Chương 15

Dịch giả: Trương Đắc Vỵ
NXB Văn Học
Vậy chúng ta hãy vào để biết mục đích chuyến công cán của sứ thần Pháp mà tôi đã đoán được trước khi ông ta nói ra.[43]
• SHAKESPEARE
[43] Vua Henry thứ năm (hồi 1, cảnh một) của William Shakespeare.
Mấy ngày sau đó, binh sĩ ở pháo đài William Henry sống trong thiếu thốn, giữa những tiếng hò hét của quân địch và trong cảnh bao vây nguy khốn. Trước sức uy hiếp mạnh mẽ của đối phương, Munro không có biện pháp đối phó nào hữu hiệu. Dường như tướng Webb và quân của ông ta nằm dài bên bờ sông Hudson đã quên bẵng rằng những người đồng hương của họ đang lâm vào một tình trạng khốn quẫn. Tướng Pháp Montcalm đã tung người da đỏ đầy các khu rừng nằm trong vùng chuyên chở đường bộ, và tiếng hò hét của họ vang vọng trên khắp các doanh trại Anh, làm lạnh tim những kẻ vốn đã quá khiếp nhược.
Nhưng quân lính bị vây hãm trong pháo đài William Henry vẫn vững vàng. Được động viên khích lệ bằng lời nói và việc làm gương mẫu của những người chỉ huy, họ can đảm giữ vững thanh danh truyền thống của đơn vị và cố tỏ ra xứng đáng với tính tình nghiêm khắc của người chỉ huy pháo đài. Dường như viên tướng Pháp quá thỏa mãn vì đã bắt gặp quân địch sau một cuộc hành quân gian khổ qua những vùng rừng núi hoang vu; bởi thế, mặc dù nổi tiếng là một nhà cầm quân thao lược, ông ta đã quên không chiếm lĩnh những quả núi lân cận để có thể thẳng tay tiêu diệt lực lượng bị bao vây. Đó là một việc làm không thể sao nhãng mảy may trong một cuộc chiến tranh hiện đại hơn. Tư tưởng xem thường những cao điểm, nói đúng hơn là ngại leo núi vất vả, có thể được coi là một nhược điểm chung trong chiến tranh thời đó. Nó bắt nguồn từ những cuộc chiến đấu đơn giản trước kia với người Anh điêng. Do tính chất của những trận đánh và địa hình dày đặc của rừng rú nên hiếm có những công sự xây, và pháo binh gần như vô dụng. Tư tưởng này phát sinh từ đó và tồn tại mãi tới cuộc chiến tranh cách mạng của người Mỹ, khiến họ bị mất một vị trí quan trọng là pháo đài Ticonderoga[44], do đó quân của tướng Anh Burgoyne đã mở được một con đường tiến vào trung tâm nước Mỹ. Chúng ta ngạc nhiên khi nhìn lại hiện tượng này mà ta gọi là dốt nát hay tự mãn đều đúng cả; chúng ta biết rằng giờ đây, việc xem nhẹ một cao điểm (mà người ta đã phóng đại những khó khăn như trường hợp núi Thách Thức) có thể phương hại tới thanh danh của nhà thiết kế những công sự ở dưới chân núi, hoặc của người chỉ huy có nhiệm vụ bảo vệ những công sự đó.
[44] Pháo đài Ticonderoga do người Pháp xây năm 1755 và bị quân Anh chiếm giữ trong cuộc chiến tranh giành độc lập (1775 - 1783), quân Mỹ đã làm chủ pháo đài này (1975) nhưng hai năm sau lại để rơi vào quân Anh do tướng Burgoyne chỉ huy.
Ngày nay, nhà du hành, người dưỡng bệnh, khách yêu cảnh đẹp thiên nhiên ngồi trong xe ngựa đi qua những vùng chúng tôi tả trên đây để tìm hiểu tình hình, bồi dưỡng sức khỏe hay du ngoạn, hoặc giả lênh đênh trên những dòng nước được tạo nên bởi một nhà cầm quyền táo bạo dám đặt cả sinh mạng chính trị của mình vào một công cuộc đấy may rủi[45], những người đó chớ nên nghĩ rằng ông cha mình đã vượt qua những ngọn núi hay vật lộn với những dòng nước này cũng dễ dàng như họ bây giờ.
[45] Thời bấy giờ, ở nước Mỹ non trẻ, chủ trương xây dựng kênh đào đã gây ra một cuộc tranh luận sôi nổi trong giới chính trị.
Thời ấy, người ta thường coi việc chuyên chở một khẩu súng lớn ngang với một chiến thắng nếu, may sao, người ta khắc phục nổi khó khăn mang theo được cả đạn dược để không biến khẩu pháo thành một ống sắt vô dụng và nặng nề.
Tình thế bất lợi đè nặng lên số phận của người chỉ huy Scotland có nhiệm vụ bảo vệ pháo đài William Henry. Mặc dù không chiếm lĩnh những quả núi lân cận, Montcalm đã khéo bố trí những cỗ đại bác trên cánh đồng và điều tới những xạ thủ khỏe mạnh tài giỏi. Trước sức tấn công của đối phương, những người bị bao vây chỉ dựa vào một pháo đài mỏng mảnh, được xây đắp vội vã giữa một vùng rừng núi hoang vu.
