Chương 19

Dịch giả: Trương Đắc Vỵ
NXB Văn Học
Salanio:
Thôi đi, tôi chắc rằng nếu hắn không giữ đúng lời giao kèo, anh cũng sẽ không xẻo thịt hắn ta; xẻo để làm gì?

Shylock:
Để làm mồi cho cá, nếu nó chẳng nuôi sống được cái gì khác nữa, ít ra nó cũng thỏa mãn lòng trả thù của tôi.
[55]
• SHAKESPEARE
[55] Người lái buôn thành Venice (hồi 3, cảnh một) của William Shakespeare.
Khi năm người bước vào pháo đài William Henry đổ nát, bóng tối trùm xuống làm cho cảnh vật càng thêm thê lương. Người trinh sát và hai người Mohican lập tức thu xếp chỗ nghỉ đêm. Thái độ nghiêm trang trầm lặng của họ chứng tỏ những sự việc khủng khiếp quá sức tưởng tượng mà họ vừa chứng kiến đã tác động cả tới những tình cảm đã chai cứng. Họ gác mấy chiếc rìu nhà vào một bức tường cháy đen, rồi Uncas lấy cành cây rải mỏng lên trên làm thành một chỗ trú chân tạm thời. Xong xuôi, người thanh niên Anh điêng chỉ tay vào túp lều thô sơ qua động tác lặng lẽ của anh, Heyward hiểu ý, nhẹ nhàng mời Munro vào. Để người cha già mất con ở lại một mình với bao nỗi đau buồn, Duncan trở ra ngoài, lòng dạ bồn chồn, không sao ngủ được tuy anh vừa khuyên người bạn già của mình đi ngủ.
Trong lúc Mắt Chim Ưng và hai người Anh điêng đốt lửa ăn một bữa tối thanh đạm gồm thịt gấu sấy khô, người sĩ quan trẻ đi lại chỗ bức thành của pháo đài đổ nát trông xuống mặt hồ Horican. Gió đã dịu; dưới chân anh, sóng vỗ vào bờ đều đều, nhè nhẹ. Những đám mây vỡ ra từng mảng như không còn sức tiếp tục bay xa, những mảng dày kết tự thành những khối đen ngòm phía chân trời; những mảng mỏng lướt trôi trên mặt hồ hoặc xoáy lộn trên đỉnh những ngọn núi như những bầy chim bay liệng tản mạn quanh tổ ấm. Đó đây, có một ngôi sao rực đỏ rọi qua đám hơi nước đang lững lờ trôi, mang lại chút ánh sáng cho bầu trời u ám. Khoảng không gian bị núi non bao bọc đã chìm trong bóng tối mù mịt; cánh đóng trải ra như một nhà mồ mênh mông hiu quạnh, không một tín hiệu hoặc một tiếng động nhỏ khuấy động giấc ngủ của bao kẻ bất hạnh đang nằm đó.
Trong hồi lâu, Duncan đứng lặng ngắm nhìn cảnh vật lạnh lẽo rất ăn nhập với những sự việc vừa qua. Anh đưa mắt về phía gò đất ở đó những con người của núi rừng đang ngồi quanh đống lửa bập bùng, rồi lại ngước nhìn những ánh sao mờ nhạt trên trời; anh lo lắng dừng mắt hồi lâu trước khoảng không gian tối tăm ảm đạm ở đó những người chết đang yên nghỉ. Bỗng anh cảm thấy từ nơi ấy phát ra những tiếng động không giải thích nổi, rất nhỏ và khó phân biệt, đến nỗi anh không biết chắc là tiếng gì và có thật hay không. Tự hổ thẹn về thái độ hoảng hốt, người thanh niên quay mặt về phía hồ Horican, tập trung sự chú ý vào những bóng sao mờ chập chờn trên mặt nước lung linh. Nhưng đôi tai tinh tường của anh tiếp tục thu nhận những tiếng động quái ác như muốn báo trước cho anh biết nguy hiểm đang chờ đâu đây. Cuối cùng, anh thấy rõ ràng như có tiếng chân vọt nhanh trong đêm tối. Không nén nổi lo âu, Duncan khẽ gọi người trinh sát tới chỗ anh đang đứng. Mắt Chim Ưng vắt khẩu súng vào cánh tay, đi lại với một vẻ ung dung bình thản như để tỏ ra rằng mình tin chắc vào sự an toàn của nơi trú chân.

