IX - Chương 1

Số từ: 3768
Thể Loại: Tiểu Thuyết Hư Cấu
Người dịch: Nguyễn thị Bạch Tuyết
NXB Văn Học
Lúc này đã là ngày mồng một tháng Bảy, vì vậy lẽ đương nhiên mọi ý nghĩ của tôi đều hướng cả về Afghanistan, nên khi khóa cửa văn phòng ở Geneva, tôi có thể mường tượng được vùng cao nguyên bao la với những đoàn lạc đà trôi dạt từ biên giới Nga xuống, những phiên chợ đông đúc, những dây dưa hấu ngon ngọt nhất thế giới trĩu trịt quả, những quán trà dơ dáy nơi đám đàn ông ngồi xổm có mỗi một chén trà lây nhây uống tận ba tiếng đồng hồ trong khi bàn luận những vấn đề không đâu vào đâu vốn làm bận tâm trí dân du mục từ năm nghìn năm nay.
Đó là một miền đất thuộc về đàn ông, những người đàn ông vô kỷ luật đúc trong cùng một chiếc khuôn cổ lỗ, và dù có đang làm việc ở đâu đi chăng nữa, chỉ cần một người nào đó thốt ra từ Afghanistan là tôi lại muốn lên đường đến đó ngay lập tức. Tôi muốn thăm lại thành phố Kabul, dãy Hindu Kush cao vút, và những đoàn bộ hành đêm đêm về nhà qua cổng thành Herat hoặc Mazari-Sharif. Tôi đã có ba dịp đến Afghanistan công tác, cố gắng kết hợp cơ hội đầu tư cho World Mutual, nhưng đều không thu được kết quả, chủ yếu vì người Nga luôn đưa ra một thỏa thuận có lợi hơn. Trong số mọi quốc gia tôi từng đến công tác, Afghanistan là nơi bao giờ tôi cũng muốn quay trở lại.
Song vào ngày đầu tiên của tháng Bảy đó, tôi nghĩ đến Afghanistan không phải vì bất cứ lý do nào nêu ở trên. Tôi không nhớ những núi non và đoàn bộ hành mà là một người đàn ông, một người đàn ông vạm vỡ thô kệch, bốn mươi lăm tuổi, tóc đen, mắt xám trầm mặc, chiều cao chừng mét sáu, một đường xẻ không sâu lắm ở cằm và bộ dạng quả quyết, u buồn sâu lắng. Tôi không nhớ hình ảnh của anh trên vùng sa mạc đã khiến anh tốn rất nhiều thời gian trong hai năm vừa qua, mà là trong ngôi nhà thuê ở Kabul, gần một sân bay xây vội. Ngôi nhà đó rất khó quên ở chỗ tất cả mọi thứ bên trong đều ở đúng vị trí. Chẳng hạn như trong phòng tắm, hai chiếc bàn chải răng - màu xanh cho buổi sáng, màu đỏ cho buổi tối - được treo chính xác cạnh cái tủ gương chứa một hàng chai lọ, từng cái ở đúng vị trí đã định: lọ nước thơm dùng sau khi cạo râu, lọ nước súc miệng, lọ thuốc kiết lỵ, vân vân. Áo choàng tắm treo ở một cái móc đặc biệt, khăn bông xếp gọn gàng ba cỡ, thảm chùi chân Sears, cái cân Rocbuck bọc hợp kim crôm bóng loáng đặt cạnh cửa, cái gãi lưng để bên bồn tắm.
Mọi phần còn lại của ngôi nhà cũng như vậy. Trong phòng thay đồ có nhiều chồng gọn gàng, nào khăn tay, nào áo sơ mi trắng, nào quần soóc lửng; trong tủ chứa đồ của anh com lê và giày da thuộc được sắp xếp theo hàng lối. Đó tuyệt nhiên không phải ngôi nhà của một người đàn ông khó chiều hoặc mang tính đàn bà; đó là ngôi nhà của một người tỉ mỉ, muốn mọi thứ sắp xếp đâu vào đấy, với mức lộn xộn tối thiểu. Giá súng của anh ngoài hành lang, toàn những cây đã được sử dụng khá nhiều, đập ngay vào mắt, và trải trên sàn phòng làm việc là một tấm da hổ lớn, cái đầu hầm hè nhe những chiếc răng to tướng trắng nhởn.