Lúc đó là chiều ngày thứ năm pháo đài bị vây hãm và cũng sang ngày thứ tư từ khi thiếu tá Heyward nhận nhiệm vụ mới. Tranh thủ lúc hai bên mở cuộc đàm phán, anh trèo lên bờ lũy của một vị trí nằm sát mặt nước để hít thở không khí mát mẻ từ dưới hồ bốc lên và cũng để xem xét tình hình tiến triển của cuộc bao vây. Ngoài anh ra, chỉ có một người lính đi đi lại lại canh gác; những người lính pháo thủ, nhân cơ hội tạm ngừng làm nhiệm vụ nặng nhọc, cũng đã nhanh chân rút lui. Chiều xuống thật êm ả, không khí từ mặt hồ trong vắt dâng lên mát mẻ nhẹ nhàng. Tiếng súng gầm đạn réo đã im bặt, thiên nhiên dường như trở lại cảnh thanh bình tươi đẹp. Mặt trời sắp lặn giội xuống vạn vật muôn ngàn tia nắng huy hoàng mà không gay gắt như lúc ban ngày. Núi non xanh mát phô vẻ duyên dáng, lúc ẩn lúc hiện sau những áng mây mỏng lững lờ trôi. Giữa hồ Horican có muôn vàn hòn đảo, hòn thấp lè tè gần ngập nước, hòn nhô lên khỏi mặt hồ như những trái núi xinh xinh phủ nhung xanh mượt, quanh các hòn đảo, trên mặt nước sáng như gương những người lính vây thành ung dung khua chèo quăng lưới hoặc nghỉ ngơi trên con thuyền bềnh bồng.
Quang cảnh vừa náo nhiệt lại vừa yên tĩnh. Tất cả những gì thuộc về thiên nhiên đều êm đềm, bao la, mộc mạc; trái lại những gì thuộc về hoạt động của con người lại nhộn nhịp, rộn ràng.
Hai lá cờ nhỏ trắng tinh đã được giương lên, một lá cắm ở góc pháo đài nhô ra phía trước, một lá trên cỗ pháo đầu của quân vây thành. Hai lá cờ không những cho phép quân đội hai bên tạm ngừng bắn mà dường như còn khiến cho họ trong chốc lát gạt bỏ mọi hận thù. Phía sau những lá cờ trắng phấp phới là hai lá cờ bằng lụa của hai nước đối địch Anh và Pháp.
Khoảng chừng một trăm anh lính Pháp trẻ trung, vui nhộn và vô tư đang kéo một tấm lưới lên bờ sỏi, chẳng hề sợ những khẩu đại bác lầm lì câm lặng của đối phương đặt ngay gần đó; từ dãy núi phía Đông vọng lại những tiếng hò reo vui đùa. Một số lao xuống hồ chơi những trò dưới nước một số khác tò mò leo lên những quả núi xung quanh ngắm cảnh. Trong lúc mọi người vui chơi, những người lính có nhiệm vụ canh gác hai bên đứng nhìn bằng con mắt đầy thiện cảm. Đó đây có những tốp cất tiếng hát hoặc nhảy múa, và những người da đỏ từ trong rừng sâu kéo tới xúm quanh. Tóm lại, người và cảnh dường như đang sống trong một ngày hội chứ không phải một giờ ngừng bắn với bao gian nguy nhọc nhằn của một cuộc chiến tranh đẫm máu và phục thù đang chờ đợi họ.
Duncan còn đang trầm ngâm ngắm nhìn cảnh tượng này, bỗng đâu có tiếng chân bước lại gần ở phía bãi đất trống trước cổng xuất kích khiến anh quay mặt lại. Anh đến một góc đồn thì thấy người trinh sát đang đi tới pháo đài, có một sĩ quan Pháp áp giải. Nét mặt Mắt Chim Ưng ngơ ngác âu sầu, dáng vẻ buồn nản, như thể bác cảm thấy bị rơi vào tay quân thù là một điều sỉ nhục lớn nhất. Khẩu súng bất ly thân của bác đã bị tước, và hai tay bác bị trói quặt sau lưng bằng dây da hươu. Thời gian này thường có các sứ giả cầm cờ trắng tới pháo đài nên khi Heyward vô tình trông thấy cảnh đó, anh tưởng nhầm là cờ tốp sĩ quan nào tới như những lần trước; nhưng khi nhận ra dáng hình cao lớn của người bạn trinh sát, anh giật mình kinh ngạc, vội rời khỏi nơi đang đứng và đi vào pháo đài.
Nhưng có tiếng người nói khiến anh phải chú ý và quên bẵng công việc sắp làm. Tới một góc ở bên trong, anh bắt gặp hai chị em Cora đang đi dọc bờ lũy. Cũng như anh, họ tìm chỗ thoáng đãng hóng mát. Đây là lần đầu tiên ba người gặp lại nhau từ sau khi Heyward phải dứt bỏ hai chị em Cora giữa đồng để bảo toàn tính mạng cho họ. Khi ấy, trông hai nàng tiều tụy bơ phờ, nhưng lúc này anh thấy họ đã trở lại tỉnh táo hồng hào tuy có phần băn khoăn lo lắng. Trong tình huống ấy, chẳng có gì đáng ngạc nhiên một khi Heyward quên mất công việc anh định làm và đứng lại trò chuyện với hai người. Anh chưa kịp lên tiếng thì cô bé Alice ngây thơ đã cướp lời:

Đây rồi, chàng hiệp sĩ biếng nhác và bất tín đã bỏ rơi các nàng tiểu thư giữa nơi chiến địa! Đã bao ngày, bao thế kỷ nay, chúng em chờ anh tới quỳ dưới chân để van xin chúng em rủ lòng thương bỏ qua hành động nhát gan, nói đúng hơn là cuộc rút lui của anh vì quả thật, như ông bạn trinh sát đáng quý của chúng ta vẫn thường nói, anh đã bỏ chạy nhanh hơn cả con hươu bị rượt đuổi.


Chắc anh cũng hiểu là Alice muốn nói lên lòng biết ơn của chúng tôi,
nàng Cora nghiêm trang và thận trọng hơn, đỡ lời,
Thật ra chúng tôi chỉ hơi ngạc nhiên tại sao anh đi biệt như vậy trong lúc cha con chúng tôi đều rất biết ơn anh.


Ngài đại tá có thể nói cho hai cô hay rằng tuy xa cách, tôi không sao nhãng bảo vệ sự an toàn của hai người,
viên sĩ quan chỉ tay về phía một cứ điểm gần đấy.
Quân đội hai bên đã giao tranh ác liệt để giành giật cái xóm có những lều vải kia, và kẻ nào chiếm được chắc chắn sẽ làm chủ pháo đài này và tất cả bên trong. Từ hôm chúng ta xa nhau, ngày đêm tôi có mặt tại đó vì nghĩ rằng nhiệm vụ gọi tôi tới đó. Nhưng,
nói tới đây, Heyward có vẻ không vui, anh cố nén không nổi,
nếu như tôi biết rằng hành động mà tôi coi là nhiệm vụ của người quân nhân lại bị hiểu sai đến như vậy thì một lý do nữa khiến tôi vắng mặt là sự hổ thẹn.