Hãy nghe xem,
Duncan lên tiếng khi người trinh sát tới,
có những tiếng động nhỏ trên cánh đồng chứng tỏ rằng có thể Montcalm chưa hoàn toàn rút khỏi nơi đây.


Nếu vậy, tai nghe tốt hơn mắt nhìn,
người trinh sát vẫn thản nhiên đáp; bác vừa cho một miếng thịt gấu vào mồm thành thử nói năng chậm chạp lúng búng vì phải làm hai việc cùng một lúc,
chính mắt tôi đã nhìn thấy lão ta núp trong pháo đài Ticonderoga cùng với cả đạo quân. Mỗi khi lập được chiến công, bọn Pháp này chỉ muốn trở về nhảy múa mở hội ăn mừng thắng lợi với bọn đàn bà.


Điều đó thì tôi không rõ; nhưng người Anh điêng ít khi ngủ trong khi có chiến tranh, và có thể còn một tên Huron ở lại đây kiếm chác sau khi cả bọn đã rút. Có lẽ ta nên tắt lửa mà nghe ngóng. Kìa, bác có nghe thấy tiếng động tôi vừa nói đấy không?


Người Anh điêng ít khi lảng vảng bên những xác chết. Tuy họ sẵn sàng giết người bất kể bằng cách nào, thông thường họ chỉ cần lột da đầu, trừ phi họ điên máu; nhưng một khi linh hồn kẻ thù đã lìa khỏi xác thì họ cũng hết thù hằn và vui lòng để người chết được yên nghỉ. Thiếu tá này, nhân nói đến linh hồn, anh có cho rằng thiên đường của người da đỏ và của người da trắng chúng ta là một không?


Đúng như vậy… Hình như tôi lại nghe thấy tiếng đó! Hay là tiếng lá sột soạt trên ngọn cây sồi?


Về phần tôi,
Mắt Chim Ưng quay mặt về phía Heyward đang chỉ, nhưng với một vẻ lơ đãng thờ ơ,
tôi tin rằng thiên đường là một nơi đầy hạnh phúc, và mọi người ở trên đó đều được hưởng tùy theo sở thích và sở trường của mình. Bởi vậy tôi cho rằng người da đỏ nghĩ đúng khi họ tin vào lời truyền thuyết nói rằng trên đó có những khu săn bắn tươi tốt; hơn nữa, tôi cũng không nghĩ rằng một người da trắng chính cống có điều gì phải xấu hổ khi dùng thời gian…


Bác nghe thấy rồi chứ?
Duncan ngắt lời.

Thấy rồi; lũ sói đi sục ăn khi hiếm mồi cũng như khi có nhiều,
người trinh sát thản nhiên nói.
Giá như sáng trời và có thời giờ đi săn thì tha hồ chọn những bộ lông sói. Nhưng, này thiếu tá, về cuộc sống trên thiên đường, tôi nghe các nhà truyền giáo ở đất thuộc địa này nói rằng đó là một nơi yên ấm. Nhưng ngày nay, mỗi người quan niệm thú vui một cách. Tôi vốn ưa hoạt động và đi săn; đối với tôi, bị giam hãm trong bốn bức tường để nghe truyền giáo là một việc không thích thú gì lắm. Tôi nói ra với tất cả tấm lòng sùng kính đối với sự an bài của Thượng đế.

Qua lời nói của Mắt Chim Ưng. Duncan đã nhận ra loại tiếng động mà anh đã nghe thấy; lúc này anh mới chú ý hơn tới vấn đề người trinh sát nêu, anh đáp:

Khó mà biết được con người ta suy nghĩ gì trước cuộc thay đổi lớn lao cuối cùng của mình.


Đúng là một cuộc thay đổi đối với một người luôn luôn sống nay đây mai đó,
người trinh sát vẫn theo đuổi ý nghĩ của mình,
một người thường ăn bữa sáng ở thượng nguồn sông Hudson và ngủ tối giữa những tiếng la hét om sòm của bọn Mohawk. Nhưng có điều an ủi là chúng ta cùng phụng sự đấng Thượng đế từ bi, tuy mỗi người làm theo một cách riêng và tuy Người ở cách chúng ta bao miền đất hoang vu… Có tiếng gì vậy?


Liệu có phải tiếng sói chạy như bác vừa nói không?