Đó là ngôi nhà của Harvey Holt, công dân hợp pháp bang Wyoming, đã ly hôn, cử nhân khoa Cơ khí và Nông nghiệp Colorado, chuyên gia hệ thống ra đa ngoài trời và nhân viên công ty United Communications ở New York được cử sang làm việc cho chính phủ Afghanistan. Nói tóm lại, Harvey Holt là một đại diện kỹ thuật.
Trong những năm gần đây tôi có được bất kể vận may tài chính nào thì cũng chủ yếu là do được làm việc với các đại diện kỹ thuật, những con người cứng cỏi, khó tính, phục vụ trong lĩnh vực công nghiệp hiện đại. Nếu được yêu cầu hoạt động tại một địa bàn nguy hiểm, tôi thà có cộng sự là một đại diện kỹ thuật giỏi còn hơn là bất cứ kiểu người nào khác. Tôi có thể tin vào anh ta.
Vậy đại diện kỹ thuật là gì? Hãy xem xét vấn đề theo cách này. Hãng hàng không Pan American có một nhúm máy bay cánh quạt cổ lỗ không thể sử dụng cho những chuyến bay đường dài trong cuộc cạnh tranh với máy bay phản lực. Vì vậy hãng bán tống bán tháo chúng cho một số nước nhỏ mới xây dựng đường hàng không riêng và cần mua máy bay đường ngắn... như Miến Điện chẳng hạn. Để cuộc thương lượng được suôn sẻ, Pan American đã thỏa thuận với Lockheed, hãng sản xuất máy bay cánh quạt, gửi theo một nhóm sáu đại diện kỹ thuật đến dạy người Miến Điện điều khiển những chiếc máy bay lạc hậu ấy.
Nhóm này làm việc ở Miến Điện bảy tháng, thâm nhập từng phi trường mà máy bay hạ cánh. Khi cần thiết, họ sống trong lều cỏ, sông cạn, đánh lui thú rừng, gây náo loạn ở Rangoon mỗi khi may mắn được đặt trụ sở tại thủ đô, và chẳng mấy chốc đã hiểu biết về Miến Điện hơn cả các chuyên gia, vì không có phần kinh nghiệm nào của Miến Điện mà họ không trực tiếp dấn thân. Thường thì họ còn học nói cả một thứ tiếng Miến Điện tàm tạm nữa. Nhưng công việc chính của họ vẫn như vậy:
Trông nom cho những chiếc máy bay ấy bay được!
Nếu phải gia công một phụ tùng cần thiết trong một xưởng máy địa phương thì họ cũng làm. Và đồng thời họ còn dạy người Miến Điện cách tiếp quản.
Hết bảy tháng, năm đại diện kỹ thuật trở về Mỹ để nhận nhiệm vụ tiếp theo. Người thứ sáu ở lại Miến Điện, chịu trách nhiệm về toàn bộ máy bay Lockheed trong nước. Còn lại một mình, anh ta thu xếp cho mình một cuộc sống khác thường và đôi khi còn khá thú vị nữa, với một căn hộ ở Rangoon, một nơi thường xuyên lui tới ở Mandalay, một quán bar ở Myitkyina nơi anh ta gửi một ít quần áo để thay đổi, và một túp lều trên núi tận đầu mút của tuyến đường hàng không. Anh ta thường bao một cô nhân tình Miến Điện, hay hai, ba cô ở những sân bay khác nhau, và cứ ở Rangoon một thời gian là anh ta lại đưa ra lý lẽ gay gắt chống lại nhân viên bộ Ngoại giao của ta hoặc của Anh vì anh ta đã trở thành một người Miến Điện và bảo vệ quyền lợi của họ. Anh ta đồng cảm với các vấn đề của họ chứ không phải của tổ quốc mình.