Anh Heyward! Anh Duncan!
Alice kêu lên; nàng ngả người về phía trước để nhìn rõ khuôn mặt hơi nghiêng của người sĩ quan, mái tóc vàng xõa xuống gò má đỏ ửng, che gần kín những giọt lệ đang trào,
Nếu em biết những lời nói đùa vừa rồi làm anh phiền lòng, em sẽ không bao giờ làm thế. Chị Cora có thể nói cho biết là chúng em đã đánh giá cao việc làm của anh và biết ơn anh sâu sắc nhiệt thành như thế nào.


Thế Cora có công nhận những lời của Alice là đúng không?
Duncan xua đám mây sầu vương trên khuôn mặt bằng một nụ cười cởi mở,
Người chị gái nghiêm khắc của chúng ta bảo sao? Liệu có tha thứ cho chàng hiệp sĩ đã bỏ rơi hai cô tiểu thư vì phải làm tròn nhiệm vụ của người lính không?

Cora không trả lời ngay; nàng nhìn về phía mặt nước như thể mải ngắm cảnh hồ Horican; khi nàng quay lại, đôi mắt đen láy chứa đầy u uất khiến chàng sĩ quan trẻ cảm thấy vô cùng áy náy, anh kêu lên:

Cô không được khỏe, cô Munro thân mến! Thế mà chúng tôi lại bông đùa trong lúc cô đang mệt.

Thấy Heyward đưa tay ra đỡ, Cora e lệ từ chối và đáp:

Không sao cả đâu. Nếu tôi không nhìn thấy được khía cạnh sáng sủa của bức tranh cuộc đời như đứa em thơ ngây, sôi nổi và nhiệt tình này,
nàng âu yếm đặt nhẹ bàn tay lên cánh tay em gái, nói tiếp,
đó là do tôi đã trải qua nhiều kinh nghiệm sống và, có lẽ, đó cũng là điều bất hạnh cho tôi. Thiếu tá Heyward,
gạt bỏ những ý nghĩ bi quan, nàng quay về với hiện tại, nói tiếp,
anh hãy nhìn xung quanh và nói cho tôi biết tương lai nào đang chờ đứa con gái của một quân nhân đặt hạnh phúc lớn nhất vào danh dự và tiếng tăm.


Danh dự và tiếng tăm không thể bị bôi nhọ trước một tình thế mà người đó không làm chủ được.
Duncan sôi nổi đáp,
Nhưng câu nói của cô nhắc nhở tôi đi làm nhiệm vụ. Bây giờ tôi phải đi gặp người cha dũng cảm của cô để được biết quyết định của ngài về những việc còn phải làm để phòng thủ pháo đài. Cầu Chúa che chở cho cô trong mọi hoàn cảnh, cô Cora, Cora cao quý, cho phép tôi gọi như vậy.

Cora đưa tay cho Heyward bắt, nhưng đôi môi nàng run run và hai gò má nhợt nhạt; Heyward nói tiếp:

Tôi biết ràng trong mọi trường hợp, cô sẽ làm đẹp mặt và vinh dự cho phái nữ. Alice, chào em,
giọng Heyward chuyển từ trân trọng sang dịu dàng,
chào em Alice, chúng ta sẽ sớm họp mặt trong niềm vui chiến thắng, anh tin như vậy.

Không chờ hai cô gái trả lời, người sĩ quan lao xuống những bậc thang mượt cỏ và băng mình qua thao trường, lát sau đã tới trước mặt người chỉ huy của mình. Đại tá Munro đang dài bước đi đi lại lại trong căn phòng nhỏ hẹp, vẻ bối rối.

Thiếu tá Heyward! Anh đã đi trước ý muốn của tôi,
ông nói,
tôi đang mong anh tới.


Thưa ngài, tôi rất tiếc rằng con người mà tôi đã nhiệt tình giới thiệu với ngài lại trở về đây dưới sự áp giải của quân Pháp. Tôi mong rằng không có lý do gì để ngài nghi ngờ lòng trung thành của anh ta.