Mắt Chim Ưng khẽ lắc đầu rồi ra hiệu cho Duncan đi theo đến một chỗ không bị ánh lửa chiếu tới. Sau khi đã đề phòng như vậy người trinh sát hết sức chăm chú lắng nghe hỏi lâu để xem có nổi lên tiếng động bất ngờ đã làm bác phải giật mình không, nhưng vô hiệu. Sau một lát chờ đợi không kết quả, bác thì thầm vào tai Duncan:

Phải gọi Uncas lại đây. Thằng bé có đôi tai của người Anh điêng và có thể nghe được những âm thanh mà tai chúng ta không thấy; tôi là một người da trắng, và tôi không phủ nhận nhược điểm của tôi.

Đang rì rầm trò chuyện với cha, người thanh niên Mohican nhổm người lên khi nghe thấy tiếng cú rúc, đứng phắt dậy nhìn về phía bờ thành tối om để tìm nơi đã phát ra tiếng kêu. Người trinh sát lại rúc một hồi nữa; giây lát, Duncan đã nhìn thấy bóng dáng Uncas đang thận trọng men theo bờ lũy tiến lại chỗ hai người.
Mắt Chim Ưng nói vắn tắt bằng tiếng Delaware cho Uncas biết ý định của mình. Sau khi đã rõ nguyên nhân vì sao người trinh sát gọi, lập tức Uncas dán người xuống mặt cỏ; Duncan tưởng như anh ta nằm yên bất động. Ngạc nhiên thấy người chiến binh trẻ không nhúc nhích, và tò mò muốn biết anh ta làm cách nào để điều tra tiếng động, Heyward tiến lên mấy bước, mắt vẫn nhìn chằm chằm vào bóng hình đen sẫm của Uncas; tới nơi, anh cúi xuống thì người thanh niên Mohican đã biến mất, chỉ thấy một mô đất lù lù.

Người Mohican đâu mất rồi?
anh vừa hỏi vừa kinh ngạc lùi lại,
Chính tôi nhìn thấy anh ta nằm xuống chỗ này, và tôi có thể cam đoan rằng anh ta chưa đi đâu.


Suỵt nói nhỏ chứ, vì chúng ta không biết có những đôi tai nào đang vểnh lên. Bọn Mingo giỏi ứng phó lắm. Còn Uncas đang ở ngoài cánh đồng rồi; nếu bọn Magua quanh quẩn đâu đây chúng sẽ chạm trán với một địch thủ ngang tài.


Bác cho rằng Montcalm chưa rút hết bọn Anh điêng của ông ấy sao? Nếu vậy hãy báo động cho các bạn của chúng ta để mọi người chuẩn bị vũ khí sẵn sàng. Chúng ta có năm người, đều đã quen giáp mặt kẻ thù.


Không báo gì hết nếu thiếu tá còn yêu quý cuộc sống này! Hãy nhìn Chingachgook kia. Trông bác ta ngồi bên đống lửa rõ ra một thủ lĩnh Anh điêng vĩ đại! Nếu có những tên nào rình rập trong bóng tối, nhìn thái độ của bác, chúng sẽ không thể đoán được rằng ta đã đánh hơi thấy nguy hiểm tới gần. Nhưng chúng sẽ nhìn thấy bác ta và sẽ hạ thủ ánh sáng ngọn lửa chiếu vào người quá rõ, chắc chắn bác sẽ là nạn nhân đầu tiên.


Không thể chối cãi được điều thiếu tá nói là đúng,
người trinh sát để lộ một vẻ lo âu khác thường,
nhưng làm thế nào được! Chỉ cần tỏ ra một chút nghi ngờ là chúng ta sẽ bị tấn công không kịp trở tay. Nghe tôi gọi Uncas lúc nãy, bác ấy đã biết rằng chúng ta đã đánh hơi thấy kẻ địch, để tôi báo cho bác ta biết là chúng mình đang theo dõi bọn Mingo; bản chất Anh điêng sẽ báo cho bác ta biết cách thức hành động.