Năm tháng trôi qua, anh ta vẫn ở lại Miến Điện để bảo dưỡng máy bay Lockheed. Anh ta có thể xử lý không những các vấn đề phát sinh về điều khiển máy bay mà còn cả việc bảo quản, bảo dưỡng phanh, tu sửa điện đài và thay hệ thống thủy lực. Hiểu biết về kỹ thuật của anh ta thật đáng nể. Có những khi anh ta giữ cho cả phi đội Miến Điện có thể hoạt động; không có anh ta thì máy bay không thể cất cánh. Và anh ta thực thi nhiệm vụ trong bất kỳ thời tiết nào, ở bất kỳ độ cao nào, trong bất kỳ tình huống khẩn cấp nào. Nếu dùng một từ để mô tả anh ta thì đó phải là
thạo nghề
. Việc gì anh ta cũng làm được. Anh ta duy trì cho phi cơ bay đều, và nếu một phi công sắp kiệt sức, chính anh ta có thể lái thay.
Tại nhiều vùng xa xôi nhất trên thế giới, tôi đã quen biết hàng trăm đại diện kỹ thuật - trong công nghiệp hàng không, máy kéo hạng nặng, truyền thông, kỹ thuật viên X-quang, nhà sản xuất chai Coca-Cola, bảo dưỡng máy móc cho hãng General Motor - và họ luôn có bốn đặc tính.
Thứ nhất, họ rất thông minh. Phần lớn bọn họ đã bỏ học trước khi nhận bằng tốt nghiệp đại học, nhưng họ đều hiểu biết hơn nhiều so với người đã có bằng đại học loại trung bình. Và họ vẫn tiếp tục học tập suốt đời. Nếu hãng Lockheed tìm ra cách hay hơn để làm một chuyện gì đó, người đại diện kỹ thuật ở Miến Điện sẽ nghiên cứu bản tường trình trong túp lều giữa rừng rậm cho đến khi nắm vững mọi sắc thái của kỹ thuật mới kia, có khi còn vững hơn cả chính người nghĩ ra nó. Hoặc nếu Lockheed bỏ sót một điều đáng chú ý nào đó, một đại diện kỹ thuật tại Miến Điện hay Pakistan sẽ sáng chế một thiết bị hiệu quả. Kiến thức của họ từ thực tế mà ra, nhưng rất sâu rộng.
Thứ hai, họ là những người khó chế ngự. Để họ một mình trong rừng rậm Myanmar, họ quản lý công việc một cách tốt đẹp. Đưa họ trở về California, nơi họ phải dự những bữa tiệc do kỹ sư trưởng tổ chức, họ rời rạc ngay lập tức. Trong xã hội văn minh, họ thường nghiện ngập rượu chè, phóng đãng, bất mãn và vô trách nhiệm. Ngoài biên giới, họ lại là những người có tổ chức mạnh mẽ. Nói một cách khác, họ là của quý của ban điều hành kỹ thuật, là nỗi thất vọng của bộ phận nhân sự. Chỉ cần đưa một đại diện kỹ thuật về cơ quan đầu não trong vòng hai tuần là có thể tin chắc người phụ trách trụ sở chính đã kêu trời,
Làm ơn tống khứ tên chó đẻ khốn khổ này đi đâu thì đi.
Nhưng nếu bạn cử đến Miến Điện một người không có tâm lý phù hợp để làm đại diện kỹ thuật thì nhiều chuyện rắc rối tệ hại hơn lại nảy sinh, và chính người phụ trách kia, sau khi đọc báo cáo từ chính phủ Miến Điện gửi sang, sẽ lầm bầm,
Hãy gọi thằng cha vô tích sự ấy về và gửi cho họ một người đàn ông thực sự.