Tôi biết rõ lòng trung thành của Súng Dài vượt lên trên mọi nghi ngờ,
Munro đáp,
tuy nhiên, lần này anh ta đã không gặp may như mọi khi. Montcalm bắt được anh, và theo cái phép lịch sự đáng ghét của người Pháp, ông ta đã gửi trả, bày ra câu chuyện - không có ý định giữ lại vì biết tôi đánh giá cao anh chàng. Thiếu tá Duncan Heyward, đó là một lối giảo quyệt để báo tin bất hạnh cho người khác.


Nhưng ta còn tướng Webb và viện binh của ông ta!


Khi tới đây, anh có nhìn về phía Nam không? Và anh không thấy bọn họ chứ?
người quân nhân già cười chua chát,
Thôi! Thôi! Anh là một người thiếu kiên nhẫn. Phải để cho các ngài ấy có thời gian để tới đấy!


Vậy ra họ đang trên đường đi tới! Người trinh sát đã nói với ngài như vậy, thưa đại tá?


Bao giờ? Và bằng đường nào? Anh chàng ngốc không nói với tôi điều đó. Đâu như còn có một bức thư nữa và đó mới là điểm lý thú trong câu chuyện này. Xưa nay hầu tước Montcalm của anh hay quan tâm tới người khác và, vì lòng tốt, ông người Pháp ấy bắt buộc phải cho chúng ta xem thư nếu trong đó có những tin chẳng lành. Mà này, Duncan, tôi cam đoan người Scotland có thể mua được cả một tá chức hầu tước đó!


Vậy ra ông ta giữ thư và thả người mang thư?


Phải, ông ta đã làm như vậy chính vì cái mà ông ta gọi là tính nhân hậu của ông ta. Tuy không biết đích xác, tôi dám nói rằng ông của Montcalm xưa kia làm nghề nghiệp cao quý là dạy nhảy múa.


Thế người trinh sát bảo sao? Anh ta có mắt, có tai, có lưới, và đã báo cáo những gì với ngài?


Ồ! Tất nhiên anh ta không thiếu một bộ phận nào, và có thể kể lại tất cả những điều đã trông thấy và nghe thấy, đại thể chỉ là: trên bờ sông Hudson có một pháo đài của đức vua được đặt tên là Edward để tỏ lòng tôn kính hoàng tử Yorki trong pháo đài có đầy đủ binh lính cho xứng với tầm quan trọng của nó.


Nhưng có thấy động tĩnh hoặc dấu hiệu gì chứng tỏ người ta có ý định tới cứu viện chúng ta không, thưa ngài?


Sáng chiều có diễu binh, và khi có một tên lính địa phương điên khùng… Duncan này, anh cũng biết đấy vì anh có năm mươi phần trăm máu Scotland… khi một tên trong bọn ăn món cháo đặc và để rơi thuốc súng xuống than hồng thì thuốc súng chỉ cháy mà thôi.

Đột nhiên Munro bỏ lối nói chua chát châm biếm, giọng ông trở nên nghiêm trang đắn đo, ông tiếp:

Hẳn trong thư có điều gì mà chúng ta biết được thì tốt.


Ta phải quyết định nhanh chóng,
nhân lúc người chỉ huy chuyển thái độ, Duncan bèn đề cập tới những vấn đề quan trọng hơn,
Thưa ngài, tôi không dám giấu giếm rằng cứ điểm của chúng tôi không cầm cự được lâu hơn nữa; và tôi lấy làm phiền lòng nói thêm rằng tình hình pháo đài này cũng không sáng sủa hơn; quá nửa số đại bác đã bị vỡ. Làm sao có thể khác được! Có những khẩu vớt ở đáy hồ lên, một số nằm gỉ sét trong rừng từ ngày người ta tìm ra xứ này; lại còn những khẩu chẳng phải đại bác mà là đồ chơi của quân cướp biển! Anh tưởng ở nơi hoang vu cách nước Anh ba ngàn hải lý này lại có một xưởng đúc vũ khí như xưởng Woolwich Warren hay sao?


Những bức tường đổ ụp ngay bên cạnh chúng tôi, và lương thực bắt đầu cạn,
Heyward nói tiếp, mặc cho Munro trở lại thái độ bực dọc lúc trước,
ngay trong binh sĩ cũng có dấu hiệu bất mãn và hoảng hốt.


