cạo đến cắt tóc miễn phí cho các tình nguyện viên nam.

Khi tôi phát biểu rằng tôi khá vui vì thấy thanh niên quan tâm tới chính trị, bà Cole nói,
Ồ, tôi không phiền gì chuyện đó. Ông Frederick và tôi đều thuộc phái Cộng hòa, tất nhiên, và chắc ông cũng vậy, và tôi phải thừa nhận kể cũng lạ khi chúng tôi lại có đứa con gái tích cực hoạt động cho một đảng viên đảng Dân chủ. Nhưng chúng tôi có thể thích nghi với chuyện này. Điều khiến tôi lo lắng là nó đã bỏ trường cao học. Thậm chí còn không tham dự những giờ học đầu tiên. Tôi nghĩ điều đó thật đáng tiếc.


Con hãy còn trẻ mà em,
ông Cole nói.
Một năm trưởng thành hơn cũng tốt cho nó.

Vậy là tối đó tôi không có cơ hội trao quà, nhưng khi Gretchen về Boston sau chiến thắng ly kỳ của McCarthy ở New Hampshire, gia đình Cole lại mời tôi tới, và tôi thấy cô thiếu nữ Gretchen, lúc này đã hai mươi tuổi, thậm chí còn tươi tắn và lôi cuốn hơn trước. Cô có vô số câu chuyện về hội nghị tuyển chọn ứng cử viên ở New Hampshire:
Tổng thống Johnson dứt khoát là xong rồi. Tất cả bọn con sẽ đi Wisconsin... cả đội... cả nhà nên thấy tận mắt tinh thần của chúng con. Con bảo đảm chúng ta sẽ thay đổi hoạt động chính trị ở đất nước này. Sẽ không còn ai có thể gây ra bất kỳ thứ gì như cuộc chiến tranh Việt Nam được nữa.


Con cũng nên xuống thang một chút đi,
ông Cole khuyên.
Ông Fairbanks có quà cho con đấy.

Lúc này Gretchen lại trở thành cô gái nhỏ vui sướng vì sắp được quà, rồi khi tôi cho cô xem một cái hộp khá lớn và nặng, cô áp chặt mấy đầu ngón tay vào miệng, cố đoán xem đó là gì. Tôi tin chắc cô không thể biết được, vì ngay cả khi đã mở lớp giấy bọc để lộ hộp bìa nặng bên trong, rõ ràng cô vẫn vô cùng bối rối. Mở nắp hộp rồi, cô lại gặp phải những nùi giấy lụa và kêu lên,
Cái gì thế này? Ông làm cháu phát điên mất!

Đám giấy lụa đã được lôi ra hết đâu đấy, cô nhìn thấy mười tập đồ sộ Những bản ballad dân gian Anh và Scotland, 1882 - 1898 của giáo sư Child được người chủ trước nào đó ở London đóng bìa da dày cộp. Cô không thốt lên được lời nào. Những tập sách này không chỉ là một trong những thành quả hàng đầu của sự uyên bác Mỹ; chúng còn là công trình của một người từng là hàng xóm của bà ngoại cô, là cảm hứng của toàn thể lớp trẻ hát ballad ở Mỹ và Anh, những người vẫn ca ngợi chất thơ ám ảnh được ông Child cứu vãn. Đây không chỉ là một bộ sách mười tập; đây là bản di chúc cơ bản cho thế hệ của Gretchen.
Chọn ngẫu nhiên một tập sách, cô giở qua các trang mà cô vốn biết rất rõ qua những buổi nghiên cứu tại thư viện và reo lên,
Đây là khúc cháu sẽ hát như một lời cảm tạ,
rồi cô mang guitar ra phòng khách, đưa cho tôi tập IV đã mở sẵn ở trang cuối: Child 113 - The Great Silkie ol Sule Skerrie.

Cái tên khá lạ,
tôi nhận xét.

Silkie là hải cẩu.
Thấy tôi nhún vai, cô nói,
Một con hải cẩu bơi trong nước. Khi lên đất liền, nó biến thành một người đàn ông. Con hải cẩu này có một đứa con trai với cô giữ trẻ đã bị nó quyến rũ. Nó quay lại để thăm con.

Rồi vào một ngày nóng nực,
Khi mặt trời chiếu rọi từng tảng đá,
Ta sẽ đưa đứa con trai bé bỏng đi,
Và dạy con bơi trong biển xa.

Phần nhạc đệm cho những lời hát kỳ lạ này thật ám ảnh; người ta có thể nghe thấy tiếng thì thầm của biển Scotland lạnh giá và sự huyền bí của một thời đại khi hải cẩu và con người trao đổi sự sống cho nhau. Đây là kiểu ballad được thanh niên thế hệ này ưa thích vì nó vừa có sự giản dị mà họ khao khát lại vừa có vẻ đẹp mà họ quý trọng. Tôi ngẫm nghĩ về những điều này trong khi Gretchen chơi một đoạn chuyển tiếp điệu thứ trên guitar. Rồi cô bắt đầu hát đoạn cuối, và tôi lặng người kinh ngạc trước nội dung của nó, không giống trong bất kỳ khúc ballad nào trước đây tôi đã được nghe. Con hải cẩu nói với cô gái rằng sau khi nó mang con trai rời khỏi đất liền và dạy đứa bé trở thành một chú hải cẩu giỏi giang, cô sẽ tìm được cho mình cuộc sống tốt đẹp với số vàng nó đã trao cho cô.