Người trinh sát đưa mấy ngón tay lên mồm rít một tiếng khẽ làm Duncan giật bắn người, tưởng như có tiếng rắn kêu bên tai. Chingachgook đang ngồi tựa đầu vào một tay, suy nghĩ một mình; khi nghe thấy ám hiệu (tiếng kêu của loài bò sát mà bác mang biệt danh), bác ngửng đầu lên, đôi mắt đen đảo nhanh tứ phía một cách sắc sảo. Ngoài động tác đột ngột và có lẽ vô tình đó, bác không có vẻ gì sửng sốt hốt hoảng. Khẩu súng vẫn nằm yên bên cạnh, trong tầm tay, như thể bác không để ý tới; cây rìu trận mà lúc trước bác nói đây cho đỡ chặt, chỏng chơ dưới đất; toàn thân bác có vẻ thư giãn, gân cốt như chùng lại nghỉ ngơi. Rồi bác khéo léo trở về tư thế cũ, chỉ đổi tay chống đầu như thể để cho tay kia đỡ mỏi, ngồi chờ sự việc diễn biến với một sự bình tĩnh gan góc mà chỉ có một người Anh điêng mới biết cách xử sự.
Ai không biết sẽ tưởng người thủ lĩnh Mohican đang thiu thiu ngủ. Nhưng Duncan để ý thấy hai lỗ mũi bác phồng lên, đầu hơi nghiêng về một phía như để tai nghe được rõ hơn, đôi mắt tinh nhanh luôn luôn đảo nhìn mọi vật xung quanh.

Trông kìa, thật là một con người cao quý!
Mắt Chim Ưng siết chặt cánh tay Heyward, nói khẽ,
Bác ta biết rằng chỉ một cái nhìn, một cử động nhỏ sẽ làm vỡ kế hoạch và khiến chúng ta rơi vào tay bọn khốn kiếp…

Một ánh chớp lòe và một tiếng súng nổ ngắt lời người trinh sát. Ở ngay chỗ Heyward đang nhìn vào bằng con mắt thán phục và kinh ngạc tóe lên những tàn lửa. Anh nhìn lại thì Chingachgook đã biến mất trong cảnh hỗn độn. Lập tức người trinh sát giơ súng lên, sẵn sàng chờ kẻ thù xuất hiện. Nhưng cuộc tấn công dường như kết thúc sau khi phát súng lẻ loi không đạt được mục đích sát hại Chingachgook. Có một hai lần, hai người tưởng như nghe thấy có tiếng bụi cây sột soạt đằng xa, như thể có vật gì chạy qua. Mắt Chim Ưng nhận ra ngay tiếng chân lũ sói đang vội vã lủi trốn vì có những kẻ đột nhập giang sơn của chúng. Sau mấy phút chờ đợi hồi hộp và nín thở, lại có một vật gì rơi tõm xuống nước, theo sau là một tiếng súng nổ khác.

Uncas hành động rồi đấy!
người trinh sát nói,
Thằng bé có một khẩu súng tuyệt vời. Tôi quen tiếng nổ giòn của nó cũng như một người cha quen tiếng nói của con mình, bởi vì tôi đã sử dụng nó trước khi được khẩu súng tốt hơn.


Thế nghĩa là thế nào?
Duncan hỏi,
Kẻ địch đang rình mò và dường như còn muốn tiêu diệt chúng ta kia mà.


Thanh củi vừa bị bắn tung tóe ở đằng kia nói lên rằng nó không có thiện ý gì, và người Anh điêng này chứng minh rằng kẻ đó không hại được chúng ta.
Người trinh sát vừa đáp vừa thản nhiên hạ súng khoác vào cánh tay, đi vào trung tâm pháo đài theo chân Chingachgook lúc này lại hiện ra trong ánh lửa,
Thế nào, thủ lĩnh? Có đúng là bọn Mingo đuổi theo chúng ta không, hay đó chỉ là một trong những con vật bò sát bám gót chân quân đội Pháp để đi lột da đầu người chết và sau đấy trở về khoe khoang với vợ con là đã chiến thắng những người mặt tái.

Rất điềm đạm, Chingachgook ngồi vào chỗ cũ chẳng nói chẳng rằng, bác xem xét thanh củi bị trúng đạn, viên đạn chỉ thiếu một chút đã sát hại bác, xong xuôi bác mới giơ ngón tay, trả lời cộc lốc bằng tiếng Anh:

Một.


Tôi cũng nghĩ như vậy,
Mắt Chim Ưng ngồi xuống đáp,
chắc nó đã nhảy thoát xuống hồ trước khi Uncas kịp nổ súng. Chắc chắn là quân bất lương này sẽ bịa ra lắm chuyện, nào là phục kích lớn, nào là bám sát dấu vết hai người Mohican và một người thợ săn da trắng. Trong những cuộc đọ sức như thế này, chúng coi hai viên sĩ quan là những kẻ ngoài cuộc. Mặc cho nó nói. Dân tộc nào cũng có những người chân chính tuy, có Thượng đế biết, số này không nhiều trong bọn Maqua; họ sẵn sàng lật tẩy kẻ huênh hoang khoác lác bất chấp lẽ phải này. Thằng khốn kiếp đã bắn sạt tai bác đấy, thủ lĩnh ạ.