Thiếu tá Heyward,
Munro quay về phía người cộng sự trẻ, giọng nói uy nghiêm của một người cao tuổi và cao chức,
nửa thế kỷ phục vụ đức vua và mái đầu đã bạc này sẽ chẳng là cái gì nếu tôi không biết tới những điều anh vừa nói và hoàn cảnh cấp bách của chúng ta hiện nay. Nhưng chúng ta còn có nhiệm vụ đối với thanh danh nhà vua và cả với bản thân ta nữa. Chừng nào còn hy vọng vào viện binh, tôi còn bảo vệ pháo đài này mặc dù nó được xây bằng sỏi đá nhặt ở bên hồ. Điều chúng ta đang cần là nắm được nội dung lá thư để biết ý đồ của người kế tục bá tước xứ Loudon.


Tôi có thể làm được gì trong việc này không, thưa ngài?


Có thể được. Ngoài những phép tắc lịch sự khác, hầu tước Montcalm có mời tôi gặp riêng ông ta ở một địa điểm nằm giữa pháo đài và doanh trại Pháp để thông báo thêm một vài tin tức, như lời ông ta nói. Tôi nghĩ rằng ta không dại gì tỏ ra quá sốt sắng muốn gặp, và tôi có ý định cử ông, một quan cấp cao, đại diện cho tôi. Thật là một việc làm xúc phạm tới danh dự xứ Scotland nếu để cho thiên hạ nói rằng một người dân xứ này không được lịch sự bằng một người ở bất cứ nước nào khác trên trái đất.

Duncan thấy không cần thiết phải tranh luận so sánh phép lịch sự của các quốc gia; anh vui vẻ nhận nhiệm vụ thay chân người chỉ huy lão thành trong cuộc gặp gỡ tới. Hai người bàn bạc riêng hồi lâu; bằng những kinh nghiệm sắc sảo của mình, Munro dặn dò thêm một số điều, sau đó người sĩ quan trẻ rút lui.
Vì Duncan chỉ là đại diện của chỉ huy pháo đài nên người ta đã bỏ những nghi lễ đáng lẽ phải có trong một cuộc gặp mặt giữa những vị đứng đầu quân đội hai bên. Thời gian tạm ngừng chiến vẫn còn hiệu lực. Mười phút sau khi nhận chỉ thị, Duncan ra khỏi cổng xuất kích, tay cầm một lá cờ trắng nhỏ, giữa tiếng trống đổ hồi. Viên sĩ quan Pháp ở đồn tiền tiêu đón tiếp anh theo thủ tục thông thường và lập tức dẫn anh tới chỗ người quân nhân danh tiếng chỉ huy lực lượng Pháp.
Viên tướng Pháp tiếp người sứ giả trẻ tuổi ngay trong lều của ông, xung quanh có các sĩ quan phụ tá và các thủ lĩnh Anh điêng thân hình rám đen đã cùng với những chiến binh thuộc nhiều bộ lạc da đỏ theo Montcalm ra trận. Heyward sững sờ khi liếc nhìn đám thổ dân, anh nhận ra khuôn mặt gian ác của Magua đang chằm chằm nhìn anh một cách trầm tĩnh lầm lì, một nét đặc trưng của tên da đỏ tinh quái này. Một tiếng kêu kinh ngạc khẽ bật ra khỏi miệng người sĩ quan trẻ nhưng, chợt nhớ tới nhiệm vụ và những người đang đứng trước mặt, anh không để lộ mảy may xúc động, tiếp tục đi về phía tướng Montcalm lúc này đã tiến lên một bước để đón khách. Vào thời kỳ chúng tôi đang kể, hầu tước Montcalm đương độ hoa niên, và có thể nói thêm là đương thời gặp vận. Nhưng mặc dù ở một địa vị đáng ao ước, ông luôn tỏ ra ân cần niềm nở, không những ông nổi tiếng là con người hào hoa phong nhã mà cả về lòng can trường nghĩa hiệp, vì thế mà hai năm sau ông đã bỏ mạng ở miền đông bằng Abraham. Rời khuôn mặt độc ác của Magua, đôi mắt của Duncan khoan khoái ngắm nhìn diện mạo tươi tắn nhã nhặn và dáng điệu uy nghi của viên tướng Pháp.

Thưa ông,
hầu tước Montcalm lên tiếng,
tôi rất vui sướng được... nhưng kìa, thông ngôn đâu rồi?