Và em sẽ cưới một chàng pháo thủ tài ba,
Và ta tin chắc anh ta là một chàng pháo thủ tài ba,
Và phát đại bác đầu tiên chàng nhắm bắn,
Chàng sẽ bắn cả con trai bé bỏng của ta và ta.

Dường như khúc ballad cổ này đã đoán trước được chiều hướng bi kịch sẽ bất ngờ xảy đến với thanh niên Mỹ thời bấy giờ. Không từ nào trong những đoạn trước chuẩn bị tinh thần cho người ta tiếp nhận linh cảm của con hải cẩu về cái chết của mình dưới bàn tay chàng pháo thủ ngang tàng; người nghe bất chợt có cảm giác về một kiểu phi lý tuyệt diệu. Tôi thường có cảm giác hẫng hụt tương tự mỗi khi tranh luận về chế độ quân dịch với những thanh niên như Joe hoặc về quan hệ sắc tộc với Cato. Bằng trực giác, họ cảm nhận được các khía cạnh của tương lai mà tôi không thể.
Trong những tháng kế tiếp, khi ở Boston khởi động cho dự án, tôi có khá nhiều dịp gặp gỡ gia đình Cole, và mặc dù Gretchen thường xuyên vắng nhà vì bận làm việc cho Thượng nghị sĩ McCarthy, nhưng bất cứ lúc nào có mặt ở đó, cô đều để cho tôi góp ý về những chuyện đang diễn ra. Tôi phát hiện cô còn hát hay hơn rất nhiều so với sự phỏng đoán của tôi khi mua tặng cô mười tập sách đó; cô thường hát ở các quán cà phê và đôi khi trình diễn cùng các nhóm nhạc trong một số chương trình hòa nhạc được lên lịch từ trước có sự tham dự của sinh viên quanh khu vực Boston, và trong khi những người khác chuyên hát các bài phản kháng cho đến tận khi tưởng như cách mạng sắp nổ ra đến nơi, cô vẫn giữ những bản ballad của Child, và dù xuất hiện ở bất cứ buổi hòa nhạc nào thì cô chắc chắn luôn là một ngôi sao.
Cô vẫn để bím tóc, vẫn thích giày màu nâu đế thấp và quần áo giản dị. Cô có nước da sáng không cần trang điểm cầu kỳ và có nhan sắc đủ để thu hút sự chú ý. Tác phong của cô thì nhanh nhẹn, không kiểu cách; cô không bắt chước giọng miền núi thất học vốn rất được giới làm trò mua vui thời đó ưa chuộng mà cũng không tầm thường hóa ca khúc bằng các bóng gió mang tính thời sự hay bằng sự khêu gợi tình dục. Cô nghiêm túc giữ nguyên ca từ của Child, như thể bất cứ lúc nào ông giáo sư già cũng có thể hiện về kiểm tra xem tác phẩm của mình được sử dụng ra sao. Một đêm cô nói với tôi,
Khi chọn lọc lời ca, ông càng quay về quá khứ thì càng có khả năng là ông đúng.
Tôi hỏi ý cô là gì, và cô đưa cho tôi xem một tập trong số sách của mình. Chỉ riêng Child 12, khúc ballad có lẽ được ưa thích nhất trong tổng số 305 khúc kể về việc huân tước Randal bị người yêu đầu độc - đã có mười lăm bản phóng tác khác nhau, trong đó có một bản do Ngài Walter Scott biên tập, cô nói,
Nếu cháu sử dụng bản mới nhất, ông sẽ thấy nó đã được thêm thắt một số chi tiết nhằm làm cho nó hay hơn. Ông quay về bản cổ nhất và sẽ luôn thấy nó rất mạnh mẽ, gay gắt và rất gần với cảm xúc con người. Cháu nghĩ chính vì vậy mà giới trẻ thích ballad đến thế.

Rồi thì tôi cũng trở nên khá quen thuộc với một số khúc ballad của Child, nhưng trong bất cứ buổi biểu diễn nào thì cao điểm vẫn là lúc Gretchen tuyên bố bằng giọng dịu dàng,
Bây giờ tôi sẽ hát Child 173
, vì khi đó cử tọa sẽ hoan nghênh nhiệt liệt; trong khu vực Boston, bài
Mary Hamilton
vốn nổi tiếng là bài đỉnh cao của Gretchen. Nhưng tôi lại dành nhiều tình cảm hơn cho Child 113, khúc ballad ám ảnh nói đến linh cảm của chàng hải cẩu về cái chết. Không phải buổi hòa nhạc nào Gretchen cũng hát, vì đôi khi tâm trạng của khán giả không thích hợp, nhưng có những đêm, khi đám đông phần lớn là thanh niên đang lo lắng về chiến tranh Việt Nam, cô sẽ hát khúc ca này, và phần kết kỳ lạ đó sẽ khiến mọi người sững sờ, như thể cô nữ sinh Radcliffe thông minh này đã thấu hiểu tâm tư và nói lên suy nghĩ thực của họ:

Và phát đại bác đầu tiên chàng nhắm bắn,
Chàng sẽ bắn cả con trai bé bỏng của ta cùng với ta.