Chingachgook bình tĩnh thản nhiên đưa mắt nhìn vào chỗ bị trúng đạn, rồi bác trở về tư thế ngồi lúc trước, không hề bối rối trước một việc nhỏ nhặt như vậy. Vừa lúc đó, Uncas lướt tới, anh ngồi xuống bên đống lửa với một vẻ cũng thản nhiên như cha.
Heyward chăm chú và ngạc nhiên quan sát những cử chỉ của hai người da đỏ. Anh cảm thấy những con người của núi rừng này có những phương pháp riêng để hiểu nhau mà anh không tài nào biết được. Một thanh niên da trắng sẽ kể lại sôi nổi ồn ào, có khi còn phóng đại những việc xảy ra trên cánh đồng tối tăm; trái lại, người chiến binh trẻ dường như muốn để cho sự việc tự nói lên. Thực ra, đây không phải lúc và cũng không phải dịp cho một người Anh điêng khoe khoang những chiến công của mình; nếu Heyward không hỏi, chắc là Uncas cũng sẽ không nói một lời nào.

Kẻ địch của chúng ta ra sao rồi, Uncas?
Duncan hỏi,
Chúng tôi nghe thấy tiếng súng của anh và đã hy vọng rằng anh không bắn uổng.

Người thủ lĩnh trẻ vén vạt áo đi săn, điềm nhiên phô chỏm tóc tượng trưng cho thắng lợi. Chingachgook để tay lên mảng da đầu, chăm chú xem xét hỏi lâu. Đột nhiên, bác vứt xuống đất, vẻ ghê tởm hiện lên trên khuôn mặt rắn rỏi, thốt lên:

Oneidas!

Người trinh sát không quan tâm lắm tới kẻ bị giết; bác giữ một vẻ thản nhiên cũng gần giống như hai người cộng sự da đỏ; nhưng khi nghe Chingachgook thốt ra tiếng kêu, bác vội tiến đến xem món chiến lợi phẩm gớm ghiếc và nhắc lại:

Oneidas! Lạy Chúa, nếu có cả bọn Oneidas đuổi theo tức là chúng ta bị lũ quỷ sứ bao vây tứ phía rồi. Dưới con mắt người da trắng; mảng da đầu này chẳng khác mảng da đầu của bất cứ một người Anh điêng nào; vậy mà bác Chingachgook cả quyết rằng nó ở trên đầu một tên Mingo; hơn thế nữa, bác ta còn gọi đích danh bộ tộc thằng quỷ khốn khổ một cách dễ dàng như thể cái mảng da đầu ấy là một trang sách, còn mỗi sợi tóc là một chữ in. Những người da trắng theo đạo Cơ Đốc có quyền gì khoe khoang học thức của mình khi một người da đỏ đọc được thứ tiếng mà những người da trắng giỏi giang nhất cũng phải bó tay!… Thế nào, cháu bảo sao, tên quỷ quái thuộc dân tộc nào vậy?

Uncas ngước mắt nhìn vào mặt người trinh sát, cất giọng êm ái đáp:

Oneidas.


Cũng Oneidas ư! Khi một người Anh điêng khẳng định một điều gì, thông thường điều đó phải đúng; nhưng khi lại được một người Anh điêng khác công nhận thì điều đó đúng như Thánh kinh vậy!


Anh chàng khốn khổ này tưởng lầm chúng ta là quân Pháp,
Heyward nói,
bằng không hắn đã chẳng định ám hại một người bạn.


Nó nhầm những nét sơn của một người Mohican với một tên Huron ư! Thế thì cũng giống như ta nhầm người cận vệ binh áo trắng của Montcalm với người lính áo đỏ của quân đội Anh hoàng tại Bắc Mỹ.
Người trinh sát đáp,
Không, không, con rắn độc biết việc làm của nó; không có chút nhầm lẫn gì trong chuyện này vì rằng người Delaware và người Mingo không ưa nhau lắm đâu, dù cho các bộ tộc này đi chiến đấu cho ai trong một cuộc tra chấp giữa những người da trắng. Về điểm này, mặc dù bọn Oneidas phụng sự Anh hoàng thiêng liêng, vị chủ tể tối cao, tôi sẽ không ngần ngại nổ súng vào thằng khốn kiếp nếu dịp may dẫn nó đến trước mặt tôi.