Thưa ngài, tôi nghĩ là không cần thiết,
Heyward khiêm tốn đáp,
tôi nói được chút ít tiếng Pháp.


Vậy thì tiện cho tôi quá,
Montcalm thân mật nắm cánh tay Duncan, dắt anh vào sâu trong lều, không muốn cho ai nghe,
Tôi rất ghét lũ ranh ma này. Thật không biết đâu mà lường được với chúng. Thưa ông,
Montcalm vẫn nói bằng tiếng Pháp,
mặc dù tôi lấy làm vinh hạnh nếu được tiếp vị chỉ huy của ông, tôi cũng rất sung sướng thấy ông ta chọn mặt gửi vàng cử tới đây một sĩ quan ưu tú và chắc chắn là đáng mến như ông.

Duncan rạp mình đáp lễ. Anh cảm thấy đẹp lòng về lời khen ngợi nhưng vẫn tự nhủ phải kiên quyết không để cho mưu mô của kẻ địch làm cho nhãng quên quyền lợi của đức vua. Sau một lát im lặng như để tập trung suy nghĩ, Montcalm nói:

Vị chỉ huy của ông là một con người dũng cảm và có đủ tài năng để đẩy lùi những cuộc tấn công của tôi. Nhưng, thưa ông, phải chăng đã tới lúc phải ngồi bàn bạc với nhau về lòng nhân đạo chứ không về lòng can đảm nữa? Lòng nhân đạo là một đức tính của kẻ anh hùng, cũng như lòng can đảm vậy.


Chúng tôi nghĩ rằng hai đức tính đó không tách rời nhau,
Duncan mỉm cười đáp lại.
Nhưng một mặt ngài tạo ra bao điều kiện để kích thích lòng can đảm của chúng tôi, mặt khác chúng tôi chưa nghe thấy tiếng gọi nào đặc biệt để vận dụng lòng nhân đạo của mình.

Đến lượt Montcalm hơi nghiêng mình đáp lễ, nhưng với thái độ của một người đã quá quen những lời nói ngọt ngào khéo léo; trầm ngâm một lát, ông tiếp:

Có thể chiếc ống kính viễn vọng đã đánh lừa mắt tôi, và những công sự của các ông chống đỡ được pháo binh của chúng tôi hơn là tôi tưởng. Ông biết lực lượng của chúng tôi đấy chứ?


Những ước lượng của chúng tôi chưa thống nhất,
Duncan trả lời lấp lửng,
tuy nhiên con số cao nhất cũng không vượt quá hai mươi ngàn người.

Viên tướng Pháp cắn môi soi mói nhìn Heyward như muốn đọc những ý nghĩ trong đầu anh, rồi với tài ứng đối sẵn có, ông làm ra vẻ chấp nhận sự chính xác của con số trên thực tế cao gấp hai lần số quân của ông; ông nói tiếp:

Thưa ông, đó là một lời khen thật đáng buồn cho sự thiếu cảnh giác của chúng tôi, những người lính. Mặc dù đã làm hết cách, chúng tôi cũng không giấu nổi lực lượng của mình. Nếu cần phải làm việc đó, có lẽ phải đưa hết quân vào rừng. Tuy ông cho rằng còn quá sớm để nghe theo tiếng gọi của lòng nhân đạo,
Montcalm cười hóm hỉnh,
tôi thiết nghĩ một chàng trai trẻ như ông không quên những phép lịch sự đối với phái đẹp. Tôi được biết rằng hai người con gái của ngài chỉ huy đã tới pháo đài từ khi chúng tôi tiến hành cuộc vây hãm.


Thưa ngài, đúng như vậy. Nhưng, không những không làm nhụt nhuệ khí của chúng tôi, hai cô đã nêu cao gương dũng cảm bằng sự chịu đựng ngoan cường của chính bản thân họ. Nếu như chỉ cần đến lòng quyết tâm để đánh lui được một vị tướng đầy tài năng như hầu tước Montcalm, tôi sẵn sàng giao phó nhiệm vụ bảo vệ pháo đài William Henry cho cô gái lớn.