Thế là người đại diện kỹ thuật khó tính khó nết, bất phục tùng và thạo nghề được đưa lên chuyến bay sau đó, và ở Miến Điện không còn rắc rối nữa. Vì vậy người đại diện kỹ thuật là sự tiếp nối của một dòng giống cơ bản trong đời sống Mỹ. Anh ta là hậu duệ trực hệ của nhà phát minh tài năng đã chế tạo ra xe ngựa, người không thể hòa mình vào nền văn minh định cư của Lancaster, Pennsylvania, nhưng lại vô giá ở miền biên Santa Fe.
Thứ ba, trên thực tế mọi đại diện kỹ thuật tôi quen biết đều có rắc rối với đàn bà. Anh ta yêu đàn bà... anh ta luôn yêu họ một cách có phần cứng nhắc, mạnh mẽ. Nhưng anh ta không thể sống chung với họ. Tính bất nhất đàn bà của họ khiến anh ta bối rối, đảo lộn cuộc sống của anh ta. Nếu anh triệu tập một trăm đại diện kỹ thuật đến một cuộc hội thảo ở Bombay, anh sẽ thấy ít nhất cũng phải tám mươi người đã ly dị, một số còn không chỉ ly dị một lần. Nhưng trong các quầy bar, khi cuộc hội thảo đã kết thúc, anh sẽ không nghe thấy họ chê trách vợ cũ một câu. Thường họ chỉ phát biểu vì trong lòng bối rối sâu sắc:
Tôi không hiểu đã có chuyện gì xảy ra. Có lẽ, cô ấy không chịu được cuộc sống xa nhà.
Bạn sẽ không phải nghe lời buộc tội oán hận nào:
Rốt cuộc, tôi được phân đi Đài Loan trong mười bảy tháng. Làm gì có chỗ cho cô ấy, vì vậy tôi mới để cô ấy ở Amarillo và không bao giờ gặp lại nữa.
Nhưng đôi khi anh cũng nghe được vài chuyện vui:
Tôi gặp cô nàng xinh xắn ấy ở Cửu Long, giúp vốn cho cô ta mở một cửa hàng thời trang nữ ở Hồng Kông. Một kiểu hùn vốn kinh doanh. Tôi bỏ ra mười hai nghìn đô vào phi vụ ấy, và tôi mới ở Hokkaido được đúng hai tháng thì cô ả đã sang nhượng luôn cửa hiệu, trốn đi với mười hai nghìn đô ấy... và một tay phóng viên Chicago Tribune.

Nhưng có vỡ mộng hay bị đối xử tồi tệ đến đâu chăng nữa thì vẫn chẳng đủ để người đại diện kỹ thuật quay lưng lại với đàn bà. Trong số họ tôi chưa gặp một ai căm ghét đàn bà. Họ nhảy từ tai họa này đến tai họa khác với một tâm trạng tạm gọi là niềm hân hoan hoang dã, và anh chàng mới hôm trước bị cô nhân tình cũ người Trung Hoa cuỗm đi mười hai nghìn đô la ngay hôm sau lại cho cô nhân tình mới người Nhật Bản mượn mười bốn nghìn. Không phải mọi vết sẹo tình yêu của những người đàn ông ấy đều thuộc về tâm lý; nhiều người bị thương vì dao hay chai vỡ. Hai người tôi quen bị những cô vợ tâm thần bất ổn bắn. Một người bị đầu độc thức ăn với liều lượng ngày một tăng cho đến khi anh ta phản đối,
Món bột yến mạch này không thiu thì cũng có thuốc độc, mà anh mới mua cái thứ chết tiệt này ngày hôm qua đấy chứ.
Nhưng trước tòa, anh ta nhất định không chịu làm chứng chống lại vợ. Khi người ta phát hiện ra ba trong số những ông chồng cũ của cô ta đã chết một cách bí ẩn - cả ba đều rất thích bột yến mạch - anh ta nói đơn giản,
Đôi khi một anh chàng cũng phải ra đi đúng lúc chứ.