Như vậy là vi phạm những hiệp ước chúng ta đã ký và không xứng đáng với một con người như bác.


Khi một người sống lâu năm cùng với một bộ tộc,
Mắt Chim Ưng nói tiếp,
nếu bộ tộc này tốt và người kia cũng không phải kẻ xấu, tình thân sẽ nảy nở giữa hai bên. Thực ra, sự xảo trá của người da trắng đã làm cho các bộ tộc da đỏ lẫn lộn bạn thù, đến nỗi người Huron và người Oneidas cùng chung một tiếng nói; hoặc có thể coi như vậy, lại đi lột da đầu của nhau; những người Delaware thì bị chia sẻ, một số nhỏ sống quanh quẩn bên ngọn lửa của đại hội đồng, tại con sông quê hương, và chiến đấu cùng một phía với người Mingo; số đông lại sang Canada vì mối thù sẵn có với người Maqua… Thành thử mọi chuyện đều bị đảo lộn, và cuộc chiến tranh trở nên phức tạp. Tuy nhiên, bản chất người da đỏ không dễ thay đổi trước mỗi biến chuyển của tình hình chính trị, cho nên tình cảm giữa một người Mohican và một người Mingo cũng giống hệt tình cảm của một người da trắng đối với một con rắn.


Điều bác vừa nói làm tôi phiền lòng vì tôi vẫn nghĩ rằng những người thổ dân sống trong vùng lãnh thổ Anh coi chúng ta là chính nghĩa và tự do, vì vậy mà họ gắn bó chặt chẽ với cuộc chiến đấu của chúng ta.


Tôi lại nghĩ rằng bản chất con người thiên về đấu tranh cho mình hơn là cho người khác. Riêng tôi rất yêu công lý, cho nên tôi sẽ không nói rằng tôi ghét người Mingo vì điều này không hợp với màu da và tôn giáo của tôi… Tuy nhiên, tôi nhắc lại rằng sở dĩ cây Sát Hươu của tôi không bắn chết được tên Oneidas lẩn quất trên cánh đồng là do tối trời.