Trong pháp điển Salique của người Pháp chúng tôi có một điều rất chí lý nói rằng:
Ngôi vua nước Pháp không bao giờ truyền cho đàn bà
.
Montcalm đáp, giọng xẵng và hơi kiêu kỳ, nhưng lập tức ông trở lại lối nói cởi mở thoải mái.
Tôi sẵn sàng tin lời ông vì rằng những đức tính cao quý mang tính di truyền; tuy nhiên, như tôi đã nói, lòng can đảm có giới hạn, và đừng nên quên vấn đề nhân đạo. Thưa ông, tôi tin rằng ông tới đây với đầy đủ quyền hạn để bàn về việc đầu hàng của pháo đài các ông.


Phải chăng ngài thấy sức phòng thủ của chúng tôi quá yếu nên nghĩ rằng biện pháp đó là cần thiết?


Tôi sẽ lấy làm phiền lòng nếu các ông kéo dài việc cầm cự điều đó làm cho những người bạn da đỏ của tôi đây nổi giận.
Như thể không chú ý tới câu hỏi của Heyward, Montcalm đưa mắt về phía những thủ lĩnh Anh điêng đang chăm chú theo dõi,
Ngay lúc này đây, tôi đã khó mà giữ cho họ thực hiện đúng những quy định của chiến tranh.

Heyward lặng yên; bất đắc dĩ anh nhớ lại những nguy hiểm mà anh vừa vượt qua, và hình ảnh hai người con gái yếu đuối đã cùng anh chia sẻ những gian nan vất vả hiện lên trong ký ức.
Nghĩ rằng đã nắm phần thắng, Montcalm thừa thế nói luôn:

Những ông tướng này lại càng ghê gớm khi bị đánh lừa; thiết tưởng chẳng cần phải nói với ông rằng kiềm chế được cơn thịnh nộ của họ là một điều vô cùng khó khăn. Thế nào, thưa ông! Chúng ta có bàn tới những điều kiện đầu hàng không?


Tôi e ngài đánh giá sai lực lượng của pháo đài William Henry và những khả năng quân sự của nó.


Không phải tôi đang vây hãm thành Quebec mà là một công sự bằng đất được hai ngàn ba trăm con người dũng cảm bảo vệ,
Montcalm đáp gọn.

Đúng là công sự của chúng tôi bằng đất và không xây trên nền đá của Mũi Kim Cương[46]; nhưng nó nằm ngay bên hồ nước đã gây cho Dieskau và quân của ông ta những tổn thất nặng nề. Ngoài ra, cách chúng tôi vài tiếng đồng hồ hành quân còn có một lực lượng hùng mạnh mà chúng tôi coi như một bộ phận của pháo đài.

[46] Heyward ám chỉ tới pháo đài xây tại thành Quebec.

Có sáu hay tám ngàn người gì đó, Montcalm thản nhiên đáp,
nhưng vị chỉ huy khôn ngoan nghĩ rằng họ ở trong công sự an toàn hơn trên đất trống.
Đến lượt Heyward cắn môi bực tức vì Montcalm đã rất lạnh lùng đưa ra một con số mà anh biết là cao hơn thực tế. Hai người lặng yên suy nghĩ một lát, rồi Montcalm trở lại vấn đề lúc trước làm như tin rằng Heyward tới đây với mục đích duy nhất là để thương lượng đầu hàng. Về phần mình, Heyward cũng lựa lời gợi ý để cho viên tướng Pháp tiết lộ nội dung bức thư đã bị rơi vào tay ông ta. Nhưng mưu kế của họ đều không thành. Sau một cuộc gặp gỡ kéo dài vô ích, Duncan ra về với một cảm tưởng tốt về phong thái lịch thiệp và tài năng của viên tướng Pháp, nhưng vẫn không biết thêm điều gì hơn lúc mới tới Montcalm tiễn anh ra tận cửa và một lần nữa, đề nghị người chỉ huy pháo đài sớm cho ông được gặp tại khu đất trống nằm giữa quân đội hai bên.
Hai người chia tay nhau; vẫn viên sĩ quan lúc trước đã đón Heyward, bây giờ đưa anh trở lại đồn tiền tiêu của quân Pháp. Từ đó, anh đi thẳng về pháo đài và tới ngay bản doanh người chỉ huy của mình.