Anh ta kể cho tôi nghe chuyện này trong một túp lều ở miền Bắc Thái Lan, nơi cô nhân tình người Thái đã học cách làm món bột yến mạch bằng những hộp ngũ cốc anh ta xoáy được ở căn cứ quân sự Mỹ sát Bangkok.
Thứ tư, mọi đại diện kỹ thuật tôi từng quen biết đều say mê hệ thống âm thanh hi-fi và tốn rất nhiều tiền cho trang thiết bị. Bất kể dựng lều ở đâu, bất kể sâu trong rừng rậm hay xa cách thủ đô của quốc gia mà họ phục vụ tới thế nào chăng nữa, các đại diện kỹ thuật kiên quyết phải có âm thanh hoàn hảo, và để đạt được điều đó, họ sẵn sàng làm bất cứ việc lạ thường nào. Vì việc cung ứng điện ở các nước rất khác nhau nên bất cứ đại diện kỹ thuật nào phụ thuộc vào hệ thống điện địa phương đều phải lo liệu cho mình bộ điều chỉnh điện áp, máy biến thế, trụ điện và thiết bị chuyển mạch an toàn. Để chuyển điện thế 220 vôn hay dao động của Miến Điện xuống 110 vôn ổn định mà thiết bị Mỹ đòi hỏi, người đại diện kỹ thuật thường cần số thiết bị chiếm một nửa trọng tải chiếc xe Jeep, và anh ta sẵn sàng kéo theo những thứ ấy từ căn cứ này sang căn cứ khác, vui lòng tiêu tốn thời gian và tiền bạc vào việc đó, miễn là cuối cùng có được âm thanh chất lượng cao. Trong quá trình thu thập thiết bị, anh ta tiêu tiền rất phóng tay vì anh ta sử dụng loa Leak của Anh, máy ghi âm Tandberg của Thụy Sĩ, bộ amply Sony của Nhật, đế quay đĩa hát Dual của Đức và bộ tiền khuếch đại McIntosh của Mỹ. Việc thu thập từng ấy thiết bị phức tạp từ nhiều nguồn khác nhau như vậy đòi hỏi phải có tài trí hơn người, và một trong những việc đầu tiên mà người đại diện kỹ thuật thực hiện khi đến nhận nhiệm vụ ở một đất nước mới là tìm hiểu chắc chắn những cách thức để nâng cấp các bộ phận khác nhau mà anh ta cần. Phi công thuộc Hệ thống Hàng không Scandinavia có thể đáng tin cậy trong việc mang hộ máy móc Tandberg, kỹ thuật viên Đức làm việc ở nước đó thường tìm được đế quay đĩa hát sản xuất ở Ruhr, và sớm muộn gì thì mỗi đại diện kỹ thuật cũng thiết lập được quan hệ với một người nào đó ở sứ quán Mỹ để nhờ mua thiết bị McIntosh hay Fisher. Các đại diện kỹ thuật lớn tuổi mà có tiêu hai hay ba nghìn đô la cho một bộ phận lắp ráp thì cũng không có gì là bất thường cả.
Họ bật những thể loại nhạc nào trên các dàn máy siêu việt của mình? Một số lượng đáng ngạc nhiên chỉ nghe nhạc cổ điển, trong đó Vivaldi và Mozart được ưa thích nhất. Một số khác lại thích điệu valse cực kỳ quyến rũ từ thời kỳ đầu họ biết tán tỉnh, và những người đàn ông ấy thường xuyên ngồi nhìn chằm chằm vào khoảng không trong khi nhớ lại những mối tình và cuộc hôn nhân đã bắt đầu tuyệt vời biết bao nhiêu chỉ để rồi kết thúc đau đớn thế. Tuy nhiên phần lớn lại có bộ sưu tập khá phong phú toàn những đĩa hát không ai biết đầy rẫy trong các bảng danh mục: Music for a Rainy Day, Music for Lovers, Music for the Hours before Dawn. Tôi chợt nhớ đến một người ở Hy Lạp có Bing Crosby’s Greatest Hits, đĩa I. Anh ta còn có cả Greatest Hits của hai mươi chín ca sĩ khác nữa, hầu hết trong số đó tôi chưa từng nghe nói đến bao giờ.