Rồi như thể hài lòng về những lý lẽ cứng rắn của mình, mặc dù không biết nó tác động ra sao tới suy nghĩ của người đối thoại người trinh sát chân thiện nhưng cố chấp quay mặt khỏi đống lửa như để chấm dứt cuộc tranh luận. Heyward đi lại bờ thành; vì lo lắng và ít kinh nghiệm chiến đấu trong rừng, anh cảm thấy không yên dạ trước những cuộc đánh úp có thể xảy ra. Thế nhưng người trinh sát và hai người Mohican lại không nghĩ vậy. Những giác quan nhạy bén và lão luyện có một sức mạnh vượt quá giới hạn tưởng tượng của con người, đã giúp họ không những phát hiện ra nguy hiểm mà còn có thể biết rõ mức độ và thời hạn. Nhìn ba người chuẩn bị ngồi bàn bạc kế hoạch sắp tới, có thể thấy rằng không một ai trong số ba người có chút lo ngại nào về sự an toàn tuyệt đối của họ.
Thời kỳ này, tình trạng rối ren trong các dân tộc và cả trong các bộ tộc mà Mắt Chim Ưng vừa nhắc tới, diễn ra trầm trọng nhất. Tại nhiều nơi, sợi dây thắt chặt các dân tộc là tiếng nói, sự nghiệp và nguồn gốc chung, bị đứt đoạn. Một trong những hậu quả của nó là dân Delaware và dân Mingo (tên gọi sáu bộ lạc đồng minh) lại chiến đấu trong cùng hàng ngũ; trong lúc đó thì người Mingo chỉ rình rình lột da đầu người Huron tuy họ được coi là gốc rễ của cùng một thân cây. Giữa những người Delaware cũng có sự phân liệt, tình yêu nơi quê cha đất tổ đã giữ người thủ lĩnh bộ tộc Mohican ở lại vùng lãnh thổ của Anh hoàng cùng với một số ít người đang phục vụ tại pháo đài Edward, trong khi đó đại bộ phận là đồng minh quân của Montcalm. Mặc dù có thể chưa nắm hết vấn đề qua câu chuyện này, chắc hẳn độc giả cũng rõ rằng dân Delaware, hay Lenape, tự coi là ông tổ của các dân tộc; ngày trước, họ làm chủ hầu hết các miền Đông và Bắc nước Mỹ, và cộng đồng Mohican là một chi lâu đời và có uy tín lớn.
Người trinh sát và hai người bạn Mohican của bác hiểu rất rõ những nguyên nhân tinh vi phức tạp đã khiến cho những người bạn lại đánh lẫn nhau và những kẻ thù lại chiến đấu bên nhau; giờ đây, họ đang bàn cách đối phó với những con người dã man và đầy mâu thuẫn. Vốn biết khá rõ những tập quán của người Anh điêng, Duncan hiểu lý do tại sao đống lửa được nhóm to lên, và tại sao các người chiến binh, kể cả Mắt Chim Ưng, lại ngồi trong vùng khói một cách trang nghiêm như vậy. Anh bèn đứng vào một góc để có thể vừa nhìn thấy ba người ngồi họp bên trong pháo đài, vừa để mắt canh phòng nguy hiểm phía ngoài, kiên nhẫn chờ đợi kết quả cuộc bàn bạc.
Sau mấy phút yên lặng, Chingachgook châm tẩu thuốc và bắt đầu hút. Cái tẩu nom lạ mắt, nõ làm bằn một thứ đá mềm ở địa phương, dọc là một ống bàng gỗ. Rít xong hơi thuốc thơm tho, bác đưa cho người trinh sát; cứ như thế, ống tẩu được chuyền đi chuyền lại ba lần, trong bầu yên lặng tuyệt đối, trước khi một trong hai người lên tiếng. Sau đó, với tư cách là người lớn tuổi và có thứ bậc cao nhất, Chingachgook nói vài lời ngắn gọn, từ tốn, trang trọng nêu vấn đề thảo luận. Người trinh sát phát biểu; Chingachgook đáp lại khi thấy ý kiến của mình bị phản đối. Chàng thanh niên Uncas vẫn yên lặng ngồi nghe một cách kính cẩn và chỉ lên tiếng khi được Mắt Chim Ưng hỏi ý kiến. Qua cách trình bày của ba người, Heyward thấy rằng hai cha con người Mohican cùng chung một ý kiến, còn người trinh sát có ý kiến khác. Cuộc tranh luận trở nên sôi nổi, rõ ràng mỗi người đã để cho tình cảm riêng xen lẫn vào.
Mặc dù cuộc tranh cãi giữa ba người thân mỗi lúc một thêm sôi động, thái độ ôn tồn và lễ độ của họ có thể là một bài học bổ ích về tính ôn hòa cho những cuộc hội nghị Cơ Đốc giáo nghiêm túc nhất, kể cả những hội nghị của các vị mục sư đáng tôn kính. Những ý kiến của Uncas cũng được chăm chú đón nghe như đối với những lời phát biểu khôn ngoan già dặn của cha anh; không ai tỏ vẻ nôn nóng, người này chỉ trả lời sau khi đã để một thời gian suy ngẫm về những ý kiến của người kia.
Ngôn ngữ của hai người Mohican có kèm theo những động tác cụ thể và tự nhiên khiến Heyward có thể theo dõi không khó khăn lắm dòng lập luận của họ. Trái lại, thái độ của người trinh sát không rõ rệt; vì tự hào dân tộc, bác giữ bộ mặt lạnh như tiền, một nét riêng biệt của các tầng lớp người Anh. Hai cha con người điêng luôn luôn nhắc tới những dấu vết tìm thấy trên con đường rừng; hiển nhiên là họ muốn đuổi theo bằng đường bộ. Cánh tay Mắt Chim Ưng lại không ngừng gạt về phía hồ Horican, chứng tỏ bác chủ trương đi đường thủy.
Người trinh sát có vẻ đuối lý, và cuộc tranh luận sắp đi tới một quyết định ngược lại ý bác. Trút bỏ bộ mặt lạnh lùng, bác đứng phắt dậy, đột nhiên bắt chước lối nói của người Anh điêng, triệt để vận dụng nghệ thuật diễn thuyết hùng hồn của họ. Bác giơ cánh tay chỉ vào đường vận hành của mặt trời, bao nhiêu lần chỉ là ngần ấy ngày đường phải vượt qua trước khi đạt được mục đích. Rồi bác phác ra con đường dài vất vả qua bao núi sông hiểm trở. Bằng những điệu bộ rất dễ hiểu, bác nêu lý do tuổi tác và sức khỏe của Munro lúc này đang ngủ mê mệt. Người trinh sát còn nêu tới tình trạng sức khỏe của chính Heyward vì anh thấy bác xòe bàn tay nhắc tới tên
Bàn Tay Mở
, biệt hiệu mà các bộ tộc da đỏ đồng minh đặt cho Heyward vì tính quảng đại của anh. Rồi Mắt Chim Ưng mô tả chiếc xuồng bơi lướt nhịp nhàng, tương phản với bước chân run rẩy của một người mỏi mệt, xuống sức. Cuối cùng, bác chỉ tay vào mảng da đầu của tên Oneidas như muốn nêu sự cần thiết phải nhanh chóng lên đường, không để lại một dấu vết.
Hai người Mohican ngồi nghe một cách nghiêm túc, nét mặt phản ánh những ý tứ của diễn giả. Dần dần những lời nói của Mắt Chim Ưng đã thuyết phục được họ; tới phần kết thúc, họ cùng thốt lên một tiếng kêu tán thưởng. Tóm lại, hai cha con Chingachgook ngả theo ý kiến của Mắt Chim Ưng và từ bỏ ý định trước của họ một cách thoải mái, thành thực, giả sử họ là những vị đại diện của một dân tộc lớn và văn minh nào đó thì việc thay đổi ý kiến như vậy sẽ hủy hoại tiếng tăm về lòng kiên định và dẫn họ tới sự phá sản về chính trị.
Khi vấn đề đã được quyết định, không ai nhắc nhở tới cuộc tranh luận nữa mà chỉ nhớ tới điều đã được định đoạt. Chẳng quan tâm đến thắng lợi của mình và những con mắt tán thưởng của hai người da đỏ, Mắt Chim Ưng thản nhiên ngả tấm thân cao lớn bên đống lửa tàn, nhắm mắt ngủ liền.
Còn lại hai cha con người Mohican. Lúc này, họ mới có dịp săn sóc cho nhau sau khi đã dành bao thời gian để lo liệu cho những người khác. Trút bỏ vẻ nghiêm nghị khắc khổ của một người thủ lĩnh Anh điêng, Chingachgook nói với con trai bằng một giọng nhẹ nhàng bông đùa đầy trìu mến; Uncas đáp lại cử chỉ thân mật của cha. Tóm lại, người trinh sát vừa đặt mình xuống, thái độ của hai người cộng sự da đỏ đã thay đổi hoàn toàn.
Không bút nào tả nổi những âm thanh thánh thót trong ngôn ngữ của họ tuy rằng những người chưa từng nghe giai điệu này cũng có thể hiểu được qua tiếng cười và những biểu hiện âu yếm. Giọng của họ, đặc biệt của Uncas, thật kỳ diệu, chuyển từ âm thanh trầm nhất đến cao nhất mà vẫn êm ái. Người cha ngắm nhìn những động tác mềm mại ngây thơ của con với một vẻ thích thú lộ ra mặt, luôn miệng cười theo tiếng cười nhỏ nhẹ và truyền cảm của con mình. Những tình cảm âu yếm tự nhiên đã xóa hết vẻ dữ dằn khiến cho khuôn mặt người thủ lĩnh trở nên hiền dịu. Bộ áo giáp vẽ hình thần Chết của bác giống bộ đồ cải trang đóng trò hơn là biểu tượng của sự chết chóc hủy hoại.
Hai cha con bộc lộ những tình cảm tốt đẹp nhất suốt một tiếng đồng hồ. Rồi Chingachgook trùm chăn lên đầu, ngả mình xuống nền đất rắn tỏ ý muốn ngủ, Uncas vội ngừng đùa nghịch; anh chăm chút cởi than để sưởi ấm đôi chân của cha, rồi cũng tìm chỗ nghỉ lưng trên đống hoang tàn.
Thái độ vững vàng của những người đường rừng dày dạn kinh nghiệm khiến Heyward yên tâm, và anh cũng làm theo họ. Còn lâu trước lúc đêm tàn, những người ở trong pháo đài đổ nát ngủ li bì, hệt như những xác chết phơi sương la liệt trên cánh đồng ngoài kia.