Cho dù từng cá nhân đại diện kỹ thuật thích thể loại nhạc nào hơn, bạn cũng có thể tin chắc là trong bộ sưu tập của anh ta có một số lượng lớn những mẫu tác phẩm từ các đĩa hát do Enoch Light sản xuất. Tôi biết Light không nổi tiếng lắm ở Hoa Kỳ, nhưng ở nước ngoài, ông ta là một người hùng vì đã sản xuất cả loạt đĩa hát nhằm vào những khách hàng như các đại diện kỹ thuật. Những đĩa đó tập hợp các bài được ưa thích nhất, một số đã có từ rất lâu như
What Is This Thing Called Love?
và
Tea for Two
, trình bày sao cho anh nghe được giai điệu, nhưng với các nhạc cụ trong dàn nhạc chơi riêng rẽ đến mức cường điệu. Tôi đã từng ngồi hàng giờ tại các trạm xa lắc xa lơ ở Sumatra hay Thổ Nhĩ Kỳ trong khi một đại diện kỹ thuật nào đó bật đĩa của Enoch Light:
Tôi muốn anh nghe theo cách âm thanh chói tai đó vang lên cao hơn nửa nốt ở kênh trái.
Nếu đang viết một vở opera về các đại diện kỹ thuật, tôi sẽ đề nghị Enoch Light soạn phần tổng phổ, và tôi sẽ cung cấp những thứ như trống định âm, trống bongo và sáo, một số nhạc cụ ở phía ngoài cùng bên tay trái của dàn nhạc, một số ở phía ngoài cùng bên phải, và sẽ không bao giờ có bất cứ âm nào vang lên từ ở giữa. Thế mới là âm nhạc đích thực dành cho các đại diện kỹ thuật.
Sau khi tôi đã làm việc với các đại diện kỹ thuật được mấy năm, một người trong số họ đưa cho tôi xem bài báo của một bác sĩ tâm thần Đức viết rằng đàn ông chỉ tìm đến sự trấn an của hệ thống hi-fi khi nào họ nhận thấy mình không thể kiểm soát được xã hội xung quanh, đặc biệt là đàn bà. Ông bác sĩ tâm thần ấy khẳng định một người đàn ông làm cho quan hệ với vợ hay với người tình rối tung lên thường tìm được nguồn an ủi tinh thần trong khả năng xoay một đĩa số nhỏ và làm cho cả một hệ thống to lớn và phức tạp đáp ứng. Ngay một động tác xoay khẽ nhất cũng mang lại kết quả. Ngay một kẻ đầu óc tối tăm nhất cũng có thể cảm thấy mình đã làm chủ được số phận khi có thể giảm nhạc Beethoven xuống tiếng thầm thì hay tăng Bing Crosby lên còn to hơn cả tiếng người gầm thét. Tưởng tượng xem! Anh ta làm được tất cả những việc đó với một động tác vặn cổ tay, vì thế rõ ràng anh ta không phải là đồ hoàn toàn ngớ ngẩn. Nhà tâm lý học Đức kết luận rằng không người đàn ông thực sự bình thường nào cần bận tâm tới việc nuôi dưỡng lòng tự trọng của mình bằng máy móc. Rồi, để cho lời của mình đỡ khó hiểu, ông ta viết thêm,
Không người đàn ông nào thỏa mãn trong mối quan hệ với đàn bà lại cần lập một hệ thống âm thanh hi-fi mà anh ta có thể chế ngự được!
Tôi có một bản sao của bài tiểu luận đó và đã đưa cho nhiều đại diện kỹ thuật có hệ thống âm thanh phức tạp xem, họ đều cười nhạo lời phân tích ấy, nhưng tôi nhận thấy tất cả bọn họ đều đã ly hôn.
Bản thân tôi cũng có một hệ thống rất tuyệt ở Geneva.